Wikipedysta:Alorkezas/brudnopis

Tradycja Kościoła, począwszy od II w., przypisuje autorstwo listu Janowi Apostołowi, synowi Zebedeusza. Polikarp (zm. 155) w liście do Filipian cytuje 1 J 4,2n i 2 J 7; z pierwszego zaczerpnął szereg terminów specyficznie Janowych. Justyn (Dialog 123,9) czyni wyraźną aluzję do 1 J 3,1. Według świadectwa Euzebiusza już Paplasz (ok. 130 r.) korzystał z 1 J. Ireneusz (zm. 202), uczeń Polikarpa, nie tylko cytuje 1 J (2,18-19.21-22), ale pierwszy dzieło to przypisuje Janowi Apostołowi (Adv Haer 3, 16,58). Klemens Aleksandryjski (zm. ok. 211 r.) często korzysta z 1 J, a nawet napisał komentarz, zachowany we fragmentach łacińskiego tłumaczenia Kasjodora. Szczególną wartość posiada świadectwo Dionizego z Aleksandrii (zm. 264), który zajmował się autorstwem Apokalipsy. Doszedł on do wniosku, że czwarta Ewangelia i 1 J zostały napisane przez Jana Apostola, natomiast Apokalipsa jest dziełem innego Jana. W Kościele zachodnim Kanon Muratoriego (II w.) mówi o dwóch listach Jana „przyjętych w Kościele katolickim". Z Ojców zachodnich Tertulian (zm. po 220 r.) świadczy pierwszy o autorstwie Janowym 1 J. Ten sam pogląd podzielali: Cyprian, Augustyn, Hieronim, Nowacjan, Rufin, Pryscylian. Niektórzy tylko Ojcowie syryjscy (np. Addaia, koniec IV w.) mieli wątpliwości, czy listy Jana należy zaliczyć do kanonu. Jest to jednak pogląd odosobniony.

Świadectwo tradycji za Janowym autorstwem 1 J potwierdza porównanie listu z Ewangelią Jana. Porównanie to wskazuje wyraźnie na tego samego Autora obu pism. Istnieje bowiem szereg uderzających podobieństw. Najpierw podobieństwa gramatyczne wyraźnie sprzyjają przyjęciu jednego Autora dla obu pism. Następnie styl 1 J ma wiele cech wspólnych z Ewangelią: liczne paralelizmy antytetyczne (1 J 1,5-10; J 2,3.7.10; 4,7) lub zwykłe antytezy (1 J 3,7; J 4,4-6); łączenie zdań, okresów lub całych perykop za pomocą tzw. inkluzji (zamknięcia pewnej całości literackiej między dwoma identycznymi słowami - 1 J 1,2: efanerothe; 2,3-5; 2,18; eschate hora); łączenie zdań za pomocą słów wiążących lub spinających (1 J 2,5c-6a; 2,7b-c; 2,13-14); rytmika. Te same semityzmy spotykane w obydwu dziełach świadczą również o jednym Autorze: użycie spójnika „kai" w różnych znaczeniach, podobnie jak „waw" w języku hebrajskim; wyrażenia semickie: „czynić prawdę" (1,6), „wierzyć w imię" (3,23); „zamknąć wnętrzności - serce" (3,17); częste użycie „pas" (każdy) z imiesłowem rzeczownikowym, co zdradza sposób myślenia semickiego. I wreszcie identyczność tematów przemawia za tym samym Pisarzem: Chrystus oddaje swe życie za zbawienie świata (1, 7; 2,2; J 10,11; 15,13); jest to dzieło miłości (3,16; J 15,13); kto miłuje Ojca, ten również miłuje Syna (5,1; J 8,42); świat nienawidzi chrześcijan (3,13; 4,5; J 15,18; 17,14); szatan grzeszy od początku, a grzesznicy są jego dziećmi (3,10; J 8,44); miłość polega na zachowaniu przykazań (5,3; J 14,15.23). Z obu pism wreszcie przebija ta sama postać Autora: jest Semitą, już od pierwszych słów listu (1, 1n) przedstawia się jako świadek naoczny i członek Kolegium Apostolskiego. W tej sytuacji większość badaczy współczesnych utrzymuje, że 1 J w całości lub przynajmniej częściowo jest dziełem Jana Apostoła; nieliczni tylko z racji wewnętrznych negują autorstwo Janowe.

