Urząd pracy

Urzędy pracy w Polsce są organami administracji samorządowej i działają na szczeblu wojewódzkim i powiatowym^[1].

Podstawy prawne funkcjonowania urzędów pracy:

• ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. z 2024 r. poz. 475),
• ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz.U. z 2022 r. poz. 1634),
• ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz.U. z 2022 r. poz. 528),
• ustawa z dnia 13 października 1998 r. – Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną (Dz.U. z 1998 r. nr 133, poz. 872, z późn. zm.),
• rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 30 grudnia 1998 r. w sprawie dostosowania organizacji i obszaru działania wojewódzkich i rejonowych urzędów pracy do organizacji administracji publicznej (Dz.U. z 1998 r. nr 166, poz. 1247).
• oraz odpowiednio wewnętrzne regulaminy organizacyjne i statuty.

W Polsce funkcjonują powiatowe (340) i wojewódzkie (16) urzędy pracy. Wojewódzkie i Powiatowe Urzędy Pracy nie są powiązane ze sobą pod względem podległości i realizują odmienny zakres zadań. Pracuje w nich około 22 tys. urzędników i kosztuje to podatnika rocznie około 4 mld zł^[2].

Rejestracja osoby bezrobotnej w Powiatowym Urzędzie Pracy wiąże się z dostępem danej osoby do szeregu świadczeń. Należą do nich^[3]:

• ubezpieczenie zdrowotne (ew. również dla małżonka),
• zasiłek dla bezrobotnych (zatrudnienie przynajmniej rok przez ostatnie 18 miesięcy, w kwocie co najmniej minimalnego wynagrodzenia),
• wsparcie finansowe (dodatek aktywizacyjny, dofinansowanie podjęcia działalności gospodarczej),
• ułatwienia w podjęciu pracy (szkolenia, konsultacje, pośrednictwo, doradztwo).

Osoba rejestrująca się w Powiatowym Urzędzie Pracy musi spełnić następujące warunki:

• ukończony 18. rok życia,
• brak zarejestrowanej działalności gospodarczej,
• nie jest w posiadaniu samoistnym lub zależnym nieruchomości rolnej o powierzchni przekraczającej 2 ha,
• nie posiada przychodów podlegających opodatkowaniu z działalności rolnej,
• nie jest aresztowana lub nie odbywa kary pozbawienia wolności (wyjątkiem jest odbywanie kary poza zakładem karnym w systemie dozoru elektronicznego),
• nie otrzymuje następujących świadczeń socjalnych:
  • emerytura,
  • renta socjalna,
  • renta szkoleniowa,
  • renta z tytułu niemożności podjęcia pracy,
  • zasiłek chorobowy,
  • zasiłek macierzyński,
  • zasiłek przedemerytalny,
  • świadczenie przedemerytalne,
  • świadczenie rehabilitacyjne.

Roczne koszty utrzymania urzędów pracy w Polsce to około 4 miliardy złotych; efektywność aktywizacji zawodowej bezrobotnych wynosi od 0,7 procent do 3,8 procent^[4]. Od wielu lat pojawiają się pomysły, by zmienić funkcjonowanie urzędów pracy (np. by nie była wymagana rejestracja jako osoba bezrobotna w celu uzyskania prawa do ubezpieczenia zdrowotnego^[5]) lub całkowicie je zlikwidować (chcieli tego np. Jan Filip Libicki^[6], Stanisław Tyszka^[7]).

• Wortal Publicznych Służb Zatrudnienia – będący kanałem komunikacji Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z jednostkami Publicznych Służb Zatrudnienia oraz Centralną Bazą Ofert Pracy w sposób ciągły zasilaną komunikatami z systemów informatycznych Powiatowych Urzędów Pracy.