Wednesday (serial telewizyjny)

Wednesday Addams wrzuca piranie do basenu szkolnego, by ukarać drużynę piłki wodnej, znęcającej się nad jej bratem, Pugsleym. Zostaje za to wyrzucona z liceum i otrzymuje sądowy nakaz uczęszczania na psychoterapię. Gomez i Morticia postanawiają przenieść ją do Akademii Nevermore – prywatnej uczelni dla nadprzyrodzonych istot i wyrzutków w Jericho, do której sami uczęszczali. Wednesday szybko popada w konflikt z dyrektorką szkoły, Larissą Weems, i odkrywa, że odziedziczyła po matce moce parapsychiczne, przez które doświadcza wizji. Postanawia wykorzystać je do rozwiązania serii zagadkowych morderstw, do jakich od pewnego czasu dochodzi w Jericho. Chociaż władze informują oficjalnie, że są to ataki niedźwiedzia, podejrzewają, że stoi za nimi któryś z uczniów Nevermore^[1][2].

• Jenna Ortega jako Wednesday Addams
  • Ortega wciela się także w Goody Addams, żyjącą w XVII w. praprzodkinię Wednesday, którą ta widzi w wizjach^[3]
  • Karina Váradi jako młoda Wednesday
• Gwendoline Christie jako Larissa Weems (seria I) – zmiennokształtna dyrektor Akademii Nevermore, w czasach uczniowskich współlokatorka Morticii
  • Oliver Wickham jako młoda Larissa
• Riki Lindhome jako doktor Valerie Kinbott (seria I) – terapeutka Wednesday
• Jamie McShane jako Donovan Galpin (seria I; gościnnie w II) – szeryf Jericho, podejrzewający o morderstwa uczniów Nevermore
  • Ben Wilson jako młody Donovan
• Hunter Doohan jako Tyler Galpin – barista w miejscowej kawiarni, syn Donovana, zakochany w Wednesday
• Percy Hynes White jako Xavier Thorpe (seria I) – uczeń Akademii potrafiący ożywiać swoje obrazy, doświadczający wizji podczas snów
• Emma Myers jako Enid Sinclair – wilkołak, współlokatorka Wednesday, próbująca ze wszelką cenę się z nią zaprzyjaźnić
• Joy Sunday jako Bianca Barclay – uczennica, syrena, była dziewczyna Xaviera
• Georgie Farmer jako Ajax Petropolus – uczeń, gorgona, zakochany w Enid
• Naomi J. Ogawa jako Yoko Tanaka (seria I) – uczennica, wampirzyca
• Christina Ricci jako Marilyn Thornhill / Laurel Gates (seria I) – nauczycielka botaniki, opiekunka akademika Wednesday, młodsza siostra Garretta
• Moosa Mostafa jako Eugene Ottinger – uczeń potrafiący kontrolować pszczoły
• Catherine Zeta-Jones jako Morticia Addams (seria II; gościnnie w I) – matka Wednesday, była uczennica Akademii Nevermore, władająca mocami parapsychicznymi
  • Gwen Jones jako młoda Morticia
• Luis Guzmán jako Gomez Addams (seria II; gościnnie w I) – ojciec Wednesday, podejrzany o dokonanie morderstwa w czasach nauki w Nevermore
  • Lucius Hoyos jako młody Gomez
• Isaac Ordonez jako Pugsley Addams (seria II; gościnnie w I) – młodszy brat Wednesday
• Victor Dorobantu jako Rączka (seria II; drugoplanowa w I) – inteligentna odcięta dłoń, krewny Wednesday
• Luyanda Unati Lewis-Nyawo jako Ritchie Santiago (seria II; drugoplanowa w I) – zastępca szeryfa Galpina
• Steve Buscemi jako Barry Dort (seria II) – nowy dyrektor Akademii Nevermore
• Billie Piper jako Capri (seria II)
• Evie Templeton (seria II)
• Owen Painter (seria II)
• Noah Taylor (seria II)

• Tommie Earl Jenkins jako Noble Walker (seria 1) – burmistrz Jericha, dawniej szeryf
  • Ismail Kesu jako młody Noble
• Iman Marson jako Lucas Walker (seria 1) – syn Noble’a, wraz z grupą znajomych dręczący Wednesday

