Władysław Michejda (1896–1943)

Syn Pawła, rolnika, i Ewy z domu Wałach. Urodzony w Olbrachcicach. Ukończył ewangelicką szkołę ludową w Ustroniu i polskie gimnazjum Macierzy Szkolnej w Cieszynie, gdzie należał do drużyny skautowej. We wrześniu 1914 zgłosił się ochotniczo do Legionów, nie otrzymując przydziału. W latach 1915–1918 służył w armii austriackiej i był siedmiokrotnie ranny na froncie^[2]. Wraz z grupą oficerów Polaków brał udział w przewrocie wojskowym w Cieszynie w nocy z 31 października na 1 listopada 1918, który doprowadził do wyzwolenia Śląska Cieszyńskiego spod panowania austriackiego. W styczniu 1919 walczył pod Lwowem, gdzie został ciężko ranny. W latach 1919–1920 działał w Komitecie Plebiscytowym w Cieszynie dla rozstrzygnięcia przynależności spornego terenu Śląska Cieszyńskiego między Polską i Czechosłowacją^[3].

Po przyznaniu Zaolzia przez Radę Ambasadorów Czechosłowacji w 1920 bez plebiscytu zgłosił się ochotniczo do 4 Pułku Strzelców Podhalańskich. W grudniu 1922 uzyskał doktorat prawa na Uniwersytecie Jagiellońskim. W latach 1925–1933 prowadził w spółce z dr. Włodzimierzem Dąbrowskim jedną z najbardziej znanych kancelarii adwokackich w Katowicach, którą później prowadził samodzielnie do 1939, występując w wielu sprawach o charakterze politycznym, społecznym i gospodarczym.

Od końca lat dwudziestych działał na rzecz przyznania Polakom równych praw w opanowanym przez niemieckie władze duchowne Ewangelickim Kościele Unijnym na Polskim Górnym Śląsku, stanowiącym unię ewangelików wyznania augsburskiego i reformowanego stworzoną przez dawne władze pruskie i chronionym na Śląsku przez Konwencję Genewską. Jako przedstawiciel polskich towarzystw ewangelickich prowadził wszystkie sprawy prawne wynikające z licznych sporów pomiędzy polską ludnością ewangelicką Górnego Śląska, a niemieckimi władzami kościelnymi. Doprowadził do uchylenia uchwały Synodu Kościoła Unijnego zabraniającej ewangelikom z pozostałych części Polski do brania udziału w wyborach do Rad Kościelnych oraz uchwały odmawiającej im prawa do członkostwa i wyłączającej przez to inteligencję polską z tej społeczności. Był głównym inicjatorem powołania do życia czasopisma „Ewangelik Górnośląski” (1932–1939). Wywalczył, poprzez Górnośląską Komisję Mieszaną, prawo do nauczania religii ewangelickiej w języku polskim. W związku z wygaśnięciem Konwencji Genewskiej zapewniającej Niemcom na Śląsku liczne przywileje, przygotował projekt nowej ustawy o organizacji Kościoła Unijnego uchwalonej przez Sejm Śląski w lipcu 1937. W tym samym roku został przewodniczącym Tymczasowej Rady Kościelnej i w następnych miesiącach doprowadził do obsadzenia miejscowych parafii ewangelickich polskimi duchownymi^[4].

Od września 1938 do kwietnia 1939 działał w Komitecie do Walki o Śląsk za Olzą, będąc jego wiceprezesem i przewodniczącym sekcji organizacyjnej. Po odzyskaniu Zaolzia przeniósł się w maju 1939 do Cieszyna Zachodniego, gdzie objął stanowisko syndyka Huty Trzynieckiej.

W czasie II wojny światowej został aresztowany wiosną 1940 i przebywał krótko w obozie koncentracyjnym w Dachau. Po zwolnieniu z obozu działał w Związku Walki Zbrojnej i śląskim Okręgu Armii Krajowej przygotowując dla Rządu RP w Londynie memoriał w sprawie przyszłej granicy polsko-czechosłowackiej na Śląsku Cieszyńskim. Aresztowany powtórnie 10 kwietnia 1943 w Ustroniu, osadzony został w więzieniu śledczym gestapo w Mysłowicach, w celi dla oskarżonych o najcięższe przestępstwa polityczne. Po odmowie podpisania niemieckiej listy narodowej przewieziony został do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu, KL Auschwitz, gdzie został skazany na śmierć przez sąd doraźny Gestapo (Standgericht) i rozstrzelany na bloku 11 dnia 29 listopada 1943^[5]. Jego grób symboliczny znajduje się na cmentarzu ewangelicko-augsburskim przy ulicy Młynarskiej (aleja 21, grób 33)^[6].

