Powiat leski

W skład powiatu wchodzą:

• gminy miejsko-wiejskie: Lesko
• gminy wiejskie: Baligród, Cisna, Olszanica, Solina
• miasta: Lesko

Liczba ludności (dane z 31 grudnia 2014^[4]):

• Piramida wieku mieszkańców powiatu leskiego w 2014 roku^[5].

W roku 1782 cyrkuł (powiat) liski obejmował następujące jednostki administracyjne: Lesko, Baligród, Lutowiska, Jaćmierz, Sanok, Rymanów, Iwonicz, Dynów, Nozdrzec, Nienadowa, Bircza, Dubiecko, Brzozów, Iskrzynia, Zarszyn, Mrzygłód, Bukowsko, Ustrzyki Dolne, Nowotaniec, Chyrów, Felsztyn, Rogi, Lubatówka, Cergowa i Jaśliska.

Do roku 1918 powiat liski obejmował 1827 km², liczył 74118 mieszkańców oraz składał się ze 156 gmin katastralnych, w obrębie starostwa znajdowały się sądy powiatowe w Lesku, Ustrzykach Dolnych, Lutowiskach i Baligrodzie. Na prawach miasteczek były Ustrzyki Dolne, Lutowiska i Baligród.

Za II RP funkcjonował powiat leski (do 4 marca 1931 roku powiat liski^[6]) w województwie lwowskim. Obejmował 2 miasta (Lesko i Ustrzyki Dolne) oraz 150 wiejskich gmin jednostkowcyh. 1 sierpnia 1934 zniesiono gminy jednostkowe, a w ich miejsce utworzono 16 większych gmin zbiorowych: Baligród, Cisna, Czarna, Hoczew, Lesko, Lutowiska, Łobozew, Łukowe, Olszanica, Polana, Ropienka, Stuposiany, Ustrzyki Dolne, Wola Michowa, Wołkowyja i Zatwarnica^[7]. Zniesione gminy jednostkowe przekształcono 17 września 1934 w gromady (sołectwa) w gminach zbiorowych^[8].

Po wybuchu II wojny światowej i agresji ZSRR na Polskę granica niemiecko-sowiecka przedzieliła powiat wzdłuż Sanu. Wschodnia część została włączona do ZSRR i przekształcona w rejon leski^[9]. Lewobrzeżna część została zajęta przez Niemców, wchodząc w skład Landkreis Sanok dystryktu krakowskiego Generalnego Gubernatorstwa^[10].

Rejon leski w ZSRR przestał istnieć wraz z wybuchem wojny niemiecko-radzieckiej 22 czerwca 1941. Jego tereny weszły w skład Landkreis Sanok dystryktu krakowskiego Generalnego Gubernatorstwa^[11].

Latem 1944, po zajęciu terenów na wschód od Sanu przez Armię Czerwoną, podział Landkreis Sanok (w tym obszar dawnego powiat leskiego) na Sanie zamanifestował się identycznie co w latach 1940–41. Wschodnia część weszła ponownie w skład ZSRR i reaktywowanego tam rejonu leskiego^[12][13]. Zachodnia część powróciła do Polski^[13]. W marcu 1945, w wyniku wytyczenia granicy między ZSRR a Polską, prawie cały zniesiony rejon leski włączono do Polski^[13], gdzie reaktywowany został powiat leski. W skład powiatu leskiego weszła także (okrojona) gmina Tarnawa Niżna na samym południu (obejmująca także skrawek przedwojennej gminy Sianki z Siankami i Beniową), która przed wojną należała do powiatu turczańskiego^[14].

W ZSRR, ze składu przedwojennego powiatu leskiego pozostała jedynie Solina (jej dawna prawobrzeżna lokalizacja^[15]) z obrębem ewidencyjnym góry Jawor, w której utworzono sielsowiet Solina (Солинянська сільська рада), a także Wola Maćkowa, którą zintegrowano jako chutor z radą wiejską Łodyna (Лодинянська сільська рада) w rejonie ustrzyckim^[12].