• Fred Armisen jako Fester Addams – wujek Wednesday potrafiący generować wyładowania elektrostaryczne
• George Burcea jako Lurch (seria 1) – lokaj Addamsów^[4]
• Calum Ross (seria I) jako Rowan Laslow – uczeń, mający zdolności telekinetyczne
• William Houston (seria I) jako Joseph Crackstone – przodek Laurel, założyciel Jericho, bigot chcący zabić wszystkich odmieńców
• Nitin Ganatra (seria I) jako doktor Anwar – właściciel zakładu pogrzebowego, patolog sądowy hrabstwa
• Lewis Hayes jako Garrett Gates (seria I) – brat Laurel, domniemana ofiara morderstwa Gomeza
• Joanna Lumley jako babcia Wednesday (seria II)
• Thandiwe Newton jako doktor Fairburn (seria II)
• Christopher Lloyd (seria II)
• Frances O’Connor (seria II)
• Haley Joel Osment (seria II)
• Heather Matarazzo (seria II)
• Joonas Suotamo (seria II)

Odcinki z serii drugiej wyreżyserowali Tim Burton, Paco Cabezas i Angela Robinson^[14].

Tim Burton był faworytem na stanowisko reżysera filmu Rodzina Addamsów (1991), jednak zrezygnował z projektu, ponieważ kolidował z Batmanem (1989) i Powrotem Batmana (1992), a film ostatecznie wyreżyserował Barry Sonnenfeld^[15][16]. W marcu 2010 ogłoszono, że wytwórnia Illumination Entertainment nabyła prawa do rysunków Charlesa Addamsa z serii The Addams Family^[17], na podstawie której ma zrealizować film animowany w technice poklatkowej. Burton został wybrany na jego współscenarzystę i współproducenta, rozważano także, że go wyreżyseruje^[18]. W lipcu 2013 ogłoszono, że z filmu zrezygnowano^[19], ponieważ – według Burtona – studio wolało zrealizować go jako animację komputerową^[20].

W 2019 showrunnerzy Miles Millar i Alfred Gough zaczęli zarysowywać pomysł na fabułę serialu o Wednesday. Następnie nabyli prawa do marki i napisali scenariusz odcinka pilotażowego, który wysłali Burtonowi^[21], a ten – ku ich zdziwieniu – od razu wyraził nim zainteresowanie^[22]. W jednym z wywiadów stwierdził, że postrzega świat podobnie jak Wednesday, a scenariusz zawiera sytuacje, z którymi może się utożsamiać – chociażby to, jak czuł się w szkole – co w jego opinii „nadało rodzinie Addamsów nowego wymiaru, stanowiąc interesujące połączenie”^[20]. Zdaniem Millara dla scenarzystów „niezmiernie ważne było”, żeby nie powielać wątków z filmów ani serialu z 1964^[22]. Wraz z Gough postanowili, że tematem Wednesday będzie zestawienie „wyrzutków” i „normików” oraz krytyka kolonialnych Amerykanów^[23].

W październiku ogłoszono, że Burton zaangażował się w produkowany przez MGM Television niezatytułowany serial związany z marką Rodzina Addamsów, mając być jego reżyserem. Poinformowano także, że showrunnerami będą Gough i Millar, którzy wraz z Burtonem i Gail Berman, Jonem Glickmanem oraz Andrew Mittmanem zostali producentami^[24]. W lutym 2021 Netflix zezwolił na realizację serialu, zamawiając osiem odcinków^[25]. W sierpniu 2021 producentką została Kayla Alpert, a jako firmy producenckie zaangażowały się 1.21, Tee and Charles Addams Foundation i Glickmania^[26]. Burton wyreżyserował pierwsze cztery odcinki, twierdząc, że było to jego „pierwsza prawdziwa wycieczka do telewizji”^[22], a za następne odpowiadali Gandja Monteiro i James Marshall^[27]. Za kostiumy odpowiadała stała współpracowniczka Burtona, Colleen Atwood^[22].

