Płone Bagno

Przyrodę Płonego Bagna tworzy klasycznie wykształcony bór bagienny z niewielkimi zachowanymi płatami torfowiska wysokiego, w których miąższość torfu może przekraczać dwa metry. Torfowisko to powstało w niecce obniżeniowej, mającej genezę górniczą^[2]. Na obszarze tym praktycznie nie występuje charakterystyczna dla torfowisk wysokich struktura kępkowo-dolinkowa co spowodowane jest znaczącym już osuszeniem terenu. Bór bagienny otoczony jest przez bór wilgotny z dobrze wykształconym runem, z dominacją borówki bagiennej, borówki czarnej oraz występującej w kępach trawy trzęślicy modrej, a także przez bór trzcinnikowy z występującym w nim trzcinnikiem orzęsionym^[6][7].

Na Płonym Bagnie dominuje bór bagienny rosnący na kwaśnych wilgotnych glebach torfiastych. W drzewostanie panuje sosna zwyczajna, obecna jest również brzoza brodawkowata. Drzewa te rosną w znacznym rozproszeniu, są zazwyczaj niskie i cienkie. Często spotyka się także drzewa obumarłe. W podszycie i podroście występują poza wymienionymi gatunkami także: dąb szypułkowy, świerk pospolity, topola osika i wierzba szara. Bujnie rozwinięte runo i warstwę niskich krzewów buduje borówka bagienna, bagno zwyczajne, żurawina błotna i wełnianka pochwowata. Kwitnące w czerwcu bagno zwyczajne nadaje Płonemu Bagnu niezwykle malowniczego widoku. W warstwie mszystej dominują torfowce, a także występujące na Płonym Bagnie kępy mchu płonnika. W płatach torfowiska występują bardzo rzadkie w aglomeracji modrzewnica pospolita i rosiczka okrągłolistna^[3][7].

Płone Bagno to rejon licznie odwiedzany przez wiele gatunków zwierząt. Bardzo często znaleźć można ślady bytności jeleni, dzików, lisów i saren. Wieczorami w rejonie Płonego Bagna odbywają się polowania nietoperzy. W rejonie torfowiska gniazduje rzadki w skali kraju ptak – słonka zwyczajna. Awifaunę reprezentują także dzięcioły, których ślady żerowania na Płonym Bagnie występują dosyć często. Do płazów występujących na terenie użytku ekologicznego należą rzekotki i ropuchy szare. Gady reprezentują jaszczurka zwinka i jaszczurka żyworódka. Do bezkręgowców występujących na terenie Płonego Bagna zaliczyć można m.in. zawisaka borowca, którego larwy powodują znaczne zniszczenia upraw sosnowych. Innym motylem występującym w rejonie torfowiska jest zieleńczyk ostrężyniec. Spotkać można tu też liczne ważki. Chrząszcze reprezentowane są przez dwa drapieżne gatunki, są to trzyszcz leśny i trzyszcz polny^[7].

Po raz pierwszy obszar Płonego Bagna do objęcia ochroną zaproponowano w 1992 roku^[3]. W rejonie torfowiska planowano utworzyć rezerwat przyrody^[3]. Miałby on obejmować powierzchnię 27,73 ha lasu w leśnictwie Lędziny^[8]. Projekt ten nie zyskał aprobaty lokalnych leśników^[9], tym samym rezerwat nie został utworzony^[10]. Obszar wpisano do Ekologicznego Systemu Obszarów Chronionych w Katowicach^[11]. Ostatecznie na mocy rozporządzenia wojewody śląskiego nr 23/2002 z 19 maja 2002 na Płonym Bagnie utworzono użytek ekologiczny o powierzchni 4,22 ha^[4].

Największym zagrożeniem dla ekosystemu Płonego Bagna są zmiany stosunków wodnych. Na Płonym Bagnie obserwuje się znaczne obniżanie poziomu wód gruntowych, co przyczynia się do szybkiego osuszania terenów torfowiska^[12]. Proces ten rozpoczął się gdy Kopalnia Wesoła mając trudności z odprowadzaniem wód dołowych wykopała rów odwadniający, obecny potok Pstrążnik^[13]. Osuszanie Płonego Bagna trwa cały czas, co już sprawiło, że teren torfowiska można przebyć „suchą stopą”. Innym prognozowanym w oparciu o plany eksploatacyjne kopalń zjawiskiem mogącym całkowicie i nieodwracalnie zniszczyć środowisko przyrodnicze torfowiska jest powstanie zalewiska w centrum chronionego obszaru^[7][12].

