Strusów
Strusów[1] (ukr. Струсів, Strusiw) – wieś na Ukrainie, w obwodzie tarnopolskim, w rejonie tarnopolskim. Liczy ok. 1500 mieszkańców. Przez Strusów przechodzi droga krajowa N18.
 Pałac Lanckorońskich w Strusowie | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Obwód | |||||
| Rejon | |||||
| Powierzchnia |
3,53 km² | ||||
| Populacja (2001) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Nr kierunkowy |
+380 3551 | ||||
| Kod pocztowy |
48127 | ||||
Położenie na mapie obwodu tarnopolskiego  | |||||
Położenie na mapie Ukrainy  | |||||
 49°20′N 25°37′E/49,333333 25,616667
| |||||
Historia
edytujZałożony w 1434. W I. poł. XVII w. właścicielem miejscowości byli Strusiowie herbu Korczak. Jeden z nich, Mikołaj Struś, dowódca polskich wojsk na Kremlu w Moskwie, uzyskał w 1610 r. od króla Zygmunta III Wazy prawa miejskie dla Strusowa[2].
W 1534 r. erygowano w mieście parafię rzymskokatolicką, należącą do archidiecezji lwowskiej. W XVII w. znajdowała się tutaj kaplica, którą obsługiwali ojcowie karmelici z Trembowli. W 1747 r. na jej miejscu wzniesiono kościół parafialny pw. św. Antoniego, który rozbudowano w 1816 r. Po pożarze w 1891 r. przebudowano go na kaplicę grobową rodziny Baworowskich. Tuż obok został wzniesiony nowy kościół[3][4].
W 1880 r. miasteczko liczyło 2683 mieszkańców, w tym 1236 katolików obrządku rzymskiego, 743 obrządku greckokatolickiego i 610 wyznania mojżeszowego. W tym czasie miejscowość została przebudowana przez ówczesnego właściciela, Józefa Gołuchowskiego. Ożywienie gospodarcze nastąpiło po wybudowaniu w odległości 2 km od miasta stacji kolejowej Mikulińce-Strusów linii Tarnopol – Czortków[2].
Za II Rzeczypospolitej Strusów był siedzibą gminy wiejskiej Strusów w powiecie trembowelskim w województwie tarnopolskim. W 1921 roku liczył 2412 mieszkańców[5], z czego 579 Żydów[6].
26 lipca 1941 ukraińscy nacjonaliści zabili tutaj 7 Żydów. W latach 1941-44 Niemcy eksterminowali liczącą w tym czasie ponad 1,1 tys. osób żydowską ludność wsi. Na miejscu zabito prawie 200 osób, do obozu zagłady w Bełżcu wywieziono 646 osób, a 343 osoby przeniesiono do innych miejscowości, gdzie również poddano je zagładzie[6].
W latach 1943–1944 nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA zamordowali tutaj 6 Polaków oraz ks. greckokatolickiego (i. n.) Panasiuka, wraz z żoną Polką (w zaawansowanej ciąży), za to, że krytykował działalność UPA[7].
W czasie okupacji niemieckiej mieszkająca tutaj ukraińska rodzina Kapustów ukrywała żydowskie małżeństwo Selzerów. W 2000 roku Instytut Jad Waszem uhonorował za to tytułami Sprawiedliwych wśród Narodów Świata Wasyla i Sofiję Kapustów[8][9][10].
We wsi znajduje się wybudowany w 2009 roku z inicjatywy samorządowych władz ukraińskich pomnik Stepana Bandery[11].
Do 2020 w rejonie trembowelskim.
Zabytki
edytuj- zamek[12] – do czasów współczesnych zachowały się pozostałości murów obronnych zamku: ścian i rowów[12].
- pałac – okazały budynek wybudowany w XVIII w. w stylu klasycystycznym przez rodzinę Lanckorońskich[13].
- kościół pw. św. Antoniego – murowany, neogotycki, wzniesiony w latach 1894–1902 przez rodzinę Gołuchowskich. W 1902 r. konsekrowany pod wezwaniem Matki Bożej Różańcowej. W okresie międzywojennym z tutejszej parafii wydzielono samodzielne parafie we wsiach Darachów i Zazdrość W 1945 r. kościół został zamknięty i zamieniony na magazyn. W latach 90. wieku XX zwrócono go katolikom i na nowo konsekrowano pw. św. Antoniego. Jest obsługiwany przez księży diecezjalnych z parafii w Mikulińcach[2].
Urodzeni w Strusowie
edytuj- Alfred Wilhelm Ludwik Riesser (ur. 4 lipca 1889, zm. 7 lipca 1958 w Krakowie) – doktor prawa, podpułkownik żandarmerii WP.
- Ks. Walerian Raba (1892–1918) – polski ksiądz, wikariusz parafii rzymskokatolickiej w Skałacie, działacz patriotyczny, zamordowany przez ukraińskiego nacjonalistę[14].
- Czesław Rzepiński (1905–1995) – polski malarz, pedagog, przedstawiciel polskiego koloryzmu.
- Stepan Budnyj (1933–1958) – ukraiński poeta, dziennikarz, nauczyciel.
Przypisy
edytuj- ↑ Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. XI. Warszawa: 1880-1902, s. 422.
- ↑ a b c Strusów – jedna z najpiękniejszych wsi Ukrainy [online], Nowy Kurier Galicyjski, 5 sierpnia 2019 [dostęp 2023-03-16] (pol.).
- ↑ Strusów [online], www.rkc.lviv.ua [dostęp 2023-03-16].
- ↑ STRUSÓW. Kościół pw. św. Antoniego / Matki Bożej Różańcowej (189?–1902). Tarnopolski obw., Tarnopolski r-n (Trembowelski r-n) | Kościoły i kaplice Ukrainy [online], rkc.in.ua [dostęp 2023-03-16].
- ↑ Według publikacji: Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej – Tom XV – Województwo Tarnopolskie, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1923.
- ↑ a b Холокост на территории СССР: Энциклопедия, I.A. Altman (gł. red.), Moskwa 2009, ISBN 978-5-8243-1296-6 s. 951
- ↑ Henryk Komański, Szczepan Siekierka, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie tarnopolskim 1939–1946, wyd. 2, Wrocław: Nortom, 2006, s. 416, ISBN 83-89684-61-6, ISBN 978-83-89684-61-5, OCLC 156875487.
- ↑ Kapusta Vasili & Sofia. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-09-27]. (ang.).
- ↑ Капуста Василь. righteous.jew.org.ua. [dostęp 2024-09-27]. (ukr.).
- ↑ Капуста Софія. righteous.jew.org.ua. [dostęp 2024-09-27]. (ukr.).
- ↑ Pomniki Bandery (j.ukr).
- ↑ a b Замок в селе Струсов. zamki-kreposti.com.ua. [dostęp 2013-10-12].
- ↑ Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 7: Województwo ruskie, Ziemia Halicka i Lwowska, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1995, s. 186–190, ISBN 83-04-04229-0, ISBN 83-04-03701-7 (całość).
- ↑ Relacja Anny Mazur z domu Boszko w „Skałat – czas pokoju i wojny. Wspomnienia księga druga” Wiesław Barczyk, Antoni Gołębiowski, Edward Łańcucki, Edward Pietrzyszyn, Jerzy Stopa, Wacław Wyrozumski.
Linki zewnętrzne
edytuj- Strusów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 422.