W wywiadzie dla „Variety” Gough i Millar przyznali, że „kiedy zabierają się za serial, idealnym rozwiązaniem wydaje się, że będzie liczył kilka serii”, ale muszą czekać, żeby wiedzieć, jak przyjęta została pierwsza. Dodali, że mają „dość wyraźnie rozplanowane” to, w jakich kierunkach może podążyć dalej fabuła^[28]. W wywiadzie dla „The Hollywood Reporter” ujawnili, że seria druga poświęcona zostanie przyjaźni Wednesday z Enid oraz jej relacji z Morticią^[29]. Jenna Ortega ujawniła dodatkowo, że „skręci ona bardziej w kierunku horroru”, jednocześnie „porzucając wszelkie romantyczne wątki związane z Wednesday”^[30]. Przygotowania do realizacji drugiej serii rozpoczęły się w grudniu 2022, po przejęciu Metro-Goldwyn-Mayer przez Amazon^[31], a jej produkcję oficjalnie zlecono w styczniu 2023^[32]. Ortega została wtedy też producentką serialu – o stanowisko to zabiegała już przy okazji realizacji pierwszej serii, jednak wówczas się na to nie zgodzono^[33].

Producenci do tytułowej roli poszukiwali aktorki latynoskiej, ponieważ takiego pochodzenia jest Gomez Addams, a wątek ten zawarto w scenariuszu serialu^[35]. W maju 2021 rolę otrzymała Jenna Ortega, mająca korzenie meksykańskie i portorykańskie^[35][36]. Millar stwierdził, że już po pierwszej wideorozmowie byli przekonani, że „nikt inny na świecie” nie nadaje się lepiej do zagrania Wednesday^[37]. Ortega przyznała, że początkowo wahała się, czy zgłosić się na casting, chciała bowiem odejść od seriali dla młodzieży, przy których pracowała dla Disney Channel^[38], i skupić się na produkcjach filmowych, ale dała przekonać się po rozmowie z Burtonem^[39]. Na początku sierpnia 2021 w roli Gomeza obsadzono Luisa Guzmána^[26], a Catherine Zetę-Jones w nieujawnionej wówczas roli^[40]. W tym samym miesiącu ogłoszono, że do obsady dołączyli także Thora Birch, Riki Lindhome, Jamie McShane, Hunter Doohan, Georgie Farmer, Moosa Mostafa, Emma Myers, Naomi J. Ogawa, Joy Sunday i Percy Hynes White^[41]. Myers początkowo ubiegała się o rolę Wednesday^[42].

We wrześniu obsada główna powiększyła się o Gwendoline Christie i Victora Dorobantu, zaś w rolach drugoplanowych obsadzono Isaaca Ordoneza, George’a Burceę, Tommiego Earla Jenkinsa, Imana Marsona, Williama Houstona, Luyandę Unati Lewis-Nyawo, Olivera Watsona, Caluma Rossa i Johnnę Dias Watson^[43]. W grudniu Birch zrezygnowała z udziału w projekcie, pozostawiając nieobsadzoną rolę „Tamary Novak”, opiekunki akademika Wednesday^[44]. W marcu 2022 ogłoszono, że w zastępstwie za Birch do obsady głównej dołączyła Christina Ricci, która wcieliła się w Wednesdady w filmowej Rodzinnie Addamsów i Rodzinie Addamsów II (1993)^[45]. Ricci stwierdziła, że „była naprawdę zaszczycona propozycją Burtona”^[34], z którym współpracowała wcześniej przy Jeźdźcu bez głowy (1999)^[46], jednak nieomal odmówiła przyjęcia roli ze względu na potencjalny konflikt w harmonogramie, ponieważ była już zakontraktowana do udziału w serialu Showtime Yellowjackets^[35]. Opublikowany w październiku 2022 zwiastun ujawniał, że w wujka Festera wcieli się Fred Armisen, a postać graną przez Ricci przemianowano na Marilyn Thornhill^[47].

