Początkowe nauczanie religii

Początkowe nauczanie religii (De catechizandis rudibus) – katechetyczne dzieło św. Augustyna. Doktor Kościoła napisał je w okresie między 399 a 405 r.^[1]^[2]^[3], czyli krótko po zostaniu biskupem (396 r.). Była to odpowiedź na prośbę diakona Deogracjasa z Kartaginy. Ze wstępu traktatu dowiadujemy się, że diakon ów zwrócił się o pomoc do Augustyna:

Powiedziałeś bowiem, że często w Kartaginie, gdzie jesteś diakonem, przyprowadzają do ciebie tych, którzy dopiero zaczynają przyswajać sobie wiarę chrześcijańską, gdyż uważany jesteś za mającego zdolność owocnego katechizowania, a także znajomość nauki wiary i słodycz słowa: ty zaś doświadczasz zawsze wewnętrznego cierpienia (angustia), [nie będąc pewnym] w co mamy jako chrześcijanie wierzyć i co należy w zwięzły sposób przekazywać. (1.1. - adres).

Treść

Dziełko jest podzielone na dwie części.

W pierwszej, czerpiąc z własnego doświadczenia, Augustyn wyjaśnił zasady pierwszej ewangelizacji. Konkretnie, jak wygłaszać – zgodnie z praktyką Kościoła w północnej Afryce IV i V w. – trwającą ok. dwie godziny katechezę dla tych, którzy zdecydowali się rozpocząć katechumenat. Biskup Hippony poruszył trzy grupy tematyczne:

w rozdziałach 5-6 oraz 8-9 mówił o kandydacie i badaniu jego intencji
w rozdziałach 3-4 oraz 7 mówił o samej katechezie
w rozdziałach 2 oraz 10-16 mówił o katechistach.

Augustyn podkreślał, że do skutecznego katechizowania Deogratias potrzebował nie metody, lecz dobrego ducha, aby przekazywać wzbudzającą zadziwienie i zachwyt miłość Bożą.

W drugiej części Augustyn dał dwa przykładowe teksty katechezy, będące praktyczną ilustracją do wcześniejszych uwag. Pierwszy, dłuższy tekst jest zawarty w rozdz. 16-25; drugi, krótszy, w rozdziałach 26-27^[4]. Była to katecheza wygłaszana na początku formacji katechumenów, stąd cechowała się prostotą, choć była dosyć długa. Stanowiła otwarcie, swego rodzaju uwerturę, a jednocześnie dawała panoramę całej przyszłej formacji katechumenalnej^[5].

W katechezie Augustyn mówił o jedności dwóch Przymierzy: Starego i Nowego Testamentu i o Historii zbawienia^[4]. Poruszył m.in. takie tematy jak:

O miłości Boga do ludzi jako przyczynie przyjścia Chrystusa na ziemię (4.7)
Czym jest i jak czytać Pismo Święte
Cele życiowe człowieka
O prawdziwym odpoczynku i szczęściu człowieka (16.24)
O odpoczynku niedzielnym (17.28)
O stworzeniu świata i człowieka (18.29)
O raju i upadku człowieka (18.30)
Starotestamentalne figury sakramentów, jak potop, Jerozolima.
O śmierci i zmartwychwstaniu Chrystusa
O wniebowstąpieniu i zesłaniu Ducha Świętego i Nowym Prawie (23.41)
O prześladowaniach Kościoła i męczeństwie
O dniu Sądu ostatecznego (24.45)
O życiu wiecznym świętych

Znaczenie

Dzieło De catechizandibus rudibus Augustyna inspirowało pedagogów chrześcijańskich w ciągu wieków. W VIII wieku sięgał do niego Alkuin; w XVI w. Erazm z Rotterdamu i reformatorzy protestanccy, a w XX w. Josef Andreas Jungmann i kerygmatyczny ruch odnowy liturgicznej. Jak zauważył William Harmless SJ, przez wieki chrześcijańscy wychowawcy byli pod wrażeniem pedagogicznego zmysłu i wrażliwości psychologicznej Augustyna wyrażonej w dziełku. Dlatego czerpano z niego przede wszystkim ogólne wskazówki na temat wychowania do wiary. W cień zaś usunęło się to, co było głównym tematem biskupa Hippony: ewangelizacja tych, którzy prosili o chrzest (łac. rudes). Książkę Augustyna należy jednak najpierw rozpatrywać w jej oryginalnym kontekście i zgodnie z jej celem: początkowy etap katechumenatu przełomu czwartego i piątego wieku^[6].

Wydania

Wydanie krytyczne: De catechizandis rudibus; CCL 46, 115-178, wyd. I.B. Bauer /1969/.
Polskie tłumaczenie: Początkowe nauczanie religii, przeł. Władysław Budzik, [w:] Augustyn z Hippony, Pisma katechetyczne, Warszawa 1952, s. 1-60.

Przypisy

↑ Madec 1951 ↓, s. 233-237.
↑ Por. L. J. Van der Lof. The date of the 'De catechizandis rudibus'. „Vigiliae Christianae”. 16 (1962). s. 198-204.
↑ Ramsey 1999 ↓, s. 144.
↑ ^a ^b Harmless 1995 ↓, s. 110.
↑ Harmless 1995 ↓, s. 152.
↑ Harmless 1995 ↓, s. 108-109.

Bibliografia

Benedykt XVI o dziełach Augustyna
Jean-Paul Bouhot. Alcuin et le 'De Catechizandis Rudibus' de saint Augustin. „Recherches augustiniennes”. 1980. s. 176-240.
Mary Boys: Biblical Interpretation in Religious Education. Birmingham: Religious Education Press, 1980, s. 93-102.
Mary Boys: Educating in Faith, Maps and Visions. San Francisco: Harper and Row, 1989, s. 91 oraz 113-115.
William Harmless: Augustine and the Catechumenate. Collegville, Minnesota: Liturgical Press, 1995, s. 406. ISBN 0-8146-6132-7.
Goulven Madec: La date de composition De catechizandibus rudibus (Note complementaire 1). W: Augustin: Le Magistère chrétien: De catechizandibus rudibus, etc. Paryż: 1951, s. 233-237, seria: Bibilothèque augustinienne 11.
Jerzy Misiurek, Augustyn [w:] Encyklopedia Katolicka, t. 1, Lublin 1973.
Boniface Ramsey OP: Catechizandibus rudibus, De. W: Saint Augustine through the Ages: an Encyclopedia. Allan D. Fitzgerald, O.S.A., (red. nacz.), Jaroslav Pelikan (przedmowa). Grand Rapids, Michigan: William B. Eerdmans, 1999, s. 144-145.

Linki zewnętrzne

Tekst łaciński traktatu De catechizandis rudibus (łac.)
Tekst angielski traktatu: St. Augustin: On the Catechising of the Uninstructed. Rev. S. D. F. Salmond, D.D. (przekład). New York: 1885. (ang.).
Tekst polski traktatu: Początkowe nauczanie katechizmu. Ks. W. Budzik (przekład), Poznań 1929. (pol.)

[CITEREFMadec1951233-237-1] Madec 1951 ↓, s. 233-237.

[2] Por. L. J. Van der Lof. The date of the 'De catechizandis rudibus'. „Vigiliae Christianae”. 16 (1962). s. 198-204.

[CITEREFRamsey1999144-3] Ramsey 1999 ↓, s. 144.

[CITEREFHarmless1995110-4] Harmless 1995 ↓, s. 110.

[CITEREFHarmless1995152-5] Harmless 1995 ↓, s. 152.

[CITEREFHarmless1995108-109-6] Harmless 1995 ↓, s. 108-109.

[1]