1 J nie był przeznaczony dla osoby prywatnej ani też dla jednego Kościoła, lecz najprawdopodobniej dla grupy Kościołów. Przyjmując tradycję łączącą Jana z Efezem, można przypuszczać, że Kościoły, do których pisał, znajdowały się w Azji Mniejszej. Chociaż Jan nie był ich założycielem, to jednak - według świadectwa Ireneusza - po powrocie z Patmos interesował się ich życiem. Wskazuje na to również list (2,1-11; 2,12).

Adresatami Jana byli chrześcijanie nawróceni z judaizmu, mówiący po grecku, narażeni na wpływy gnostyckie. Z celu, jaki sobie Autor postawił (5, 1),i z analizy samego listu można odczytać grożące błędy. Autor chce dać pewność adresatom, że są na drodze zbawienia; rozbudzić ich wiarę i zapalić miłość, zagrożone przez fałszywych proroków, rozsiewających błędy o zabarwieniu gnostyckim. Twierdzenia Autora: Bóg jest światłością; uznanie wszystkich za grzesznych; nauka o wcieleniu Chrystusa były wyraźnie skierowane przeciw tezom gnostyckim, głoszącym wolność od grzechu tych, którzy posiedli wiedzę, niemożliwość spotkania świata Bożego z materią, co wykluczało wcielenie. Następnie Autor wyjaśnia, na czym polega prawdziwe chrześcijańskie poznanie, widzenie i wspólnota z Bogiem. Przeciw ujęciom gnostyckim stwierdza, że nie wystarczy poznanie teoretyczne, któremu nie towarzyszy praktyka życia moralnego (1,6.8.10), a szczególnie miłość (2,5-11; 3,4-24). Mocne akceptowanie wcielenia wskazywałoby na to, że Autor polemizuje również z doketyzmem. Tradycja umieszczająca wspólnoty, do których pisał Jan, w Azji Mniejszej potwierdzałaby również takie rozumienie błędów. W Azji Mniejszej bowiem, według świadectw Pawła, rozwijała się w sposób szczególny gnoza.

1 J został napisany w końcu I lub na początku II wieku. Jeżeli cytaty 1 J są już u Papiasza i Polikarpa, to znaczy, że powstania 1 J nie można przesuwać poza 130 r. 1 J został napisany prawdopodobnie po Ewangelii. Frazy bowiem i wyrażenia wspólne obu dziełom mają charakter bardziej żywy, konkretny i oryginalny w Ewangelii, w liście zaś są bardziej schematyczne i konwencjonalne, noszą cechy śladownictwa.

Jedność literacka listu i jego rodzaj literacki są jeszcze wciąż dyskutowane. Niektórzy badacze rozróżniają między dokumentem (listem) pierwotnym a późniejszym rozpracowaniem homiletyczno-pastoralnym. Substrat pierwotny obejmujący od kilku wierszy do kilku rozdziałów mógł być dziełem Jana, późniejsze rozpracowanie jednak nie pochodzi od niego. Inni jednak utrzymują, że substrat pierwotny i późniejsze opracowanie są dziełem tego samego Autora. Dokument pierwotny jako krótkie pismo mógł posłać Autor w sytuacji krytycznej, domagającej się natychmiastowej interwencji. W okresie późniejszym już z większym spokojem Autor podjął na nowo temat i wyjaśnił swoje pierwsze psina. Tym substratem pierwotnym - według niektórych - mogła być homilia chrzcielna; 1 J byłby więc rozbudowaną homilią chrzcielną jako specyficznym rodzajem literackim. Głębsza analiza treści i struktury listu wykazuje jedność dzieła; nie jest to jednak jedność odpowiadająca pojęciom współczesnym. Nie polega ona na prostym rozwoju myśli, lecz ma charakter cykliczny lub tzw. „krążący”. W punkcie centralnym koła jest zdanie „Bóg jest miłością"; w Jezusie objawiła się miłość Boga, która dąży do rozprzestrzenienia się we wspólnocie braci. Wokół tego punktu rozwijają się tematy, powtarzając się kilkakrotnie na wzór kół koncentrycznych. Taki sposób komponowania podporządkowany jest prawom medytacji, a nie dialektyki.