W kwietniu 2024 jako Barry’ego Dorta, nowego dyrektora Akademii Nevermore, obsadzono Steve’a Buscemiego^[48], do obsady dołączyła także Thandiwe Newton jako doktor Fairburn – wówczas jeszcze w nieujawnionej roli^[49]. W maju ogłoszono, że do obsady drugiej serii dołączyli także Billie Piper jako Capri, Joanna Lumley jako babcia Addams, Evie Templeton, Owen Painter, Noah Taylor, Christopher Lloyd, Frances O’Connor, Haley Joel Osment, Heather Matarazzo i Joonas Suotamo, zaś Zeta-Jones, Guzmán, Ordonez i Lewis-Nyawo – w serii pierwszej mający role gościnne – dołączyli do obsady głównej^[50]. Percy’ego Hynesa White’a usunięto z serialu po tym, jak w mediach społecznościowych pojawiły się wpisy sugerujące, że dopuścił się napaści na tle seksualnym^[14].

Zdjęcia do pierwszej serii rozpoczęto we wrześniu 2021 w rumuńskiej miejscowości Bușteni, a zakończono w marcu 2023^[51][52]. Znajdujący się w Bușteni zamek Cantacuzino posłużył jako scenografia dla Akademii Nevermore; zdjęcia kręcono także m.in. w Bukareszcie (Uniwersytet Politechniczny posłużył jako dawne liceum Wednesday, Ogród Botaniczny jako klasa botaniki, Casa Monteoru jako wnętrza Nevermore), stacji kolejowej Sinaia w okręgu Prahova oraz w historycznej posiadłości Olgi Greceanu w okręgu Dymbowica (dom Gatesów)^[53]. Zarejestrowane na planie ujęcia zewnętrza zamku Cantacuzino poddano w postprodukcji obróbce komputerowej^[54]. Inne plany, w tym m.in. Jericho, zbudowano w Buftea Studios – znajdującym się w Buftei największym rumuńskim studiu filmowym^[53][55]. Scenograf Mark Scruton inspirował się przede wszystkim oryginalnymi grafikami Charlesa Addamsa, a dodatkowo wcześniejszymi filmami Burtona, takimi jak Sok z żuka (1988) czy Charlie i fabryka czekolady (2005)^[56].

Ortega stwierdziła, że praca nad pierwszą serią była dla niej „bardzo stresującym i mylącym” oraz „najbardziej przytłaczającym” doświadczeniem w dotychczasowej karierze zawodowej, głownie ze względu na napięty harmonogram zdjęć, które nagrywano stosunkowo szybko^[39][57]. W ramach przygotowań do roli nauczyła się grać na wiolonczeli oraz brała lekcje kajakarstwa, fechtunku, łucznictwa i języka niemieckiego^[37]. Według Sunday szczególnie wyczerpujące były zajęcia z kajakarstwa, podczas których cała obsada i kaskaderzy ścigali się ze sobą przez połowę dnia, który zaczynał się o 5.30^[58]. Ortega unikała rozmawiania z Ricci o roli Wednesday, chcąc nadać jej własną osobowość, a nie powtarzać cudzy występ^[59]. Aktorka sama stworzyła choreografię tańca do piosenki „Goo Goo Muck” zespołu The Cramps, inspirując się Siouxsie Sioux, Bobem Fosse’em i nagraniami klubowego tańca subkultury gotów z lat 80.^[60][61] Chciała, żeby postać była spójna, dlatego zmieniała niektóre kwestie dialogowe, mogące w jej opinii pogłębić portret psychologiczny Wednesday^[62][39]. Część scen, w których pojawia się Rączka, nagrano z udziałem rumuńskiego magika Victora Dorobantu, wykorzystując efekty praktyczne i komputerowe. Dorobantu nosił na planie strój z blue boksu, który usunięto w postprodukcji, pozostawiając tylko dłoń aktora z nałożoną protezą imitującą jej odcięcie^[63].

Zdjęcia do drugiej serii rozpoczęły się w maju 2024 w Irlandii^[50][64][65]. Przed strajkiem aktorów w 2023 roku Ortega prowadziła rozmowy z wytwórnią Dimension Films odnośnie do jej powrotu w siódmej części serii Krzyk. Kontrakt aktorki z wytwórnią opiewał na dwa zrealizowane już filmy, a nie chcąc, żeby trzeci potencjalnie kolidował z nagraniami do Wednesday, świadomie przedstawiła producentom wygórowane żądania finansowe, wiedząc, że ci ich nie zaakceptują^[66].

