Protesty po wyborach parlamentarnych w Gruzji (2024)

W czasie kampanii wyborczej Gruzińskie Marzenie przedstawiało wybory parlamentarne jako wybór między pokojem a wojną, do której według ich narracji, miałaby doprowadzić opozycja. Kontrowersje wzbudziło używanie na plakatach wyborczych zdjęć ze zniszczonej Ukrainy w kontraście z bezpieczną Gruzją^[8]. Z kolei opozycja przedstawiała elekcje jako wybór między integracją z Europą a zwiększeniem rosyjskich wpływów.

Same wybory odbywały się w niespokojnej atmosferze. Przed lokalami wyborczymi dochodziło do bójek, a w sieci pojawiły się nagrania przedstawiające osoby wrzucające dziesiątki kart wyborczych do urn. Organizacje pozarządowe oskarżyły Gruzińskie Marzenie o kupowanie głosów oraz o groźby utraty pracy, które miały być kierowane do pracowników administracji w przypadku głosowania na opozycję^[1].

28 października tysiące ludzi zebrało się przed budynkiem parlamentu w Tbilisi w proteście przeciwko wynikom wyborów parlamentarnych^[9]. Zwracając się do demonstrantów, prezydent Gruzji Salome Zurabiszwili stwierdziła, że „to nie Wy przegraliście te wybory, to Wasze głosy zostały ukradzione, próbowano też ukraść Waszą przyszłość”^[9].

4 listopada partie opozycyjne w stolicy Gruzji zorganizowały duży wiec przed budynkiem parlamentu, na którym ogłosiły swój kilkuetapowy plan działania. Zakładał on^[10][11]:

1. Wezwanie do powtórzenia wyborów;
2. Nieuznanie wyników wyborów z 26 października, a także nowo wybranego parlamentu;
3. Organizowanie codziennych, spontanicznych i pokojowych zgromadzeń najpierw w Tbilisi, a następnie w całej Gruzji;
4. Eskalację każdych kolejnych protestów i ich skoncentrowanie na konkretnych celach;
5. Zbieranie dowodów i dokumentacji w celu wszczęcia międzynarodowego śledztwa w sprawie oszustw wyborczych.

12 listopada tłum ponownie zebrał się pod gruzińskim parlamentem. Demonstranci wymachiwali flagami Gruzji i Unii Europejskiej. Domagali się rozpisania nowych wyborów parlamentarnych pod międzynarodowym nadzorem i śledztwa w sprawie oszustwa wyborczego^[12].

14 listopada doszło do strajku studentów w Batumi, którzy zajęli miejscowy uniwersytet^[13]. W odpowiedzi w budynku wyłączono ogrzewanie i dwukrotnie odcięto prąd. Protestujący oskarżyli administrację uczelni o sprzymierzenie się z partią rządzącą. Dzień później studenci demonstrowali przed budynkiem placówki^[13].

15 listopada sąd w Tbilisi oddalił 11 pozwów złożonych przez partie opozycyjne i grupy społeczeństwa obywatelskiego kwestionujących przebieg wyborów, w których stroną pozwaną była CKW^[14]. Gdy następnego dnia CKW oficjalnie zatwierdziła wynik wyborów, jej przewodniczący Giorgi Kalandariszwili został oblany czarną farbą przez jednego z jej członków, Davida Kirtadze, który powiedział, że oficjalne wyniki głosowania nie odzwierciedlają prawdziwej woli wyborców^[15].

17 listopada przed budynkiem parlamentu odbył się następny duży wiec, a Koalicja na rzecz Zmian zainicjowała równoległy protest w pobliżu Tbiliskiego Uniwersytetu Państwowego. Grupa zablokowała ulicę, rozbiła namioty i ogłosiła 24-godzinny strajk okupacyjny. Protest miał charakter pokojowy, a policja powstrzymała się od interwencji. Wieczorem demonstranci z Alei Rustawelego dołączyli do grupy przy uniwersytecie^[16].

18 listopada prezydent Zurabiszwili złożyła wniosek do Sądu Konstytucyjnego o unieważnienie wyników wyborów. Stwierdziła w nim, że wyniki wyborów są niekonstytucyjne i powołała się na naruszenie zasad powszechności i tajności^[17][18][19].

