Stanisław Zaremba (1863–1942)
Stanisław Zaremba (ur. 3 października 1863 w Romanówce, zm. 23 listopada 1942 w Krakowie[1]) – polski matematyk, jeden z czołowych przedstawicieli krakowskiej szkoły matematycznej.
| |
| Data i miejsce urodzenia |
3 października 1863 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
23 listopada 1942 |
| Zawód, zajęcie |
matematyk |
| Odznaczenia | |
  
| |
Życiorys
edytuj
Urodził się w rodzinie Hipolita (1834–1903), inżyniera, i Aleksandry z Kurzańskich. Szkołę realną – Gimnazjum św. Piotra w Petersburgu, z niemieckim językiem wykładowym – ukończył w 1881. Po ukończeniu w 1886 Petersburskiego Instytutu Technologicznego[2] i uzyskaniu dyplomu inżyniera technologa, wyjechał w 1887 do Paryża, gdzie w 1889 po studiach na Sorbonie uzyskał stopień doktora nauk matematycznych, a jego promotorem byli Gaston Darboux i Charles-Émile Picard[3]. Pracę pedagogiczną rozpoczął w szkolnictwie średnim.
W roku 1890 powołany na katedrę matematyki na Uniwersytecie Jagiellońskim i tu obok pracy pedagogicznej był jednym z założycieli Polskiego Towarzystwa Matematycznego (1919). Działalność naukowa Zaremby obejmowała pewne działy matematyki wyższej w szczególności analizy nieskończonościowej.
Wyniki jego badań zyskały rozgłos światowy i cytowane są u wielu autorów. Wygłosił pięć (najwięcej z Polaków) wykładów sekcyjnych na Międzynarodowych Kongresach Matematyków (w 1908, 1920, 1924, 1932 i 1936)[4].
Do najważniejszych prac należą: „Arytmetyka teoretyczna” z roku 1912, „Wstęp do analizy” (wydanie z 1915 i 1918 roku). Wykazują one piękną strukturę logiczną – od intuicji, jako punktu wyjściowego do złożonych konstrukcji matematycznych.
Do zakresu logiki należy publikacja „La logiqe de mathematiques”. Wyrazem dążności zastosowania rezultatów rozwiązań matematycznych do fizyki jako ostatecznego celu badań jest „Mechanika teoretyczna”, której ukazały się niestety tylko początkowe tomy. Profesor Stanisław Zaremba był członkiem Akademii Umiejętności.
Był wychowawcą kilku znanych polskich matematyków, pod jego kierunkiem doktoraty napisali m.in. Wacław Sierpiński, Stanisław Gołąb, Antoni Hoborski i Witold Wilkosz[3].
Zmarł 23 listopada 1942 w Krakowie. Pochowany na cmentarzu Rakowickim (kwatera IA-zach-po prawej Sowińskiego)[5].
Życie prywatne
edytujBył mężem Henryki (Henriette) Małgorzaty z d. Cauvin (1866–1953), nauczycielki, z pochodzenia Francuzki. Jego syn, Stanisław Krystyn, był również matematykiem, a także taternikiem i alpinistą.
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (7 listopada 1925)[6]
- Złoty Krzyż Zasługi (11 listopada 1936)[7]
- Oficer Orderu Legii Honorowej (Francja, 1927)
Zaszczyty
edytujOtrzymał tytuły doktora honoris causa Uniwersytetu w Marsylii[8] i Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. W 1928 otrzymał Nagrodę im. Jerzmanowskich[9].
Upamiętnienie
edytuj23 listopada 1982 Poczta Polska wprowadziła do obiegu pocztowego znaczek z wizerunkiem Stanisława Zaremby o numerze katalogowym 2688, o wartości 5 zł (w ramach serii pt. „Matematycy polscy”)[10].
Przypisy
edytuj- ↑ Zaremba Stanisław, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-10-01].
- ↑ Księga pamiątkowa inżynierów technologów Polaków wychowańców Instytutu Technologicznego w Petersburgu : (w rocznicę stulecia uczelni), Warszawa , 1933, s. 100.
- ↑ a b Stanisław Zaremba w bazie Mathematics Genealogy Project (ang.)
- ↑ ICM Plenary and Invited Speakers | International Mathematical Union (IMU) [online], www.mathunion.org [dostęp 2023-07-22].
- ↑ Lokalizator Grobów - Zarząd Cmentarzy Komunalnych [online], zck-krakow.pl [dostęp 2021-01-12].
- ↑ M.P. z 1925 r. nr 262, poz. 1082 „za wybitną działalność naukową”.
- ↑ M.P. z 1936 r. nr 263, poz. 464 „za wybitne zasługi na polu nauki i wychowywania młodzieży w duchu patriotycznym, położone w latach 1905–1918”.
- ↑ Prof. Zaremba doktorem h, c. Uniwersytetu w Marsylii. „Gazeta Lwowska”, s. 3, Nr 282 z 13 grudnia 1938.
- ↑ Erazm Jerzmanowski - fundator polskiej Nagrody Nobla. [dostęp 2024-06-17].
- ↑ Andrzej Fischer, FISCHER. Katalog polskich znaków pocztowych (i z Polską związanych). Tom I. Strona 257., 2019.
Linki zewnętrzne
edytuj- Notka biograficzna Stanisława Zaremby. matematycy.interklasa.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-01-26)].
- Publikacje Stanisława Zaremby w bibliotece Polona
- John J. O’Connor; Edmund F. Robertson: Stanisław Zaremba (1863–1942) w MacTutor History of Mathematics archive (ang.) [dostęp 2021-07-29]
- Stanisław Zaremba w bazie Mathematics Genealogy Project (ang.) [dostęp 2021-10-30].