Tyrawa Wołoska

wieś w województwie podkarpackim

Tyrawa Wołoskawieś (dawniej miasto) w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie sanockim, w gminie Tyrawa Wołoska[4]. Miejscowość jest siedzibą gminy Tyrawa Wołoska. Leży nad rzeką Tyrawką, przy drodze krajowej nr 28.

Tyrawa Wołoska
wieś
Ilustracja
Układ pól uprawnych w Tyrawie
Państwo

 Polska

Województwo

 podkarpackie

Powiat

sanocki

Gmina

Tyrawa Wołoska

Liczba ludności (2020)

762[2]

Strefa numeracyjna

13

Kod pocztowy

38-535[3]

Tablice rejestracyjne

RSA

SIMC

0361420[4]

Położenie na mapie gminy Tyrawa Wołoska
Mapa konturowa gminy Tyrawa Wołoska, w centrum znajduje się punkt z opisem „Tyrawa Wołoska”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Tyrawa Wołoska”
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Tyrawa Wołoska”
Położenie na mapie powiatu sanockiego
Mapa konturowa powiatu sanockiego, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Tyrawa Wołoska”
Ziemia49°34′35″N 22°21′53″E/49,576389 22,364722[1]
Strona internetowa
Kościół rzymskokatolicki w Tyrawie Wołoskiej
Ruiny dworu szlacheckiego w Tyrawie Wołoskiej
Rynek w latach 30. XX w.

Tyrawa Wołoska uzyskała lokację miejską przed 1707 rokiem, zdegradowana około 1880 roku[5]. W latach 13401772 miejscowość administracyjnie należała do ziemi sanockiej w województwie ruskim. Następnie do 1914 do powiatu sanockiego, powiatu podatkowego Bircza, w austriackim kraju koronnym Galicja.

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Tyrawa Wołoska. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego.

Części wsi

edytuj
Integralne części wsi Tyrawa Wołoska[6][4]
SIMC Nazwa Rodzaj
0361436 Brzózka część wsi
0361442 Czerteż część wsi
0361459 Dąbrowa część wsi
0361465 Międzykąty część wsi
0361471 Sadziska część wsi
0361488 Zamalówka część wsi

Historia

edytuj
  • 1402 - pierwsza wzmianka o Tyravia minori, własność Czeszyków a następnie Tyrawskich. Właścicielem wsi w pocz. XV w. był Mikołaj Czeszyk herbu Ossoria, sędzia sanocki, piszący się „z Tyrawy”, protoplasta kilku rodów sanockich: Tyrawskich, Bukowskich, Grabownickich i Rytarowskich. Do potomków po M. Czeszyku należały wsie: Hołuczków, Rozpucie, Stańkowa i Zawadka.
  • 1434 - pojawienie się nazwy Thyrawa Walaska
  • 1507 - wzmianka o istnieniu parafii prawosławnej
  • 1546 - utworzenie parafii rzymskokatolickiej
  • 1707 - pierwsza wzmianka o prawach miejskich, własność Urbańskich z Urbanic
  • 1745 - konsekracja kościoła św. Mikołaja
  • W połowie XIX wieku właścicielką posiadłości tabularnej w Tyrawie Wołoskiej była Julia Krajewska[7].
  • przed 1876 utrata praw miejskich
  • W 1893 właścicielami posiadłości tabularnej w Tyrawie Wołoskiej byli Bolesław i Wincenta Gołkowscy[8].
  • 1900 - budowa murowanej cerkwi greckokatolickiej św. Praskewii. Stanisław Dunin-Brzeziński – ostatni właściciel dworu w Tyrawie.
  • 1890 – właścicielami tabularnymi dóbr we wsi byli po części Bolesław Gołkowski i Antonina Krajewska[9].
  • 1905 - Hersz Langsam posiadał we wsi obszar 503,7 ha[10], a w 1911 posiadał 435 ha[11].
  • 1944 - zajęcie Tyrawy przez wojska radzieckie, na radzieckich mapach woj. wieś jest pod nazwą Тырова-Волоска;
  • 29 kwietnia 1945 - spalenie miasteczka przez sotnię "Burłaki". Łącznie w latach 1944-1946 nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA zamordowali tutaj 9 Polaków i 5 Żydów[12].
  • 1948 - zburzenie cerkwi.

Kościół rzymskokatolicki w Tyrawie

edytuj

Pierwsze wzmianki o kościele w Tyrawie (obecna nazwa Mrzygłód) pochodzą z 1546 r. Wtedy to Mikołaj Tyrawski z Tyrawy Wołoskiej, Jerzy Głowa (dzierżawca Stańkowej, Kuźminy i Zawadki), Marcin Tyrawski z Hołuczkowa, Stanisław Konarski z Rakowej oraz Maciej, Mikołaj i Stanisław Mrochowscy z Paszowej, zawierają porozumienie z Janem Rowieńskim, plebanem w mieście Tyrawie z okazji erekcji kościoła parafialnego w Tyrawie Wołoskiej. Nowy kościół wybudowano ze względu utrudniony dostęp do Tyrawy z powodu wylewów rzek Sanu i Tyrawki. W 1547 r. Jan bp. przemyski z części parafii w Tyrawie utworzył nową parafię w Tyrawie Wołoskiej.

Przy barokowym kościele parafialnym znajdują się: dzwonnica z 1 poł. XIX wieku, rozliczne groby dawnych proboszczów, murowana kaplica grobowa rodziny Krajewskich z 1831 r. oraz kilka interesujących starych nagrobków członków rodzin tutejszych właścicieli.

Osoby związane z Tyrawą Wołoską

edytuj

W Tyrawie Wołoskiej urodzili się lekarze Franciszek i Kacper Kosteccy[13]

Honorowi obywatele

Literatura

edytuj

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 142173
  2. Raport o stanie gminy w roku 2020. Stan ludności 31.12.2020 s. 7 [dostęp 2022-01-22]
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1311 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. a b c GUS. Rejestr TERYT
  5. Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 78-79.
  6. Obwieszczenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 4 sierpnia 2015 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2015 r. poz. 1636)
  7. Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w królestwie Galicyi i Lodomeryi jakoteż w wielkim księstwie Krakowskiem i księstwie Bukowińskiem, pod względem politycznej i sądowej organizacyi kraju wraz z dokładnem oznaczeniem parafii, poczt i właścicieli tabularnych, ułożony porządkiem abecadłowym. Lwów: Karol Wild, 1855, s. 228.
  8. Obwieszczenie. „Gazeta Lwowska”, s. 10, Nr 264 z 19 listopada 1893. 
  9. Tadeusz Pilat: Skorowidz dóbr tabularnych w Galicyi z Wielkiem Ks. Krakowskiem. Lwów: 1890, s. 218.
  10. Alojzy Zielecki, Życie gospodarcze, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995. s. 405.
  11. Skorowidz powiatu sanockiego wydany na podstawie dat zebranych w roku 1911. Sanok: 1911, s. 20.
  12. Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Krzysztof Bulzacki, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 963, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897.
  13. Stanisław Kośmiński: Słownik lekarzów polskich obejmujący oprócz krótkich życiorysów lekarzy Polaków oraz cudzoziemców w Polsce osiadłych, dokładną bibliografią lekarską polską od czasów najdawniejszych aż do chwili obecnej. Warszawa: 1888, s. 239-240.
  14. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1911. Lwów: Prezydyum C.K. Namiestnictwa, 1911, s. 31.

Linki zewnętrzne

edytuj