Realgar

Realgar
	; Realgar z Rumunii
	Właściwości chemiczne i fizyczne
Skład chemiczny	As4S4 – tetrasiarczek tetraarsenu
Twardość w skali Mohsa	1,5–2
Przełam	muszlowy, nierówny
Łupliwość	doskonała wg {010} i {120}, niewyraźna
Układ krystalograficzny	jednoskośny<
Właściwości mechaniczne	kruchy
Gęstość	3,5-3,6 g/cm³
	Właściwości optyczne
Barwa	pomarańczowoczerwona
Rysa	pomarańczowa, pomarańczowożółta
Połysk	diamentowy na ścianach kryształu, tłusty lub żywiczny na przełamie
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Realgar – minerał z gromady siarczków. Należy do grupy minerałów rzadkich. Zbudowany jest z tetrasiarczku tetraarsenu, As₄S₄^[4].

Nazwa pochodzi od arab. رهج الغار rahdż al-ghar – „pył (proszek) kopalniany”.

Charakterystyka

Właściwości

Zazwyczaj tworzy kryształy o pokroju krótkosłupkowym^[5]często wzdłużnie prążkowane^[6]. z wyraźnymi zbrużdżeniami, słupowe, pylaste^[7]. Spotykany w formie zrosłych bliźniaków^[6]. Występuje w skupieniach drobnoziarnistych, pręcikowych, łuseczkowych, zbitych, ziemistych, naskorupieniach, proszkowych, naciekowych^[6]. Ładnie wykształcone kryształy spotyka się w druzach mineralnych. Jest kruchy, strugalny, przeświecający do przezroczystego^[6]. Rozpuszczalny w kwasie azotowym i wodorotlenku potasu. Łatwo topliwy wydzielając przy tym zapach czosnku^[6]. Długotrwałe naświetlanie sprawia, że na jego powierzchni pojawia się żółtawy osad, a sam minerał ulega przemianie w pararealgar lub aurypigment^[6]^[5].

Występowanie i Powstawanie

Powstaje w wyniku niskotemperaturowych procesów hydrotermalnych; żyłach kruszcowych^[7]. Jest składnikiem osadów gorących źródeł i ekshalacji wulkanicznych (fumarola). Produkt przeobrażeń kruszców zawierających arsen^[7]. Współwystępuje z aurypigmentem, antymonitem, dolomitem, wakabayashilitem^[7], sfalerytem, stibnitem, cynobrem^[5].

Miejsce występowania

Na świecie

Stany Zjednoczone (Arizona, Kalifornia, Idaho, Luizjana, Maine, Montana, Nevada, New Hampshire, New Jersey, Nowy Meksyk, Nowy Jork, Oregon, Pensylwania, Waszyngton, Wyoming, Utah);
Rosja i Gruzja – Kaukaz;
Chiny – prowincja Hunan;
Niemcy (Badenia-Wirtembergia, Bawaria, Hesja, Dolna Saksonia, Nadrenia Północna-Westfalia, Saksonia-Anhalt, Saksonia, Turyngia);
Wielka Brytania (Anglia, Walia);
Austria (Karyntia, Salzburg, Styria, Tyrol, Vorarlberg);

Ponadto został stwierdzony także w: Argentynie, Australii, Boliwii, Bułgarii, Kanadzie, Chile, Czechach, Macedonii Północnej, Indonezji, Irlandii, Japonii, Kazachstanie, Kirgistanie, Meksyku, Peru, Papui-Nowej Gwinei, Maroku, Rumunii, RPA, Hiszpanii, Sudanie, Szwajcarii, Szwecji (Värmland), Turcji, Uzbekistanie, na Ukrainie, Słowacji, Węgrzech, we Francji i we Włoszech^[6].

W Polsce

Występuje w kredowych łupkach, piaskowcach i zlepieńcach fliszowych Karpat (okolice Leska). Stwierdzono go w kopalni "Orzeł Biały" (Śląsko-Krakowskie Złoża Zn-Pb)^[5], gdzie utworzył się w zwałach kopalnianych w wyniku długotrwałego pożaru. Występuje także w Rabe, Bystre, Jabłonki w Bieszczadach^[5].

Zastosowanie

źródło otrzymywania arsenu (70% As),
stosowany w przemyśle chemicznym, szklarskim, pirotechnicznym (fajerwerki)^[6];
stosowany przy produkcji farb odblaskowych^[6], garbników, trutek, środków ochrony roślin;
w przeszłości służył jako barwnik i medykament;
poszukiwany i bardzo atrakcyjny kamień kolekcjonerski;
kryształy bywają używane do wyrobu ozdób;

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e RupertR. Hochleitner RupertR., Minerały, kamienie szlachetne skały, Multico Oficyna Wydawniczam, 2022, s. 40, ISBN 978-83-7073-816-7 .
↑ ^a ^b EligiuszE. Szełęg EligiuszE., MINERAŁY I SKAŁY POLSKI, Multico Oficyna Wydawnicza, 2023, s. 68, ISBN 978-83-7073-816-7 .
↑ JanJ. Parafiniuk JanJ., ATLAS MINERAŁÓW, Multico Oficyna Wydawnicza, 2019, s. 86, ISBN 978-83-7073-845-7 .
↑ Inorganic Chemistry. James House (red.). Wyd. 2. Elsevier, 2013, s. 478. ISBN 978-0-12-385110-9.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e EligiuszE. Szełęg EligiuszE., MINERAŁY I SKAŁY POLSKI, Multico Oficyna Wydawnicza, 2023, s. 68, ISBN 978-83-7763-668-8 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ JanJ. Parafiniuk JanJ., ATLAS MINERAŁÓW, Multico Oficyna Wydawnicza, 2019, s. 86, ISBN 978-83-7073-845-7 .
↑ ^a ^b ^c ^d RupertR. Hochleitner RupertR., Minerały, kamienie szlachetne, skały, Multico Oficyna Wydawnicza, 15 kwietnia 2022, s. 40, ISBN 978-83-7073-816-7 .

Linki zewnętrzne

realgar na stronie Mindat.org (ang.)
realgar na stronie Webmineral.com (ang.)

[nazwa4-1] RupertR. Hochleitner RupertR., Minerały, kamienie szlachetne skały, Multico Oficyna Wydawniczam, 2022, s. 40, ISBN 978-83-7073-816-7 .

[nazwa1-2] EligiuszE. Szełęg EligiuszE., MINERAŁY I SKAŁY POLSKI, Multico Oficyna Wydawnicza, 2023, s. 68, ISBN 978-83-7073-816-7 .

[nazwa2-3] JanJ. Parafiniuk JanJ., ATLAS MINERAŁÓW, Multico Oficyna Wydawnicza, 2019, s. 86, ISBN 978-83-7073-845-7 .

[House-4] Inorganic Chemistry. James House (red.). Wyd. 2. Elsevier, 2013, s. 478. ISBN 978-0-12-385110-9.

[:0-5] EligiuszE. Szełęg EligiuszE., MINERAŁY I SKAŁY POLSKI, Multico Oficyna Wydawnicza, 2023, s. 68, ISBN 978-83-7763-668-8 .

[:1-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ JanJ. Parafiniuk JanJ., ATLAS MINERAŁÓW, Multico Oficyna Wydawnicza, 2019, s. 86, ISBN 978-83-7073-845-7 .

[:2-7] RupertR. Hochleitner RupertR., Minerały, kamienie szlachetne, skały, Multico Oficyna Wydawnicza, 15 kwietnia 2022, s. 40, ISBN 978-83-7073-816-7 .

[4]