Wierzbak (dopływ Bogdanki)

Pierwotna nazwa cieku to Rudnik, wywodząca się od pokładów torfu, miałkiego błota, podłoża bagnistego, w staropolszczyźnie rudy. W 1257 i 1296 zapisano nazwę jako Rudnik, a w 1440 jako Rudnyk. Nazwa Wierzbak (lub Wierzbiak) pojawia się dopiero w XIX wieku, a przeniesiona została od nazwy młyna znanego od XV wieku - Wierzbięty Młyn (1408), Wierzbny Młyn (1445), Wierzbnik (1515) i Wierzbak (1563). Nazwa młyna z kolei pochodziła od jego pierwszego właściciela - Jakuba Wierzbięty (ewentualnie Wirzbnego)^[2].

Obszar źródliskowy znajduje się na Podolanach, w rejonie ulic Rzepeckiej i Raczyńskiego oraz na Piątkowie (drugi ciek), w pobliżu Osiedla Hulewiczów. Przepływa przez tereny zurbanizowane, industrialne oraz ogrody działkowe. Mija Podolany, rozdziela Bonin od Winiar (niegdyś na tym odcinku towarzyszyła mu ul. św. Stanisława) i uchodzi do Bogdanki na Sołaczu, poniżej Stawów Sołackich, przy Alei Wielkopolskiej.

Nad Wierzbakiem zlokalizowane są mosty na kilku ważnych ulicach, m.in. Janiny Omańkowskiej, Strzeszyńskiej, Druskiennickiej, Lutyckiej i Dojazd. Na długich odcinkach ciek jest skanalizowany (m.in. na Winiarach i Sołaczu). Przy ul. Winiarskiej dolinę Wierzbaka przecina linia tramwajowa na Piątkowską – zbudowano tutaj dość okazały nasyp z dużym przepustem betonowym. Na Podolanach spiętrzono na cieku niewielki zbiornik retencyjny – Folwark Podolany, który odmulono w 2009. Przy ul. Janiny Omańkowskiej, od Wierzbaka rozpoczyna się zabytkowa aleja kasztanowców. W pobliżu urządzono też nad ciekiem krótką promenadę spacerową z placem zabaw do ul. Marcina Rożka. W 2013 otwarto nad ciekiem dwa parki: Edukacji Ekologicznej Strzeszyn (ul. Homera) i Leszka Bergera (ul. Druskiennicka/Strzeszyńska).

W XVIII wieku przebieg Wierzbaka w dolnym biegu był inny – przepływał on u stóp dawnej wsi Winiary, która znajdowała się w rejonie obecnej Cytadeli i uchodził samodzielnie do Warty na terenie Grochowych Łąk, gdzie istniał na cieku niewielki staw. Po wybudowaniu w XIX wieku Twierdzy w Poznaniu strumień nabrał znaczenia militarnego. Płynął z północy i przecinał granice miasta w części północno-zachodniej, koryto strumienia biegło w obszernej dolinie wzdłuż południowo-zachodniego stoku wzgórza Winiarskiego. Wody Wierzbaka zasilały system fos wodnych południowo-zachodniej flanki fortu Winiary (luneta Ceglana) oraz części rdzenia (nadszaniec Magazynowy, narożnik i bastion VI) – w tym celu zostały spiętrzone przy pomocy jazu u podnóża fortu Winiary, Dalej Wierzbak płynął prosto na wschód przez podmokłe z jego powodu Grochowe Łąki i uchodził do Warty w miejscu obecnej przepompowni ścieków przy Garbarach. W ostatnich latach XIX wieku Wierzbak skanalizowano^[3].

Na krótkim odcinku, równolegle do skanalizowanego Wierzbaka, przebiega ulica Źródlana. Nazwa ta pochodzi prawdopodobnie od zlokalizowanego tam dawniej źródełka, którego wody uchodziły do pobliskiego Wierzbaka^[4].

Od cieku nazwę przyjęły:

• ulica Nad Wierzbakiem (do 1918 Weidentalstrasse^[4]) na Sołaczu^[1],
• Dom Kultury Wierzbak,
• grupa poetycka Wierzbak.

• Aleksandra B��aszak-Zbierska: Wycieczki po Piątkowie i okolicach. Poznań: Abos, 1995, s. 132. ISBN 83-85337-17-2.
• Poznań – atlas aglomeracji 1:15.000, wyd. CartoMedia/Pietruska & Mierkiewicz, Poznań, 2008, ISBN 978-83-7445-018-8
• R.Graf, A.Kaniecki, Sposoby przedstawiania elementów środowiskowych na XVII- i XVIII-wiecznych planach Poznania i ich wiarygodność, w: Przegląd Geograficzny – Polish Geographical Review, 2008, tom 80, zeszyt 3, wyd. Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyńskiego PAN, Warszawa, ss.343-359, ISSN 0033-2143
• Sprawozdanie z pracy Urzędu Miasta Poznania w okresie od 16 września do 13 października 2009, s.15
• Tomasz Lebioda, Od Wierzbaka do egzegezy, w: Powidoki listopada, Związek Literatów Polskich, Poznań, 2007, ss.74-84, ISBN 978-83-87433-72-7
• Ryszard Danecki, Poznańskie listopady poetyckie, w: Powidoki listopada, Związek Literatów Polskich, Poznań, 2007, ss.6-9, ISBN 978-83-87433-72-7

• Wierzbak, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 390 .