W październiku 1911 roku po odbyciu służby wojskowej do dóbr księcia pszczyńskiego Jana Henryka XV przybył młody 22-letni leśniczy Willy Benzel. Został on pomocnikiem starego lędzińskiego leśniczego Järischa. Na mieszkanie Benzla wyznaczono dom gajowego Polko w rewirze Ławki. Ze spisanych przez Benzla wspomnień dowiedzieć się można, że podczas prac leśnych w rejonie Płonego Bagna, ówcześnie nazywanego Czarcim lub Diabelskim, miejscowi milkli i żegnali się bojaźliwie. Zapytany o powód tego strachu gajowy Polko nie chciał odpowiadać, a miejscowi ludzie także bali się o tym rozmawiać. Wspominano o zabiciu leśniczego, oraz że latają tam błędne ognie a nocą słychać tajemnicze wycia i trzaski^[1].

Dopiero leśniczy Järisch udzielił Benzlowi pełnej odpowiedzi. Powiedział on, że poprzednikiem ławeckiego gajowego Polko był gajowy Liszko, bardzo sprawny urzędnik leśniczy, prowadzący ostrą wojnę ze złodziejami drewna i kłusownikami. W marcu 1905 jednej soboty gajowy Liszko nie wrócił do domu. Podejrzewano, że został u któregoś z kolegów na grę w skata. Następnego dnia leśniczy jednak nie wracał. Policja wszczęła więc poszukiwania. Nie przyniosły one jednak efektów – Liszki nie znaleziono. Järisch powiedział jednak Benzlowi, że na jednej ze stert niedopalonego drewna na zrębie nieopodal Diabelskiego Bagna znaleziono nadpalony but Liszki. Wśród okolicznej ludności rozpowszechniły się informacje o złych duchach, które porwały gajowego. Urzędnicy książęcy o rozsiewanie tych plotek podejrzewali sprawców zniknięcia Liszki. Tajemnicze odgłosy dochodzące z bagna Järisch uzasadniał natomiast bytowaniem tam wielu rzadkich gatunków zwierząt m.in. sów, czapli i żab. Słyszane przez miejscową ludność tajemnicze trzaski to odgłosy walk byków danieli, natomiast za błędne ognie uważano licznie tam występujące robaczki świętojańskie. Niektórzy opowiadali nawet, że widzieli wystającą z bagna rękę Liszki, był to jednak jedynie biały korzeń pokryty odchodami ptaków. Gajowy Polko także obawiał się tego miejsca i na Diabelskim Bagnie był zawsze ostrożny. Na pamiątkę tych wydarzeń obok Płonego Bagna stoi drewniana przydrożna kapliczka, którą opiekują się mieszkańcy Ławek^[1][13].

Z Płonym Bagnem łączy się jeszcze jedna historia spisana przez Willego Benzla związana z występowaniem żmij w rejonie Płonego Bagna. Miejscowi mówili, że są one tak jadowite, ��e każde ich ukąszenie jest śmiertelne. Podczas czyszczenia rowów przydrożnych przez taką żmiję został ukąszony leśny robotnik Klimek. Wiedząc co go czeka wyraził ostatnie życzenie – chciał się napić wódki. Wypił jej cały litr, a po wytrzeźwieniu wyzdrowiał i powrócił do pracy^[13].

• „Płone Bagno” – projektowany rezerwat przyrody. W: Barbara Tokarska-Guzik, Adam Rostański, Jacek Gorczyca, Krzysztof Rostański: Przyroda Katowic. KATOWICE: Planta, 1995, s. 18–22. ISBN 83-903466-1-3.
• Barbara Tokarska-Guzik. Płone Bagno projektowany rezerwat przyrody w Katowicach. „Przyroda Górnego Śląska”. 2/95, s. 16, 1995. Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska. ISSN 1425-4700. 
• Barbara Niebrzydowska. Cenne obiekty przyrody w Nadleśnictwie Katowice. „Przyroda Górnego Śląska”. 2/95, s. 14, 15, 1995. Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska. ISSN 1425-4700. 
• Jerzy Szołtys. Płone Bagno. „Gwarectwo Myśliwych”. 3/2012, s. 6, 7, 2012. Zarząd Okręgowy Polskiego Związku Łowieckiego w Katowicach. ISSN 2084-7912.