• O prawa polskich ewangelików w kościele ewangelickim na Górnym Śląsku. [w:] Kościół ewangelicki na Górnym Śląsku. Katowice, 1936, s. 27–35.
• Stosunki w Ewangelickim Kościele Unijnym na polskim Górnym Śląsku = Ein Wort über die Zustände in der Unierten Evangelischen Kirche in Polnisch-Oberschlesien. Katowice, 1935.

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1938)^[7]
• Krzyż Niepodległości (2 sierpnia 1931)^[8]
• Złoty Krzyż Zasługi (11 listopada 1936)^[9]

11 listopada 2024 został patronem 133. Batalionu Lekkiej Piechoty Wojsk Obrony Terytorialnej^[10].

Pochodził z olbrachckiej linii niezwykle zasłużonego dla polskości na Śląsku Cieszyńskim rodu Michejdów. Miał czterech braci (m.in. duchowny Karol Michejda i architekt Tadeusz Michejda), spośród których był najmłodszy. Był bratankiem m.in. Franciszka Michejdy, Jana Michejdy i Jerzego Michejdy. Od 1929 żonaty ze Stefanią z domu Marquardt (Markwart), która współpracowała z mężem w konspiracji i aresztowana przez gestapo przebywała w więzieniu w Mysłowicach oraz obozach koncentracyjnych w Oświęcimiu i Ravensbrück. Miał dwoje dzieci: Zbigniewa i Barbarę.

• Karol Michejda
• Tadeusz Michejda
• Władysław Michejda (1876–1937)
• Władysław Michejda (1892–1952)
• Zbigniew Michejda

• Mirosław Cygański: Michejda Władysław Wit., [w:] Polski Słownik Biograficzny. T. 20. [Red. nacz. Emanuel Rostworowski], Wrocław [i in.], 1975, s. 678–680.
• Józef Górniak: Wspomnienie o Wicie – Władysławie Michejdzie, „Zwrot” 2001, nr 9, s. 22–28 [cz. 1]; nr 10 s. 29–33 [cz. 2]; nr 11, s. 17–20 [cz. 3].
• Oswald Guziur: Biskup z Olbrachcic, „Tak i Nie” 1987, nr 8, s. 23–26.
• Ludwik Kohutek: Adwokatura na Śląsku Cieszyńskim w latach 1938–1945, „Palestra” 1973, nr 5, s. 58–81.
• Jadwiga Lipońska-Murzyn: Władysław Wit Michejda (1896–1943) – prawnik, publicysta, kapitan WP, powstaniec śląski, działacz społeczno-polityczny na Górnym Śląsku, uczestnik ruchu oporu, „Kronika Katowic”. T. 3. Katowice, 1989, s. 169–184.
• Barbara Michejda-Pinno: Dr Władysław Michejda z Katowic. Jego walka o prawa Polaków pomiędzy dwoma wojnami o niepodległość Polski, [w:] O polski Śląsk. Tadeusz Michejda (1895–1955), Władysław Michejda (1896–1943). Red. Weronika Nagengast, Jan Szturc, Katowice, 2000, s. 63–127.
• Barbara Michejda-Pinno: Kilka słów o moim ojcu, Władysławie Michejdzie, „Kronika Katowic”. T. 7. Katowice, 1997, s. 173–212.
• Barbara Michejda-Pinno: Mój ojciec Władysław Michejda, „Kalendarz Cieszyński” 2013, s. 187–204 [cz. 1]; „Kalendarz Cieszyński” 2014, s. 138–156 [cz. 2].
• Juliusz Niekrasz: Z dziejów AK na Śląsku, Katowice, 1993.
• Jan Szturc: Tymczasowa Rada Kościelna Ewangelickiego Kościoła Unijnego na Górnym Śląsku (1937–1939), Katowice, 2003.
• Archiwum Książnicy Cieszyńskiej RS AKC. 00714 - 00719