Warmiacy

Ten artykuł dotyczy określenia grupy ludzi. Zobacz też: wieś Warmiak.

Ten artykuł od 2020-07 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.

Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Warmiacy – grupa etniczna mieszkańców Warmii, która ukształtowała się w okresie odrębności państwowej Warmii przed 1772 rokiem.

Warmiacy z południa mówili po polsku, gwarą warmińską dialektu mazowieckiego, zaś Warmiacy z północy mówili po niemiecku, gwarą Breslausch dialektu wysokopruskiego oraz gwarami Mundart des Kürzungsgebietes, Westkäslausch i Ostkäslausch zaliczanymi do dialektu dolnopruskiego.

W odróżnieniu od mieszkańców sąsiednich Prus Górnych i Prus Dolnych oraz Mazur, dominującym wyznaniem mieszkańców biskupiej Warmii był katolicyzm.

W Polsce określenie Warmiacy odnosi się przede wszystkim do polskojęzycznych mieszkańców południowej Warmii, którzy od XIV wieku zasiedlili ten teren^[1], a od pokrewnej grupy etnicznej Mazurów odróżniali się odrębną gwarą warmińską oraz wyznawanym katolicyzmem (wśród Mazurów dominował luteranizm). Różnice między Warmiakami i Mazurami pogłębiły także podziały polityczne: Warmiacy od 1466 do 1772 roku mieszkali w należących do Polski Prusach Królewskich.

Przed okresem rozbudzenia świadomości narodowej (koniec XIX i początek XX wieku) zarówno polskojęzyczni Warmiacy i Mazurzy, jak i niemieckojęzyczni mieszkańcy Prus Wschodnich uważali się zwykle za „tutejszych” lub ogólnie „Prusaków” (co nie oznaczało wówczas Niemców). Oddzielenie od innych zaborów oraz niewielkie zainteresowanie ze strony polskich działaczy niepodległościowych sprawiało, że Warmiacy zwykle nie czuli szczególnej więzi z Polską, co znacznie przyczyniło się do faktu, że podczas plebiscytu w 1920 roku zdecydowana większość Warmiaków opowiedziała się przeciwko przyłączeniu do Polski, a za pozostaniem w „Prusach”^[2].

Obecnie określenie „Warmiacy” jest w większości przypadków historyczne. Współcześnie ze względu na napływ nowej ludności (po 1945) i wyjazdy większości Warmiaków i Mazurów do RFN (czyli zanik odrębności kulturowo-religijnych) trudno jest mówić o grupie ludności wyróżniającej się językiem (gwarą), kulturą czy religią. Wraz z postępującymi procesami globalizacji i równoczesnym renesansem lokalności i regionalności można jednak obserwować silniejsze akcentowanie przeszłości Warmii i samookreślanie się współczesnych mieszkańców tego regionu jako Warmiaków.