Tyszkiewiczowie herbu Leliwa

Tyszkiewiczowie herbu Leliwa – polska rodzina arystokratyczna, pochodząca z Wielkiego Księstwa Litewskiego. Posiadają tytuł hrabiowski.

Forma żeńska Tyszkiewicz/Tyszkiewiczowa, panna Tyszkiewiczówna, w liczbie mnogiej Tyszkiewiczowie. Niektórzy członkowie rodziny byli znani także pod litewską formą nazwiska Tiškevičius^[1]^[2]^[3].

Historia rodu

Wywodzą się od ruskiego bojara Kalenika Miszkowicza, posiadacza w XV wieku z nadania księcia wołyńskiego Świdrygiełły dóbr w ziemi kijowskiej. W XVI wieku potomkowie Kalenika – Wasyl (syn Tyszki), Gawryło i Michaił, wówczas dworzanie hospodara litewskiego, stali się posiadaczami majątków w powiecie słonimskim na Litwie. Wasyl, który pełnił urząd wojewody podlaskiego, a potem smoleńskiego, w 1569 roku stał się hrabią z nadania Zygmunta Augusta. Z kolei Gawryło (Gabriel) miał potomka Szczęsnego Tyszkiewicza, stolnika derpskiego i powiatowego rotmistrza grodzieńskiego pospolitego ruszenia, męża Eufrazyny z Tyszkiewiczów, stolnikówny słonimskiej. W połowie XVII wieku stał się on właścicielem Krzywego Stoku (Tabeńszczyzny, później Różanegostoku), założenia dworsko-ogrodowego istniejącego od lat 80. XVI wieku, należącego przedtem do spadkobierców kawalkatora Zygmunta Augusta Scipiona del Campo. Szczęsny i Eufrozyna byli fundatorami kościoła i klasztoru dominikanów w folwarku Różanystok w ich posiadłościach^[4].

Tyszkiewiczowie gałęzi litewskiej i ruskiej

Beata Tyszkiewicz, aktorka
Benedykt Tyszkiewicz, marszałek gubernialny kowieński
Benedykt Henryk Tyszkiewicz, fotograf, kolekcjoner, podróżnik
Jan Michał Tyszkiewicz, poseł
Józef Ignacy Tyszkiewicz, pułkownik wojsk litewskich, starosta wielatycki, odznaczony Orderem Orła Białego
Eustachy Tyszkiewicz, archeolog
Felicjan Tyszkiewicz (1719–1792), generał
Janusz Tyszkiewicz Skumin, wojewoda
Janusz Tyszkiewicz Łohojski, wojewoda kijowski
Jerzy Tyszkiewicz, biskup wileński
Konstanty Tyszkiewicz, archeolog
Ludgarda Tyszkiewicz, właścicielka Czarnolasu
Ludwik Tyszkiewicz, hetman polny litewski, marszałek wielki litewski, zbudował Pałac Tyszkiewiczów w Warszawie
Michał Tyszkiewicz, ziemianin, urzędnik MSZ, mąż Hanki Ordonówny, autor tekstów jej piosenek
Michał Tyszkiewicz, publicysta, malarz, dyplomata, nominowany do Pokojowej Nagrody Nobla
Pius Tyszkiewicz, ziemianin
Stefan Tyszkiewicz, hrabia, inżynier i wynalazca. Członek Rady Narodowej w Londynie
Wasyl Tyszkiewicz, marszałek hospodarski, wojewoda podlaski i smoleński, starosta krasnosielski, czerkaski, kaniowski, miński, wołkowyski, piński, bobrujski, aiński, ewangelik

Osoby skoligacone

Maja Komorowska-Tyszkiewicz, aktorka, żona Jerzego Tyszkiewicza
Hanka Ordonówna, piosenkarka, żona Michała Tyszkiewicza

