Przetacznik leśny
gatunek rośliny
Przetacznik leśny, przetacznik lekarski[4] (Veronica officinalis L.) – gatunek byliny z rodziny babkowatych (Plantaginaceae), w systemach XX-wiecznych klasyfikowany zwykle do trędownikowatych (Scrophulariaceae). Dość pospolity na terenie Polski. Gatunek typowy rodzaju przetacznik[5].
Systematyka[1][2] | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Podkrólestwo | |
Nadgromada | |
Gromada | |
Podgromada | |
Nadklasa | |
Klasa | |
Nadrząd | |
Rząd | |
Rodzina | |
Rodzaj | |
Gatunek |
przetacznik leśny |
Nazwa systematyczna | |
Veronica officinalis L. Sp. Pl. ed. 1 11 (1753)[3] |
Występowanie
edytujWystępuje dziko na kontynentach[6]:
- Afryka: Azory, Madera
- Azja: Iran, Turcja, Armenia, Azerbejdżan, Gruzja, Rosja (Kaukaz Północny, Dagestan)
- Europa: Albania, Anglia, Austria, Belgia, Białoruś, Bułgaria, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Islandia, Irlandia, Litwa, Łotwa, Mołdawia, Niemcy, Norwegia, Polska, Portugalia, Rosja, Rumunia, Słowacja, Szwajcaria, Szwecja, Turcja, Ukraina, Węgry, Włochy, Wyspy Owcze
W Polsce występuje pospolicie na obszarze całego kraju[7].
Morfologia
edytuj- Pokrój
- Roślina wysokości 10–20 cm, w całości gęsto owłosiona[8].
- Łodyga
- Płożąca się, rozgałęziona, podnosząca się w części górnej, zakorzeniająca się[8].
- Liście
- Odwrotnie jajowate, zwężające się w krótki ogonek, w dolnej części łodygi całobrzegie, w górnej karbowano-piłkowane; naprzeciwległe, połyskujące[9].
- Kwiaty
- Fioletowoniebieskie z ciemniejszymi żyłkami, zebrane w proste, gęste kwiatostany groniaste, znacznie krótsze od łodygi i wyraźnie boczne. W gronie jest od 15 do 26 kwiatów na krótkich szypułkach (przynajmniej dwukrotnie krótszych od kielicha). Kielich 4-działkowy, dwukrotny słupek, dwa pręciki, kwiat z listkiem przykwiatkowym; korona okrągła o średnicy 6–7 mm, dłuższa od kielicha[8].
- Owoc
- Torebka o długości 4–5 mm, sercowata, na szczycie ucięta. I bez wcięcia, dłuższa od kielicha[8].
Biologia i ekologia
edytuj- Rozwój
- Bylina, chamefit. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Kwiaty owadopylne, przedsłupne, przedprątne lub równoczesne, zapylane przez muchówki[10]. Liście są zimozielone[7].
- Siedlisko
- Rośnie w suchych lasach, na zrębach, wrzosowiskach i pastwiskach. Występuje na glebach kwaśnych, piaszczystych lub gliniastych[9]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla klasy Nardo-Callunetea[11].
- Zmienność
- Wyróżnia się jedną formę: Veronica officinalis f. albiflora (G. Don) House[3].
Zastosowanie
edytuj- Roślina lecznicza: stosowana w medycynie ludowej[9].
- Surowiec zielarski: ziele przetacznika (Herba Veronicae). Zbiera się je w na początku kwitnienia, suszy i przechowuje w miejscu suchym i zacienionym[7]. Zawiera między innymi glikozydy irydoidowe (akubinę, katapol, katalpozyd, weronikozyd), mannitol, flawonoidy, kwasy organiczne, garbniki[9].
- Działanie: wewnętrznie stosowany przy chrypce i suchym kaszlu, chorobie wrzodowej żołądka oraz przewlekłych zaburzeniach trawiennych. Zewnętrznie używany jako okład przy chorobach skórnych i reumatycznych[7].
Przypisy
edytuj- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens , Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-12] (ang.).
- ↑ a b The Plant List. [dostęp 2015-06-22].
- ↑ Anrea-Anna Cavelius: Zioła w medycynie naturalnej. Bremen: MAK Verlag GmbH, 2005. ISBN 978-3-939991-32-8.
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2010-04-12].
- ↑ Veronica officinalis. [w:] Germplasm Resources Information Network – (GRIN) [on-line]. USDA, ARS, National Genetic Resources Program. National Germplasm Resources Laboratory. Beltsville, Maryland. [dostęp 2008-03-29]. (ang.).
- ↑ a b c d Jindřich Krejča, Jan Macků: Atlas roślin leczniczych. Warszawa: Zakł. Nar. im. Ossolińskich, 1989. ISBN 83-04-03281-3.
- ↑ a b c d Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
- ↑ a b c d Jakub Mowszowicz: Flora jesienna. Przewodnik do oznaczania dziko rosnących jesiennych pospolitych roślin zielnych. Warszawa: WSiP, 1986. ISBN 83-02-00607-6.
- ↑ Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
Identyfikatory zewnętrzne:
- BioLib: 40862
- EoL: 578519
- EUNIS: 183764
- FloraWeb: 6265
- GBIF: 3172049
- identyfikator iNaturalist: 129020
- IPNI: 812402-1
- ITIS: 33398
- NCBI: 160511
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-2463283
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:812402-1
- Tela Botanica: 71264
- identyfikator Tropicos: 29200238
- USDA PLANTS: VEOF2
- CoL: 5B756