W Polsce, powiat leski wszedł 18 sierpnia 1945 w skład nowo utworzonego województwa rzeszowskiego^[16].

15 maja 1948 w ZSRR zniesiono radę wiejską Solina, a Wolę Maćkową odłączono od rady wiejskiej Łodyna^[17] i przekazano te miejscowosci Polsce w ramach korekty granic z ZSRR^[12]. Solina utworzyła gromadę w gminie Wołkowyja w powiecie leskim, a Wolę Maćkową zintegrowano z gromadą Leszczowate w gminie Ropienka w powiecie leskim^[18].

W następstwie umowy o zmianie granic z 15 lutego 1951, do Polski powrócił prawie cały rejon ustrzycki oraz części rejonów chyrowskiego i strzyłeckiego z obwodu drohobyckiego^[19]. Z obszarów tych utworzono nowy powiat ustrzycki^[20], do którego przyłączono niektóre gminy i pojedyncze gromady z powiatów leskiego i przemyskiego. Od powiatu leskiego odłączono^[21]:

• gminę Ropienka – (z siedzibą w Ropience);
• zniesioną gminę Stuposiany – (z siedzibą w Stuposianach), włączoną do nowej gminy Szewczenko;
• zniesioną gminę Tarnawa Niżna – (z siedzibą w Tarnawie Niżnej), włączoną do nowej gminy Szewczenko;
• zniesioną gminę Zatwarnica – (z siedzibą w Zatwarnicy), włączoną do nowej gminy Polana;
• gromady Łobozew i Ustianowa Dolna z gminy Olszanica, włączone do nowej gminy Łobozew.

Jesienią 1954, wraz z reformą administracyjną kraju, wprowadzono gromady w miejsce gmin^[22][23].

Powiat leski zniesiono 1 listopada 1972. Przygotowania do reformy administracyjnej z 1975, wprowadzającej w PRL 49 województw zaowocowały utworzeniem 1 listopada 1972 eksperymentalnego powiatu bieszczadzkiego. Nowa jednostka powstała z powiatów ustrzyckiego, leskiego i większej części sanockiego. Był to największy powiat w Polsce o powierzchni 2909 km². Siedzibą powiatu, mimo protestów mieszkańców większych Ustrzyk Dolnych, zostało jednak Lesko.^[24].

W związku z kolejną reformą administracyjną w 1999 roku, powiatu leskiego nie przywrócono, lecz raz jeszcze powstał powiat bieszczadzki w nowym województwie podkarpackim, tym razem z siedzibą w Ustrzykach Dolnych. Obejmował on w przybliżeniu łączne tereny powiatu ustrzyckiego i leskiego z lat 1952–1972.

W nowych granicach powiat bieszczadzki nie funkcjonował jednak długo, bo już 1 stycznia 2002, na skutek protestów mieszkańców Leska i okolic, z zachodniej części powiatu bieszczadzkiego wydzielono współczesny powiat leski (wyłączone gminy to Lesko, Baligród, Cisna, Olszanica i Solina).^[25]. Równocześnie od gminy Olszanica odłączono spore połacie Pogórza Przemyskiego, łącznie osiem miejscowości o powierzchni 7345,32 ha, włączając je do gminy Ustrzyki Dolne, która pozostała w powiecie bieszczadzkim: Brelików (754,42 ha), Leszczowate (1379,57 ha), Ropienka (1336,92), Serednica (966,58 ha), Stańkowa (971,47 ha), Wola Maćkowa (283,20 ha), Wola Romanowa (390,22 ha) i Zawadka (1262,94 ha)^[26].

• Marek Scelina (2002–2010) (SLD)
• Marek Pańko (2010–2014)
• Andrzej Olesiuk (2014-2024) (PiS)
• Wojciech Stelmach (od 2024)

• powiat sanocki
• powiat przemyski
• powiat bieszczadzki

• powiat bieszczadzki
• powiat bieszczadzki (województwo rzeszowskie)
• powiat ustrzycki
• powiat leski (II Rzeczpospolita)