Rudolf Kolisch
Rudolf Kolisch (ur. 20 lipca 1896 w Klamm, w Dolnej Austrii, zm. 1 sierpnia 1978 w Watertown)[1][2] – austriacki skrzypek, dyrygent i pedagog; od 1940 działający w USA[3]; szwagier Arnolda Schönberga[1][2][4].
| Data i miejsce urodzenia |
20 lipca 1896 |
|---|---|
| Pochodzenie | |
| Data i miejsce śmierci |
1 sierpnia 1978 |
| Instrumenty | |
| Gatunki | |
| Zawód | |
| Instrument | |
| skrzypce „Mlynarski” Stradivarius (Cremona, 1718) | |
Życiorys
edytujUrodził się w Klamm am Semmering, w gminie Schottwien, w Dolnej Austrii, w rodzinie wyznania judaistycznego[4]. Jego ojciec był lekarzem, a matka pianistką. Od piątego roku życia uczył się gry na skrzypcach[4]. Mając 9 lat uległ wypadkowi i nabawił się trwałej kontuzji lewej ręki, co zmusiło go do wypracowania techniki gry odwrotnej, tj. trzymania skrzypiec prawą ręką, a smyczka lewą[1][2][4].
W 1913 ukończył Konserwatorium Wiedeńskie, studiował tam grę na skrzypcach u Otakara Ševčíka, dyrygenturę u Franza Schalka oraz kompozycję u Franza Schrekera i Arnolda Schönberga. Był też stałym słuchaczem wykładów z zakresu muzykologii prowadzonych przez Guido Adlera na Uniwersytecie Wiedeńskim[1][2][4].
Po służbie wojskowej w czasie I wojny światowej, rozpoczął w Wiedniu karierę koncertową jako wirtuoz skrzypiec i dyrygent. Należał do kręgu uczniów Schönberga, z którym pozostawał w bliskiej przyjaźni (w 1924 Schönberg poślubił siostrę Kolischa – Gertrud). W latach 1919–1921 odgrywał ważną rolę w założonym przez Schönberga w Wiedniu Stowarzyszeniu Prywatnych Wykonań Muzycznych[3]; był tam Vortragsmeisterem („mistrzem prób” odpowiedzialnym za przygotowanie muzyków do koncertów) oraz wykonawcą – występował jako solista lub w duecie m.in. z pianistą Edwardem Steuermannem[1][2].
W 1922 założył Wiener Streichquartett, znany jako Kwartet Kolischa. Obok repertuaru klasycznego, zwłaszcza Beethovena, zespół koncentrował się na nowej muzyce współczesnych kompozytorów: Arnolda Schönberga, Albana Berga, Antona Weberna, Béli Bartóka, Dariusa Milhauda i innych. Członkowie Kwartetu początkowo się zmieniali, ale od 1927 występowali w stałym składzie: Rudolf Kolisch (I skrzypce), Felix Khuner (II skrzypce), Jenö (Eugene) Lehner (altówka) i Benar Heifetz (wiolonczela). Zdaniem Schönberga zespół był „najlepszym kwartetem smyczkowym, jaki kiedykolwiek słyszał”, wskazując na jego wirtuozerię, brzmienie, styl i zrozumienie wykonywanych kompozycji[1][2]. Dodatkowo bogactwu tonalnemu pomagały doskonałe instrumenty członków zespołu: Kolisch grał na skrzypcach „Mlynarski” Stradivariusa z 1718 (dostosowanych do jego leworęczności)[5], Lehner na altówce Gasparo da Salò, a Heifetz na wiolonczeli Amatiego. Od 1935 Kwartet Kolischa działał w Stanach Zjednoczonych[1][6], rozwiązał się w 1939 po nieskutecznej próbie reorganizacji składu[1][2].
W latach 1939–1941 Kolisch wykładał w New School for Social Research w Nowym Jorku, a w 1944 w Black Mountain College w Karolinie Północnej. W 1943 opublikował przełomowy artykuł Tempo and Character in Beethoven’s Music[4]. W 1944 założył kwartet Pro Arte, stowarzyszony z Uniwersytetem Wisconsin w Madison, w którym w latach 1944–1967 był profesorem klasy skrzypiec i kameralistyki[1][3][6]. Od 1967 do swojej śmierci w 1978 kierował wydziałem muzyki kameralnej w New England Conservatory of Music w Bostonie. Prowadził tam przede wszystkim mistrzowskie kursy interpretacji kwartetów Beethovena i Schönberga[2][4][7].
Od 1953 był wielokrotnie wykładowcą na Międzynarodowych Letnich Kursach Nowej Muzyki w Darmstadcie. W 1974 w Wiedniu przewodniczył obchodom 100. rocznicy urodzin Arnolda Schönberga. W latach 1974–1977 prowadził letnie seminaria interpretacyjne (wiolinistyczne i kwartetowe) w domu Schönberga w Mödling pod Wiedniem[2][4][7].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i Chłopecki 1997 ↓, s. 151.
- ↑ a b c d e f g h i Bernard Jacobson: Kolisch, Rudolf. [w:] Oxford Music Online. Grove Music Online [on-line]. 2001-01-20. [dostęp 2020-03-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-03-21)]. via Oxford University Press. (ang.).
- ↑ a b c Chodkowski 1995 ↓, s. 452.
- ↑ a b c d e f g h Sophie Fetthauer: Rudolf Kolisch. [w:] Lexikon verfolgter Musiker und Musikerinnen der NS-Zeit (LexM) [on-line]. 2006. [dostęp 2020-03-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-03-29)]. (niem.).
- ↑ Antonio Stradivari, Cremona, 1718, the 'Mlynarski'. [w:] Tarisio [on-line]. [dostęp 2020-03-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-03-22)]. (ang.).
- ↑ a b Rudolf Kolisch, the Founder of String Quartet That Specialized in Schoenberg's Compositions. [w:] New York Times [on-line]. 1978-08-02. [dostęp 2020-03-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-03-21)]. (ang.).
- ↑ a b Chłopecki 1997 ↓, s. 152.
Bibliografia
edytuj- Andrzej Chłopecki: Kolisch Rudolf. W: Encyklopedia muzyczna PWM. Elżbieta Dziębowska (red.). Wyd. I. T. 5: KLŁ część biograficzna. Kraków: PWM, 1997, s. 151-152. ISBN 83-224-3303-4. (pol.).
- Encyklopedia muzyki. Andrzej Chodkowski (red.). Warszawa: PWN, 1995, s. 452. ISBN 83-01-11390-1. (pol.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Rudolf Kolisch w bazie AllMusic (ang.)
- Dyskografia Rudolfa Kolischa w bazie MusicBrainz (ang.)
- Rudolf Kolisch w bazie Discogs.com (ang.)