Teliospora
Teliospora lub teleutospora – rodzaj zarodnika konidialnego (konidium). Powstaje w wyniku podziału mitotycznego, należy więc do grupy mitospor. Zarodniki tego typu wytwarzają grzyby z rzędu rdzowców Pucciniales (dawniej zaliczanych do klasy Teliomycetes, nieistniejącej w najnowszej systematyce grzybów)[1], oraz niektóre drożdże podstawkowe[2].
Teliospory mogą być jedno, dwu lub kilkukomórkowe. U niektórych gatunków posiadają trzonek, u innych są beztrzonkowe i jest to ważną cechą diagnostyczną przy mikroskopowej identyfikacji gatunku[3]. Struktury, w których wytwarzane są teliospory nosza nazwę telium. U rdzy zbożowej (Puccinia graminis) teliospory to dwukomórkowe zarodniki o grubej, czarnej ścianie komórkowej. Wytwarzane są późnym latem, pod koniec okresu wegetacji zbóż na ich liściach i łodygach. Powstają początkowo obok urediniospor, później wytwarzane są już tylko teliospory. Ze względu na zdolność przetrwania zimy teliospory nazywane są zarodnikami zimowymi, w odróżnieniu od urediniospor zwanych zarodnikami letnimi rdzy zbożowej, które wytwarzane są tylko latem. Teliospory są rodzajem przetrwalników[1]. U niektórych gatunków teliospory kiełkują jednak zaraz po powstaniu. Takie teliospory nazywa się leptosporami[3].
Teliospory wytwarzane są przez dwujądrowe strzępki grzybni[4]. Początkowo każda z dwóch komórek teliospory ma dwa jądra komórkowe o haploidalnej liczbie chromosomów; jedno oznaczane jest (+), drugie (–). Jądra te łączą się z sobą jeszcze przed dojrzeniem zarodników (kariogamia). Dojrzała teliospora ma już tylko jedno jądro o diploidalnej liczbie chromosomów. Teliospory nie zakażają już następnych roślin. Ich zadaniem jest przetrwanie zimy. Przezimowują w ziemi lub słomie. Wiosną każda z dwóch komórek teliospory kiełkuje wytwarzając krótką strzępkę przedgrzybni (promycelium), lub od razu podstawkę (basidium). W podstawce w wyniku mejozy powstaje zarodnik płciowy – sporydium[4]. Telium i teliospora są morfą płciową, czyli teleomorfą. W teliosporze następuje kariogamia i zakończenie procesu płciowego[3].
Niektóre gatunki grzybów, np. Tilletia indica wywołujący chorobę zwaną śniecią indyjską pszenicy, wytwarzają dwa, różniące się wyglądem rodzaje teliospor. U niektórych gatunków grzybów z teliospory wyrasta najpierw przedgrzybnia, a na niej dopiero podstawki (jak u rdzy zbożowej), u innych od razu podstawki[1]. W tym drugim przypadku mówi się o metabazydium. Czasami teliospory pełnią funkcję ecjospor, wówczas nazywa się je ecjoidalnymi teliosporami[3].
-
Teliospory rdzy zbożowej z trzonkami -
Teliospory Gymnosporangium clavariiforme -
Teliospory u rdzowców -
Uwalnianie się teliospor z liścia zbóż
.png)
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Selim Kryczyński, Zbigniew Weber (red.), Fitopatologia. Podstawy fitopatologii, t. 1, Poznań: PWRiL, 2010, s. 279–283, ISBN 978-83-09-01-063-0.
- ↑ A.K. Zaas i inni, Risk of fungemia due to Rhodotorula and antifungal susceptibility testing of Rhodotorula isolates, „Journal of Clinical Microbiology”, 41 (11), 2003, s. 5233–5, DOI: 10.1128/jcm.41.11.5233-5235.2003, PMID: 14605170, PMCID: PMC262498.
- ↑ a b c d Joanna Marcinkowska, Oznaczanie rodzajów grzybów sensu lato ważnych w fitopatologii, Warszawa: PWRiL, 2012, s. 363–364, ISBN 978-83-09-01048-7.
- ↑ a b Edmund Malinowski, Anatomia roślin, Warszawa: PWN, 1966, s. 511.