Timoleon

Pochodził z możnego, arystokratycznego rodu. Był wrogiem tyranii. W 364 p.n.e. przyczynił się do zabójstwa brata Timofanesa, który pragnął zostać tyranem Koryntu. Według Plutarcha z Cheronei Timoleon usiłował najpierw perswazją wpłynąć na brata, na co ten odpowiedział kpinami i gniewem, wtedy Timoleon odszedł z płaczem, zakrył sobie oczy, a towarzyszący mu przyjaciele zabili Timofanesa. Postawa ta zyskała Timoleonowi ogromny rozgłos w świecie greckim.

Kiedy w miastach Sycylii, zwłaszcza w Syrakuzach, odnieśli triumf tyrani, ich przeciwnicy zwrócili się do Koryntu (swojej dawnej metropolii) z prośbą o pomoc. Koryntianie wysłali na Sycylię Timoleona jako rozjemcę (diallaktes)^[1]. W 344 p.n.e. na czele niewielkiego oddziału liczącego 700 najemników przybył na 10 okrętach do Syrakuz i opanował je. Działał z niespożytą energią, nie zrażając się niepowodzeniami: w 343 p.n.e. zburzył twierdzę na wyspie Ortygia (dzielnica Syrakuz), wypędzając ostatecznie z ziemi syrakuzańskiej Dionizjusza Młodszego, i ustanowił w mieście rządy demokratyczne (ściślej - rządy liberalnej oligarchii według modelu korynckiego) z radą sześciuset i zgromadzeniem ludowym. Timoleon doprowadził do zawarcia sojuszu (symmachia) Greków przeciw Kartagińczykom i po otrzymaniu posiłków zadał im klęskę w bitwie nad rz. Krimissos na Sycylii. Kartagina zmuszona została do zawarcia w 339 p.n.e. pokoju, który ustalał granice jej posiadłości na Sycylii na rzece Halykos, co ograniczało wpływy punickie do zachodniej części wyspy. Pokój umożliwił rozprawienie się przez Timoleona z każdym z tyranów, którzy wcześniej wsparli Kartagińczyków, z osobna w latach 340-337 p.n.e. W wyzwolonych miastach po usunięciu tyranów wprowadzał ustrój zbliżony do syrakuzańskiego i połączył je sojuszem w Związek Miast Sycylijskich, na czele którego stanęły Syrakuzy. Około 337 p.n.e. zrezygnował z życia publicznego i wkrótce zmarł, otoczony powszechnym szacunkiem^[2]. Został pochowany na forum w Syrakuzach i był tam czczony jak heros-założyciel miasta. Później na miejscu, gdzie znajdował się jego grób wzniesiono Gymnazjon, które nazwano Timoleonteum.

Postać Timoleona wymyka się jednoznacznej ocenie. Idealizowany przez część tradycji antycznej (Timajos, Plutarch), uznany za mało ważną postać przez innych (Polibiusz), stał się przedmiotem rozbieżnych ocen i wielu dyskusji w historii nowożytnej. Niektórzy historycy widzą w nim nawet przykład awanturnika i dowódcy szukającego powodzenia w akcjach politycznych. Jego dokonania miały krótki żywot: w ciągu jednego pokolenia w miastach Sycylii ponownie zapanował chaos, a do władzy w Syrakuzach doszedł kolejny tyran, Agatokles.

Tymoleon był wzorem do naśladowania Tadeusza Kościuszki^[3].

• PiotrP. Iwaszkiewicz PiotrP., WiesławW. Łoś WiesławW., MarekM. Stępień MarekM., Władcy i wodzowie starożytności. Słownik, Warszawa: WSiP, 1998, s. 384, ISBN 83-02-06971-X, OCLC 69568159 .
• WłodzimierzW. Lengauer WłodzimierzW., Starożytna Grecja okresu archaicznego i klasycznego, Warszawa: Wydawnictwo DiG, 1999, s. 212, ISBN 83-7181-083-0, OCLC 749800661 .
• DavidD. Sacks DavidD., Encyklopedia świata starożytnych Greków, OswynO. Murray (red.), DorotaD. Mickiewicz-Morawska (tłum.), Warszawa: Książka i Wiedza, 2001, s. 416-417, ISBN 83-05-13169-6, OCLC 749281065 .