W grudniu 2021 poinformowano, że muzykę do serialu napiszą Danny Elfman, wieloletni współpracownik Burtona, oraz Chris Bacon^[67][27]. Na ścieżkę dźwiękową składają się zarówno oryginalne kompozycje napisane przez Elfmana i Bacona, jak również grane na wiolonczeli covery znanych piosenek, takich jak „Paint It Black” The Rolling Stones^[68] czy „Nothing Else Matters” Metalliki^[69][70]. Uzupełniają ją utwory muzyki klasycznej, jak „Cztery pory roku” Antonia Vivaldiego, koncert wiolonczelowy Edwarda Elgara, „Karnawał zwierząt” Camille’a Saint-Saënsa, „Gnossienne” Erika Satiego czy „Lot trzmiela” Nikołaja Rymskiego-Korsakowa^[71].

Liczącą czterdzieści osiem utworów ścieżkę dźwiękową, poprzedzoną dwoma singlami^[72], wydano 23 listopada nakładem Lakeshore Records^[69]. Dodatkowo 30 listopada wydano minialbum z coverami^[71]. Tony Sokol z portalu Den of Geek w recenzji ścieżki dźwiękowej stwierdził, że jest ona „ważnym bohaterem [serialu], pomagającym w przekazywaniu emocji”, sprawiającym, że „to, co straszne, jest straszniejsze, żarty zabawniejsze, a zawiłe jeszcze bardziej zagmatwane”^[73]. Linda Codega z Gizmodo uznała, że sceny z wykorzystaniem wiolonczeli „zapadają w pamięć”, a muzyka jest „miejscami bezbłędna”^[74]. Amelia Emberwing z IGN-u stwierdziła, że połączenie muzyki Elfmana z twórczością Burtona „pasują do siebie jak masło orzechowe i dżem”, a cała ścieżka dźwiękowa „miażdży”^[75].

Teaser serialu opublikowano 17 sierpnia 2022^[76], a pierwszy pełny zwiastun 9 października^[77]. 8 listopada opublikowano scenę otwierającą pierwszy odcinek^[78]. Światowa premiera Wednesday miała miejsce 16 listopada 2022 w Hollywood Legion Theater w Los Angeles^[79][80]. 23 listopada na Netfliksie udostępniono pierwszą serię^[81]. W grudniu platforma zamieściła na swoim koncie na 𝕏 materiał z reakcjami nowojorczyków na widok przechadzającego się po ulicach Rączki^[82]. W marcu 2024 w Stanach Zjednoczonych pierwszą serię wydano na Blu-rayu i DVD^[83]. 20 września 2024 Netlix opublikował krótki materiał filmowy zza kulis serii drugiej, ujawniając, że będzie ona „większa i bardziej pokręcona”, a jej premiera odbędzie się w 2025^[84].

Według informacji zgromadzonych przez firmę Whip Media na podstawie danych użytkowników z platformy TV Time, Wednesday była drugim – po Wiedźminie – najbardziej wyczekiwanym oryginalnym serialem Netfliksa^[85]. Produkcję udostępniono jednocześnie w osiemdziesięciu trzech krajach^[86]. W pierwszym tygodniu od premiery serial pobił rekord najchętniej oglądanego programu anglojęzycznego Netfliksa – oglądano go łącznie 341 mln godzin w 50 mln gospodarstw domowych, czym pobito wynik 335 mln godzin ustanowiony przez czwartą serię Stranger Things^[87]. Według Nielsen Media Research w pierwszym tygodniu serial oglądano łącznie przez 6 mld minut, co przełożyło się na drugi najlepszy tydzień w historii mediów strumieniowych^[88]. Trzy tygodnie po premierze Wednesday stała się drugim najchętniej oglądanym w historii anglojęzycznym programem platformy, oglądanym ponad 1 mld godzin w 150 mln gospodarstwach domowych^[89]. Jacob Stolworthy z „The Independent” uznał popularność serialu za „bezprecedensową” i zasugerował, że może się ona wiązać ze zleceniem spin-offu poświęconego kolejnemu członkowi rodziny Addamsów^[90].

