Roman Proszek

Roman Proszek urodził się 23 stycznia 1911 w Stróżach Wyżnych, w rodzinie Józefa, maszynisty kolejowego, i Zofii z domu Bisztyga. Do szkoły powszechnej uczęszczał w rodzinnej miejscowości Stróże, maturę zdał w Gimnazjum Humanistycznym w Grybowie, studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim na wydziale matematyczno-fizycznym. W 1930 został przyjęty na roczny Kurs Unitarny w Szkole Podchorążych Piechoty w Różanie. W następnym roku rozpoczął naukę w Szkole Podchorążych Artylerii w Toruniu. 5 sierpnia 1933 Prezydent RP mianował go podporucznikiem ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1933 i 58. lokatą w korpusie oficerów artylerii, a Minister Spraw Wojskowych wcielił do 22 pułku artylerii lekkiej w Przemyślu. Na stopień porucznika został awansowany ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1936 i 65. lokatą w korpusie oficerów artylerii^[1]. Skierowany na 9 miesięczny Kurs Aplikacyjny dla Oficerów w Centrum Wyszkolenia Broni Pancernych w Modlinie. W marcu 1939 pełnił służbę w 5 batalionie pancernym w Krakowie na stanowisku dowódcy plutonu w szwadronie pancernym^[2]. W tym czasie w stopniu porucznika ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1936 zajmował 16. lokatę w korpusie oficerów broni pancernych^[3].

W czasie kampanii wrześniowej 1939 walczył jako dowódca plutonu techniczno-gospodarczego 51 dywizjonu pancernego. Od 20 września do 26 października 1939 przebywał w obozie internowanych w miejscowości Zebegeny na Węgrzech. Z obozu przedostał się do Francji, wstąpił do odtworzonej przez gen. Stanisława Maczka 10 Brygady Kawalerii Pancernej 1 pułku czołgów w miejscowości Coëtquidan. Ponownie brał udział w walkach na terenie Francji a po jej upadku ewakuował się do Wielkiej Brytanii. 30 maja 1941 został wyznaczony na stanowisko dowódcy 3 kompanii 65 baonu czołgów^[4].

W 1942 dostał przydział do 1 pułku pancernego, a w 1943 został awansowany na kapitana w korpusie oficerów broni pancernych. Po przeprowadzeniu przez aliantów inwazji w Normandii jednostka wojskowa kapitana Proszka została przerzucona do walki na teren Francji, w sierpniu 1944. Od Normandii przez Falaise, Chambois, Belgię, Holandię i północne Niemcy przeszedł cały szlak bojowy polskiej 1 Dywizji Pancernej, sprawując w okresie od listopada 1944 do 10 czerwca 1947 funkcję pierwszego zastępcy dowódcy pułku. 1 lutego 1945 został awansowany na majora w korpusie oficerów broni pancernych.

16 kwietnia 1947, po dwóch latach okupacji Niemiec, powrócił z 1 Dywizją Pancerną do Anglii. 21 maja 1947 wstąpił do Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia. 10 czerwca 1947, po rozwiązaniu pułku, został dowódcą szwadronu 1-go pułku pancernego w składzie 510 Oddziału PKPR^[5]. 31 października 1947 objął dowództwo pododdziału noszącego nazwę „Szwadron 1/2 Pułków Pancernych”, powstałego z połączenia dotychczasowych szwadronów 1 i 2 pułku pancernego^[6].

W 1948 roku wyemigrował do Kanady, kupił farmę i osiedlił się najpierw w Sheffield a potem przeniósł się do Cambridge w Ontario. 25 października 1950 zawarł związek małżeński z Zofią Hanną Siemaszko (była żołnierzem Armii Krajowej), która w 1945 roku została uwolniona z obozu jenieckiego w Oberlangen w Niemczech przez 1 Dywizję Pancerną. Major Proszek był jednym z założycieli Stowarzyszenia Żołnierzy 1 Dywizji Pancernej w Kanadzie, piastując aż do śmierci funkcję przewodniczącego. Działał również w Stowarzyszeniu Weteranów Armii Polskiej, w Stowarzyszeniu Polskich Kombatantów, w Kole Koleżeńskim 1 i 2 pułku pancernego oraz w Royal Canadian Legion. Zmarł nagle 27 listopada 1985 w Cambridge, Ontario (Kanada).

• 17 czerwca 2015 roku w miejscowości Stróże został odsłonięty pomnik ku pamięci majora Romana Proszka i rotmistrza Mariana Jureckiego, ufundowany przez Radę Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa.
• Na budynku przy stacji kolejowej w Stróżach gdzie urodził się i mieszkał Proszek (oraz rtm. Marian Jurecki) w latach 1911 - 1930, od 2015 roku znajduje się tablica pamiątkowa. 7 października 2023 roku w tym samym miejscu został odsłonięty mural upamiętniający mjr. Proszka (i rtm. Jureckiego). Wykonawcą muralu i autorem projektu jest Arkadiusz Andrejkow^[7][8].

• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 12974^[9]
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (18 lipca 1984)^[10]
• Krzyż Walecznych czterokrotnie
• Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami dwukrotnie
• Medal Wojska dwukrotnie
• belg. Krzyż Wojenny z Palmami
• franc. Krzyż Kombatantów (La Croix de Combattant)
• franc. Medal Pamiątkowy Wielkiej Wojny
• bryt. Gwiazda Wojny 1939–1945
• bryt. Medal Obrony 1939–1945

Ponadto posiadał polskie odznaczenia kombatanckie:

• Miecze Hallerowskie Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej
• Złoty Krzyż Zasługi Stowarzyszenia Polskich Kombatantów w Kanadzie
• Srebrna Odznaka Honorowa Federacji Światowej SPK

• Kronika 510 Oddziału PKPR, sygn. C.850. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, 1947. [dostęp 2017-01-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-01-04)].
• Rozkazy dzienne 65 Batalionu Czołgów / 1 Pułku Pancernego (Szkocja), 01/1942 – 12/1942, Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, sygn. 3b.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935-1939. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2004. ISBN 978-83-7188-691-1.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
• Tadeusz Wysocki: 1 Polska Dywizja Pancerna 1939–1947. Geneza i dzieje, Warszawa 1994
• Roman Proszek (1911–1985)