Przytarczyce
Przytarczyce, gruczoły przytarczyczne (łac. glandulae parathyroideae, ang. parathyroid glands) – występujące u kręgowców czworonożnych[1] małe gruczoły wewnątrzwydzielnicze, które uczestniczą w regulowaniu gospodarki wapniowo-fosforanowej organizmu.
Anatomia
edytujPrzytarczyce u człowieka są położone w przedniej części szyi. Są kształtu płasko-owalnego[2], a barwy od żółtoczerwonej do brązowej. Ich rozmiary są niewielkie, każdy z gruczołów waży średnio 40 mg. Najczęściej są cztery gruczoły i układają się w dwie pary: dwa pod dolnymi i dwa pod górnymi biegunami gruczołu tarczowego, osadzone na jej tylnej powierzchni w masie otaczającej ją tkanki łącznej. Dokładne rozmieszczenie oraz liczba przytarczyc są zmienne. Mogą być zlokalizowane wewnątrz tarczycy, w grasicy, worku osierdziowym, śródpiersiu a nawet w jamie brzusznej. 12–15% zdrowych osób ma pięć gruczołów przytarczycznych. Unaczynienie przytarczyc pochodzi od tętnicy tarczowej dolnej[2].
Małe rozmiary przytarczyc, różnice w ich liczbie oraz lokalizacji stanowią wyzwanie w leczeniu chirurgicznym. Pierwsza opisana w piśmiennictwie skuteczna operacja przytarczyc została wykonana w 1925 roku w Wiedniu przez Felixa Mandela[3].
Budowa histologiczna
edytujGruczoły przytarczyczne są zbudowane z komórek nabłonkowych i zrębowej tkanki tłuszczowej. Wyróżniane są dwa typy komórek nabłonkowych przytarczyc: główne (typ dominujący) oraz oksyfilne. Komórki główne mają jasną cytoplazmę, natomiast oksyfilne są większe i mają eozynofilną, ziarnistą cytoplazmę. Oba typy komórek zawierają parathormon (PTH).
Funkcja
edytujWydzielają parathormon (PTH) odpowiedzialny za regulację poziomu wapnia we krwi i płynie tkankowym. Jest on odpowiedzialny za zwiększanie poziomu wapnia we krwi przez uwalnianie wapnia z kości i resorpcję wapnia z kanalików nerkowych. Poza tym obniża ilość jonów fosforanowych we krwi. Niedobór powoduje tężyczkę objawiającą się nadpobudliwością mięśni i nerwów. Nadmiar natomiast powoduje zbyt dużą resorpcję wapnia z kości, co przyczynia się do tego, że są one słabe, łatwo ulegają urazom i może prowadzić do osteopenii i osteoporozy. Wydzielana przez tarczycę kalcytonina działa antagonistycznie w stosunku do parathormonu. Gdy stężenie wapnia wzrasta ponad normę, wytwarzana w tarczycy kalcytonina hamuje uwalnianie wapnia z kości.
Zaburzenia czynności przytarczyc
edytuj- pierwotna nadczynność przytarczyc (hyperparathyroidismus primarius)
- wtórna nadczynność przytarczyc (hyperparathyroidismus secundarius)
- trzeciorzędowa nadczynność przytarczyc (hyperparathyroidismus tertiarius)
Niedoczynność przytarczyc jest główną z możliwych przyczyną wystąpienia hipokalcemii.
- uwarunkowana brakiem parathormonu
- pierwotna niedoczynność przytarczyc (hypoparathyroidismus primarius)
- wtórna niedoczynność przytarczyc (hypoparathyroidismus secundarius)
- rzekoma niedoczynność przytarczyc (pseudohypoparathyroidismus) – przytarczyce produkują parathormon, nawet więcej niż w stanie zdrowia, jednak receptor dla parathormonu nie funkcjonuje prawidłowo. Spowodowane jest to defektem białka G.
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Andrzej Jasiński, Gruczoły dokrewne, [w:] Henryk Szarski (red.), Anatomia porównawcza kręgowców. Część druga, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987, s. 629, ISBN 83-01-02274-4.
- ↑ a b The Parathyroid Glands [online], TeachMeAnatomy, 16 listopada 2014 [dostęp 2019-03-23].
- ↑ Zbigniew Śledziński i inni, From four-parathyroid gland exploration to a minimally invasive technique. Minimally invasive parathyroidectomy as a current approach in surgery for primary hyperparathyroidism, „Endokrynologia Polska”, 65 (3), 2014, s. 240–249, DOI: 10.5603/EP.2014.0033, ISSN 2299-8306 [dostęp 2019-03-23] (ang.).
Bibliografia
edytuj- D. G. Gardner, D. Shoback: Endokrynologia ogólna i kliniczna Greenspana. Lublin, Wydawnictwo Czelej, 2011, s. 302-337. ISBN 978-83-7563-076-3
- Michal Glyda: Ocena wartości metody wybarwiania w śródoperacyjnej lokalizacji przytarczyc, Poznań 2007.