W agregatorze recenzji Rotten Tomatoes serial polecany jest przez 73% recenzentów, a średnia jego ocena wynosi 6,9/10 na podstawie 102 opinii. W podsumowaniu stwierdzono: „Wednesday nie jest przesadnie pełna nieszczęść dla widzów, ale bez Jenny Ortegi w głównej roli ten powiązany z Rodziną Addamsów serial równie dobrze mógłby być kolejnym dramatem CW”^[91]. W agregatorze Metacritic, korzystającym ze średniej ważonej, pierwsza seria oceniona została na 66/100 na podstawie 26 recenzji, co przełożyło się na „ogólnie pozytywny odbiór”^[92]. Recenzenci w dużej mierze chwalili przede wszystkim występ Ortegi^[93].

Ed Power z „The Daily Telegraph” w recenzji zwieńczonej   nazwał serial „uzależniająco rokokową swawolą”, charakteryzując go jako połączenie Euforii i Hotelu Transylwania^[94]. John Anderson na łamach „The Wall Street Journal” zwrócił uwagę na „charyzmatyczny występ” Ortegi i uznał serial za „nierzadko wyborny, nawet pomimo celowego mroku”^[95]. Tom Long w zwieńczonej oceną B- recenzji dla „The Detroit News” docenił walory wizualne, śmiertelną powagę Ortegi uznał za „na tyle elastyczną, na ile powinna być”, a jej występ za balansujący na granicy karykatury, ale jej nie przekraczający, dzięki czemu „całość zdaje egzamin”^[96]. Cristina Escobar z portalu RogerEbert.com także chwaliła aktorkę i jej kamienną twarz nawet w najbardziej humorystycznych scenach, zwróciła również uwagę na „satysfakcjonujące” zakończenie serii pierwszej^[97]. Mike Hale z „The New York Timesa” stwierdził, że chociaż serial nie jest „tym, czego szukają fani Charlesa Addamsa i stworzonych przez niego postaci”, to uznał go za „znośny” nawet pomimo tego, że „zdaje egzamin tylko jako romans i kryminał dla nastolatków”, porównując go też do Harry’ego Pottera^[98]. Jesse Hassenger w recenzji dla TheWrap uznał, że odcinki wyreżyserowane przez Tima Burtona sprawiają wrażenie bardziej Veroniki Mars niż Jeźdźca bez głowy^[99]. Nick Hilton z „The Independent” ocenił serię pierwszą na  , krytykując jej ton jako „bezlitośnie nabijający się z pokolenia Z”, a grę aktorską jako „bardziej płaską niż paski komiksowe z »New Yorkera«, w których zadebiutowały postacie”^[100].

Po premierze pierwszej serii fenomenem internetowym stał się taniec wykonywany przez Ortegę w odcinku Niezapomniany wieczór. Wykorzystana jako tło piosenka „Goo Goo Muck” zespołu The Crumps zyskała wówczas ogromną popularność: według tygodnika „Billboard” w samych Stanach Zjednoczonych liczba jej odtworzeń w usługach strumieniowych wzrosła z 2,5 tys. do ponad 134 tys.^[127], a na platformie Spotify jej popularność wzrosła o 9500%^[128]. Popularność zdobyło także wykonywanie tańca do „Bloody Mary” z repertuaru Lady Gagi, co również przełożyło się na zainteresowanie piosenką^[129][130]. Taniec wykonany został m.in. przez rosyjską łyżwiarkę figurową Kamiłę Walijewą^[131], żeńską drużynę piłki nożnej Chicago Red Stars^[132] oraz licznych celebrytów^[133]. Janelle Zara z „The Guardian” stwierdziła, że wirusowe rozprzestrzenianie się tańca „może samodzielnie przyczynić się do odrodzenia subkultury gotów wśród pokolenia Z”^[134].

18 grudnia 2023 poinformowano, że rozpoczęły się prace przygotowawcze do zrealizowania spin-offu Wednesday, którego głównym bohaterem będzie wujek Fester^[135].

• Wednesday w bazie IMDb (ang.)
• Wednesday w bazie Filmweb