Proton K
Proton K (ros. Протон-К) – radziecko-rosyjska rakieta nośna, wywodząca się z radzieckiej rakiety UR-500 Proton. Była budowana przez Państwowe Produkcyjno-Badawcze Centrum Kosmiczne im. M. Chruniczewa. Wykorzystywana w latach 1967–2012[1].
| Rodzina rakiet nośnych Proton | |
 Start rakiety Proton K z modułem DOS-8 | |
| Producent |
Państwowe Produkcyjno-Badawcze Centrum Kosmiczne im. M. Chruniczewa |
|---|---|
| Data pierwszego startu |
10 marca 1967 |
| Data ostatniego startu |
30 marca 2012 |
| Statystyki | |
| Wszystkie starty |
311 |
| Udane starty |
285 (92%) |
| Nieudane starty |
26 |
| Siła ciągu przy starcie |
10 470 kN |
| Wymiary | |
| Długość |
50 m |
| Średnica |
7,4 m |
| Masa całkowita |
669 085 kg |
| Stopnie rakiety | |
| Stopień 1. | |
| Stopień 2. | |
| Stopień 3. | |
Opis rakiety
edytujProton K, w przeciwieństwie do bazowej rakiety Proton, był rakietą trójstopniową. Pierwszy człon wykorzystywał zestaw 6 silników RD-253, których projektantem był Walentin Głuszko. Zestaw ten zapewniał siłę ciągu 10 470 kN. Drugi stopień wykorzystywał 4 silniki RD-0210 (2399 kN), zaś trzeci stopień miał jeden silnik RD-0212 oraz 4 silniczki sterowe (613,8 kN). Podobnie do innych rakiet UR, Proton K całkowicie wykorzystywał paliwo hipergolowe – mieszaninę UDMH i tetratlenku diazotu.
Bazowa trójstopniowa konfiguracja Protona K wykorzystana została 30 razy[2]. Tą rakietą zostały wyniesione następujące ładunki:
- Satelita badawczy Proton 4;
- Pojazdy kosmiczne TKS (włączając autonomiczne loty kapsuł Merkur);
- Stacje kosmiczne programu Salut / Ałmaz;
- Wszystkie moduły stacji kosmicznej Mir (z wyłączeniem modułu cumowniczego wyniesionego przez amerykański wahadłowiec kosmiczny);
- Moduły Międzynarodowej Stacji Kosmicznej: Zaria i Zwiezda.
Wiele startów wykorzystywało również czwarty stopień. Wykorzystywane były 3 rodzaje górnego stopnia:
- Blok D[3] – 53 starty (wliczając wersje D-1[4] i D-2[5]), starty sond i prototypowych załogowych pojazdów księżycowych (programy Łuna i Zond) i sond międzyplanetarnych (programy Mars, Wenera, Wega i Fobos);
- Blok DM[6] – 222 starty (wliczając również wersje DM-2[7], DM1[8], DM-2M[9], DM3[10], DM4[11], DM5[12] i DM2[13]), starty satelitów komunikacyjnych i wojskowych, również satelitów systemu GLONASS;
- Briz-M[14] – 4 starty, start 3 satelitów wojskowych oraz jednego komercyjnego.
Ostatni start Protona K miał miejsce 30 marca 2012. Ładunkiem był Kosmos 2479, ostatni satelita systemu wczesnego ostrzegania o nazwie Oko[15]. Konstrukcją, która zastąpiła całkowicie Protona K, jest rakieta Proton M, produkowana nieprzerwanie od 2001 roku.
Przypisy
edytuj- ↑ Proton. [w:] Orbital and Suborbital Launch Database [on-line]. Jonathan's Space Page. [dostęp 2012-08-04].
- ↑ Proton-K (8K82K). Gunter's Space Page. [dostęp 2012-08-04].
- ↑ Proton-K Blok-D. Gunter's Space Page. [dostęp 2012-08-04].
- ↑ Proton-K Blok-D-1. Gunter's Space Page. [dostęp 2012-08-04].
- ↑ Proton-K Blok-D-2. Gunter's Space Page. [dostęp 2012-08-04].
- ↑ Proton-K Blok-DM. Gunter's Space Page. [dostęp 2012-08-04].
- ↑ Proton-K Blok-DM-2. Gunter's Space Page. [dostęp 2012-08-04].
- ↑ Proton-K Blok-DM1. Gunter's Space Page. [dostęp 2012-08-04].
- ↑ Proton-K Blok-DM-2M. Gunter's Space Page. [dostęp 2012-08-04].
- ↑ Proton-K Blok-DM3. Gunter's Space Page. [dostęp 2012-08-04].
- ↑ Proton-K Blok-DM4. Gunter's Space Page. [dostęp 2012-08-04].
- ↑ Proton-K Blok-DM5. Gunter's Space Page. [dostęp 2012-08-04].
- ↑ Proton-K Blok-DM2. Gunter's Space Page. [dostęp 2012-08-04].
- ↑ Proton-K Briz-M. Gunter's Space Page. [dostęp 2012-08-04].
- ↑ Russian Proton-K completes 45 years of service with US-KMO satellite launch. NASASpaceflight.com. [dostęp 2012-08-04].