Prawiek i inne czasy

Tworząc miejsce akcji powieści, Olga Tokarczuk wzorowała się na mieszczącej się na Kielecczyźnie wsi Zagrody, gdzie spędzała wakacje w dzieciństwie^[5]. Autorka podkreślała jednak mocno, że choć tytułowy Prawiek zawdzięcza Zagrodom swoją topografię, to jest miejscem przez nią zmyślonym. Tokarczuk odrzuca łączenie przedstawionych w książce osób z prawdziwymi mieszkańcami wsi, a podejmowana w latach 90. dziennikarska próba tego typu bardzo ją oburzyła^[6]. W 2012 roku mieszkańcy powiatu staszowskiego zorganizowali projekt dokumentowania miejsc przedstawionych w powieści. W ramach ich działań odbył się m.in. plener malarski, dokumentacja fotograficzna i gra miejska^[5].

Powieść podzielona jest na 84 małe rozdziały, opowiadające o różnych czasach, różnych powieściowych bohaterów. Zdaniem Tokarczuk taki fragmentaryczny sposób tworzenia opowieści (pogłębiony później w Domu dziennym, domu nocnym) odpowiada jej sposobowi postrzegania rzeczywistości. Zdaniem autorki taki sposób pisania podpowiada sposób interpretacji i pokazuje, że te osobne fragmenty są częścią czegoś większego. Jak sama twierdzi w wywiadzie, pisząc nie miała do końca świadomości, czemu ma służyć taki zabieg, ale bardzo mocno broniła go przed wydawcą, który sugerował jego zniesienie^[7].

Powieść zawiera elementy fantastyczne^[2], a fantastyka miesza się w niej z realizmem^[3].

Po wydaniu książka stała się przedmiotem licznych omówień krytycznych. Ewa Kraskowska pisała, że w literaturze nastał „czas Olgi”, określała jej prozę jako jedno z najbardziej urzekających zjawisk w literaturze i zestawiała ją z pisarstwem Bolesława Leśmiana i Brunona Schulza. Dariusz Nowacki określał prozę Tokarczuk mianem konformistycznej, jej pisarstwo uznawał za przejaw showbiznesu i narzekał na to, że postać pisarki jest wszechobecna w mediach. Wojciech Browarny wskazywał na pierwiastek feministyczny w tym pisarstwie (choć zarzekał się, że nie należy Tokarczuk włączać do grona pisarek feministycznych), Anna Tatarkiewicz zaliczała ją z kolei do przedstawicielek prozy młodokobiecej. Książkę recenzowali także m.in. Przemysław Czapliński i Kinga Dunin^[8].

Książka została nominowana do Nagrody Literackiej „Nike” w 1997^[9], uzyskała też nagrodę czytelników^[10]. Za to dzieło autorka dostała również Paszport „Polityki” za rok 1996 i nagrodę Fundacji im. Kościelskich w 1997^[10]. Powieść okazała się sukcesem czytelniczym^[11]. Została też przełożona na ponad dwadzieścia języków^[11]. Ukazała się między innymi w wersji angielskiej jako Primeval and Other Times w przekładzie Antonii Lloyd-Jones^[12]. Trafiła również do zestawu lektur szkolnych^[12].

• spektakl Prawiek i inne czasy Białostockiego Towarzystwa Wierszalin, reż. Sebastian Majewski, premiera 1997^[13]
• spektakl Prawiek i inne czasy Teatru Miejskiego w Gdyni, reż. Jacek Bała, premiera 22 maja 2021
• spektakl muzyczny Prawiek i inne czasy - dyplom Wydziału Aktorskiego Akademii Teatralnej im. A. Zelwerowicza w Warszawie, reż. Anna Sroka-Hryń, muz. Mateusz Dębski, premiera 2021

• Jarosław Klejnocki: W środku mitu. Recenzja książki: Olga Tokarczuk, „Prawiek i inne czasy”. polityka.pl, 2008. [dostęp 2017-03-23]. (pol.).

• Oficjalna strona autorki