W 1 J brak adresu i zakończenia, charakterystycznych dla starożytnego listu. W starożytności pomijano je wprawdzie, jeśli list doręczał posłaniec, który ustnie przekazywał życzenia i pozdrowienia, ale w pozostałych listach (2 J i 3 J), a szczególnie w listach zawartych w Apokalipsie, Jan umieszcza adresy. Pismo posiada wiele elementów właściwych listom: akcenty osobiste i konkretne (1,1-4; 4,1-6; 5,13; 2,1); nie brak również aluzji do warunków lokalnych i do określonych błędów (2,25; 4,2; 5,15). Należy więc stwierdzić, że 1 J zbliża się do rodzaju literackiego zwanego listem; nie jest jednak czystym przedstawicielem tego rodzaju. Reprezentuje szczególny rodzaj literacki, zbliżony do tekstów mądrościowych.

Jan, polemizując z wczesnognostyckimi tendencjami, przeciwstawił im autentyczną naukę chrześcijańską. Pierwszy temat orędzia Janowego brzmi: „Bóg jest światłością" (1,5; 2,8-10). Symbol światłości trzeba rozumieć bardziej moralnie niż intelektualnie. Bóg jest najwyższym dobrem, które się udziela człowiekowi; jest święty i sprawiedliwy (3,3.6), jest miłością (4,8.16). Miłość Boga okazała się w posłaniu Syna (4,9), który umarł na krzyżu, aby przebłagać Boga za grzechy nasze. Syn jest Słowem życia (1,1), a nawet samym życiem, które miał od wieków u Ojca, a teraz rozdziela je ludziom (1,2). Jest On zrodzony z Ojca (5,18), jednorodzony (4,9); pozostaje zawsze z Bogiem w doskonałej jedności, jest bowiem prawdziwym Bogiem (5,20). Wierni, jednocząc się z Chrystusem stają się jednością z Bogiem. Zasadą wspólnoty życiowej wiernych z Bogiem jest Duch - Pneuma. Działa On w każdym chrześcijaninie. Pneuma pełni misję zbawczą; zasadniczą Jego funkcją jest przekazywanie i strzeżenie prawdy. Stąd nazywa się Duchem prawdy (4,6), Duchem Boga (4,22), Świadkiem prawdy (5,6), samą Prawdą. Rozpoznajemy Chrystusa dzięki Duchowi, przez co możemy odpowiedzieć na powalanie Pana. Pneuma działa również w Kościele: rozróżnia prawdziwych wiernych od fałszywych.

Z Bożym dziełem zbawienia człowiek współpracuje przez wiarę. „Wierzyc" w 1 J nie oznacza tylko intelektualnej zgody na prawdę, lecz jest to również decyzja życiowa. Kto wierzy w imię Syna Bożego (3,23), ten pozostaje w ścisłej łączności z Bogiem przez Ducha Świętego, trwa w Bogu (4,16), narodził się z Boga (5,1), zwycięża świat (5,4); kto zaś nie wierzy, ten wyłącza się z tego życia, pozbawia się związku z Bogiem. Prawdziwa wiara powinna się uzewnętrzniać w postępowaniu moralnym, a szczególnie w praktyce miłości. Żywa wiara sama w sobie jest już aktualizacją miłości. Bóg jest miłością, a chrześcijanin jest „agapon", tj. ten, który miłuje, miłujący (2,20; 3,14; 4,7). Ponieważ miłość chrześcijańska jest uczestnictwem w miłości Ojca i Syna, dlatego powinna być ona ukierunkowana podobnie jak miłość Chrystusa, tj. ku Ojcu i ku bliźnim. Miłość bliźniego jest organicznie związana z miłością Boga.