Pałace

Pałac w Warszawie
Pałac w Krakowie
Pałac w Przecławiu
Pałac w Czerwonym Dworze (Raudondvaris), tamże bazylika św. Teresy
Pałac w Birżach (majątek Ostrów)
Pałac w Połądze, obecnie Muzeum Bursztynu
Pałac w Kretyndze
Pałac w Wace Trockiej (Trakų Vokė)
Pałac Tyszkiewiczów w Zatroczu (Troki)
Pałac w Landwarowie
Dwór w Ornianach
Dwór w Niemieżu
Pałac w Wilnie
Pałac w Wołożynie
Dwór w Leonpolu
Dwór w Żyżmorach
Pałac w Łohojsku (obecnie ruina)
Dawne zabudowania dworskie w Balwierzyszkach (dwór nie istnieje)
Stajnie w zespole dworskim w Kojranach (Wilno) (dwór nie istnieje)
Pałac w Duniłowiczach (nie istnieje)

Inne pałace Tyszkiewiczów:

Pałac w Średnikach (lit. Seredžius) - tzw. Belweder
Pałac w Pogorzeli
Pałac w Weryni z roku 1900, projektu krakowskiego architekta Tadeusza Stryjeńskiego
Pałacyk w Dubinkach

Zobacz też

Lista polskich rodów hrabiowskich

Przypisy

↑ Joachim de HirtenbergJ.H. Pastorius Joachim de HirtenbergJ.H., Joachimi Pastorii ab Hirtenberg Historiae Polonae plenioris partes duae: Ejusdemque dissertatio pholologica de originibus sarmaticis. P.1. Historiae Polonae de bellis novissimis pars prior, 1685, s. 86 [dostęp 2022-06-10] (pol.).
↑ PiotrP. Łossowski PiotrP., Konflikt polsko-litewski 1918-1920, Książka i Wiedza, 1995, s. 111, 193, ISBN 978-83-05-12769-1 [dostęp 2022-06-10] (pol.).
↑ Ulisse AlessioU.A. Floridi Ulisse AlessioU.A., San Casimiro e la Lituania, „La Civiltà cattolica”, 1959, s. 473 [dostęp 2022-06-10] (wł.).
↑ Aneta Kułak. Zespół ołtarzowy w kościele parafialnym w Różanymstoku – historia i ikonografia. „Biuletyn Konserwatorski Województwa Podlaskiego”. 2004 z. 10, s. 159–188. Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Białymstoku. ISSN 1509-071X.

Linki zewnętrzne

Genealogia Tyszkiewiczów. mariusz.eu.pn. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-08-08)].
Wiki Łohojska na Białorusi - kategoria Tyszkiewiczowie w języku:
- rosyjskim i polskim. museum.log.by. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-03-04)].
- białoruskim i rosyjskim. museum.log.by. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-05-04)].

[1] Joachim de HirtenbergJ.H. Pastorius Joachim de HirtenbergJ.H., Joachimi Pastorii ab Hirtenberg Historiae Polonae plenioris partes duae: Ejusdemque dissertatio pholologica de originibus sarmaticis. P.1. Historiae Polonae de bellis novissimis pars prior, 1685, s. 86 [dostęp 2022-06-10] (pol.).

[2] PiotrP. Łossowski PiotrP., Konflikt polsko-litewski 1918-1920, Książka i Wiedza, 1995, s. 111, 193, ISBN 978-83-05-12769-1 [dostęp 2022-06-10] (pol.).

[3] Ulisse AlessioU.A. Floridi Ulisse AlessioU.A., San Casimiro e la Lituania, „La Civiltà cattolica”, 1959, s. 473 [dostęp 2022-06-10] (wł.).

[4] Aneta Kułak. Zespół ołtarzowy w kościele parafialnym w Różanymstoku – historia i ikonografia. „Biuletyn Konserwatorski Województwa Podlaskiego”. 2004 z. 10, s. 159–188. Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Białymstoku. ISSN 1509-071X.

[1]