Walerian Bierdiajew
Walerian Bierdiajew (ur. 23 lutego?/7 marca 1885 w Grodnie, zm. 28 listopada 1956 w Warszawie) – rosyjski, radziecki i polski dyrygent i pedagog.
 Zdjęcie z 1934 | |
| Data i miejsce urodzenia |
7 marca 1885 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
28 listopada 1956 |
| Gatunki | |
| Zawód | |
| Odznaczenia | |
   
| |
Życiorys
edytujUrodził się 7 marca 1885 w Grodnie, w rodzinie Waleriana i Aleksandry z Sokołowskich[1]. W Kijowie uczył się początkowo gry na skrzypcach oraz uczęszczał do gimnazjum i ukończył studia na wydziale chemicznym Politechniki Kijowskiej[2]. Następnie studiował w konserwatorium muzycznym w Lipsku u Stephana Krehla, Maksa Regera i Arthura Nikischa. Uzyskał dyplom i debiutował w 1906 w Dreźnie jako dyrygent operowy[1].
W latach 1907–1921 przebywał w Rosji, będąc między innymi dyrygentem orkiestry Teatru Maryjskiego i Filharmonii Petersburskiej[2]. Przyjechał do Polski w 1921 i w latach 1921–1925 dyrygował w Polsce i innych krajach europejskich. W latach 1925–1930 przebywał w ZSRR, gdzie występował w wielu miastach m.in. jako główny dyrygent filharmonii leningradzkiej[1]. W Kijowie wykładał dyrygenturę. We wrześniu 1930 powrócił do Warszawy, gdzie został dyrygentem Teatru Wielkiego; od 1931 był też prof. dyrygentury i prowadził klasę operową oraz chóry w Warszawskim Konserwatorium Muzycznym[1].
Podczas okupacji brał udział w konspiracyjnym życiu muzycznym, w latach 1940–1943 dyrygował w Theater der Stadt Warschau, dla polskiej publiczności, wykładał w tajnym Konserwatorium Muzycznym w Warszawie[3].
W 1945 uczył w Wyższej Szkole Muzycznej im. Chopina w Warszawie, później działał w Krakowie jako dyrygent i pedagog[3], w 1946 zorganizował zespół operowy[4]. Od lipca 1947 był dyrektorem i głównym dyrygentem Filharmonii[5][6], a od 1948 również Opery. 28 maja 1948 w Krakowie dyrygował Orkiestrą Filharmonii Krakowskiej, która prawykonała I Symfonię Grażyny Bacewicz skomponowaną w latach 1942–1945[7]. W okresie od 24 września 1949 do 1954 był dyrektorem Opery i profesorem PWSM w Poznaniu[1], gdzie realizował przede wszystkim opery kompozytorów rosyjskich. Z polskich wyreżyserował m.in. prapremierę Buntu Żaków Tadeusza Szeligowskiego. W zakresie przedstawień baletowych współpracował z Leonem Wójcikowskim. W 1952 doprowadził do pierwszej w historii zagranicznej podróży artystycznej do Moskwy (Halka, Straszny Dwór, Borys Godunow). Na jednym z przedstawień obecny był Józef Stalin[8]. Prowadził klasę dyrygentury w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Krakowie, gdzie jego studentami byli m.in. Adam Kopyciński oraz Stanisław Skrowaczewski.
Jego uczniami byli między innymi: Andrzej Panufnik, Bohdan Wodiczko, Jan Krenz, Henryk Czyż, Stanisław Skrowaczewski, Stefan Stuligrosz, Krzysztof Missona, Józef Wiłkomirski, Irena Pfeiffer.
Od 1 stycznia 1917 był mężem Eugenii Lewikow[2].
Zmarł w Warszawie, pochowany w Alei Zasłużonych na cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera A26-tuje-1)[9].
Ordery i odznaczenia
edytuj- Order Sztandaru Pracy I klasy (15 stycznia 1953)[10]
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (12 maja 1952)[11]
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)[12]
Nagrody
edytuj- Nagroda Państwowa II stopnia za nowe opracowanie i wybitną realizację opery Halka S. Moniuszki oraz wystawienie Borysa Godunowa M. Musorgskiego w Operze w Poznaniu (1951)[13]
- Nagroda Państwowa I stopnia za za całość działalności artystycznej (1955)[14]
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e Gąsiorowski i Topolski 1981 ↓, s. 56.
- ↑ a b c Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1939, s. 15. [dostęp 2021-06-30].
- ↑ a b Adam Czopek, Walerian Bierdiajew, legendarny Dziadźka [online], Magazyn Operowy Adama Czopka, 14 maja 2023 [dostęp 2024-07-04] (pol.).
- ↑ Medale zostaną wręczone - Magiczny Kraków [online], krakow.pl [dostęp 2021-06-30].
- ↑ Nowy dyrektor Filharmonii Krakowskiej Dziennik Polski 1947, nr 190 z 15 lipca s. 3
- ↑ Walerian Bierdiajew, „Culture.pl” [dostęp 2018-11-23] (ang.).
- ↑ Małgorzata Gąsiorowska, Bacewicz, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1999, s. 144, 454, ISBN 978-83-224-0547-5.
- ↑ Alojzy Andrzej Łuczak, Sto lat gmachu pod Pegazem!, [w:] Pro Sinfonika. 100 lat Opery Poznańskiej. 1910–2010, Biuro Pro Sinfoniki, Poznań, 2011, s. XXIV.
- ↑ Tadeusz Sobieraj: Orły Niepodległości. Cmentarz Wojskowy na Powązkach w setną rocznicę jego powstania (1912–2012). Ząbki: Apostolicum, 2012, s. 100. ISBN 978-83-7031-808-6.
- ↑ M.P. z 1953 r. nr 14, poz. 190 „za wybitne zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
- ↑ M.P. z 1952 r. nr 57, poz. 878 „za wybitne zasługi w dziedzinie krzewienia kultury muzycznej”.
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/196 – na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.
- ↑ Walerian Bierdiajew, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2024-07-04].
- ↑ Nagrody Państwowe za osiągnięcia w dziedzinie nauki, postępu technicznego, literatury i sztuki. „Życie Warszawy”. Rok XII, Nr 173 (3656), s. 5, 22 lipca 1955. Warszawa: Instytut Prasy „Czytelnik”. [dostęp 2024-07-04].
Bibliografia
edytuj- Antoni Gąsiorowski, Jerzy Topolski: Wielkopolski Słownik Biograficzny. Warszawa-Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981, s. 55. ISBN 83-01-02722-3.
Linki zewnętrzne
edytuj- Walerian Bierdiajew, [w:] Twórcy [online], Culture.pl [dostęp 2024-03-22].