25 listopada odbyło się inauguracyjne posiedzenie nowego parlamentu, w którym wzięło udział zaledwie 88 posłów Gruzińskiego Marzenia^[20]. Prezydent Salome Zurabiszwili, która nie zaakceptowała ostatecznych wyników wyborów nie wzięła w nim udziału^[20]. Konstytucjonaliści zaś stwierdzili, że rozpoczęcie obrad parlamentu bez zwołania jego posiedzenia przez prezydenta jest pogwałceniem konstytucji, kwestionuje jego legalność i jest de facto przejęciem władzy^[21][22].

28 listopada Irakli Kobachidze oświadczył o wstrzymaniu rozmów akcesyjnych z Unią Europejską do końca roku 2028. Poinformował on również o rezygnacji z unijnej pomocy, mówiąc że jest ona środkiem szantażu wobec gruzińskiego rządu^[23][24][25]. W reakcji na wystąpienie premiera Zurabiszwili odbyła pilne spotkanie z korpusem dyplomatycznym^[26]. Tego samego dnia rozpoczęły się akcje protestacyjne w gruzińskich miastach, między innymi w Tbilisi, Batumi, Kutaisi i Zugdidi^[26][27][28]. Po odbyciu spotkania z dyplomatami Zurabiszwili wystąpiła z przemówieniem, w którym nazwała decyzje obecnego rządu „przewrotem konstytucyjnym” i „skierowaniem Gruzji w kierunku Rosji”^[29][30]. W swoim oświadczeniu zwróciła się ona do policji, wojska i zachodnich partnerów^[31]. W późnych godzinach wieczornych w Tbilisi doszło do starć z policją^[32]. Prezydent około północy 29 listopada dołączyła do protestujących w stolicy i udała się w stronę sił specjalnych przygotowujących się do rozproszenia zebranego pod parlamentem tłumu^[33][34]. Policja i siły specjalne użyły przy tym środków przymusu bezpośredniego^[35]. Protestujący używali fajerwerków, aby bronić się przed używanymi przez policję armatkami wodnymi – w związku z tym niektóre media nazwały ten etap protestów mianem „rewolucji fajerwerków”^[36][37]. Podczas interwencji służb doszło do pobić dziennikarzy i działaczy opozycyjnych^[38][39]. 29 listopada służbom porządkowym udało się wypchnąć protestujących z alei Rustawelego, znajdującej się w centrum miasta. W mediach społecznościowych zaczęły być rozpowszechniane nagrania pobić uczestników zgromadzenia przez zamaskowanych funkcjonariuszy policji^[40][41].

29 listopada Otar Berdzeniszwili, gruziński ambasador w Bułgarii, oświadczył o podaniu się do dymisji w ramach protestu przeciwko wstrzymaniu integracji europejskiej i brutalnemu rozgonieniu demonstrantów^[42][43]. Dwa prywatne uniwersytety w Tbilisi, Uniwersytet Gruzji i Kaukazki Uniwersytet, poinformowały o wstrzymaniu procesu nauczania w związku z obecnymi wydarzeniami w państwie^[44][45]. Ponad 40 pracowników Ministerstwa Obrony Gruzji wspólnie opowiedziało się za koniecznością utrzymywania kursu polityki państwa na integrację z Unią Europejską^[46]. Część pracowników gruzińskiego Sądu Konstytucyjnego wezwało rząd do przemyślenia swojej decyzji na temat wstrzymania rozmów akcesyjnych z UE^[47]. Wieczorem protestujący ponownie w okolicach godzin wieczornych zaczęli wychodzić na ulicę^[48]. Około godziny 23:00 służby porządkowe ponownie przystąpiły do rozganiania tłumu zebranego przed parlamentem Gruzji^[49]. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych kraju poinformowało o zatrzymaniu 107 osób w nocy z 29 na 30 listopada^[50]. Doszło do wielu masowych pobić demonstrantów oraz dziennikarzy transmitujących na żywo wydarzenia z Tbilisi^[51][52][53].

1 grudnia poinformowano o przejściu części protestujących pod budynek telewizji państwowej. Tłum domagał się transmisji na żywo z demonstracji, oraz przydzielenia czasu antenowego dla prezydenta kraju, przedstawicieli partii opozycyjnych i protestujących Gruzinów. Zarzucił także manipulacje i nierzetelność publicznemu nadawcy^[54].

Do 1 grudnia liczba osób zatrzymanych na terenie całej Gruzji wyniosła 200^[55]. 4 grudnia mowa była już o 293 zatrzymanych osobach - wśród nich miał znaleźć się lider jeden z partii opozycyjnych Nika Gwaramia^[56].