Pawłokoma
Pawłokoma (ukr. Павлокома) – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie rzeszowskim, w gminie Dynów[4][5], na terenie Parku Krajobrazowego Pogórza Przemyskiego. Wieś należy do parafii w Dylągowej w diecezji przemyskiej.
| wieś | |
 Widok na Pawłokomę z Winnej Góry w Dynowie-Bartkówce | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2020) |
527[2] |
| Strefa numeracyjna |
16 |
| Kod pocztowy |
36-065[3] |
| Tablice rejestracyjne |
RZE |
| SIMC |
0602006[4] |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Dynów  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu rzeszowskiego  | |
 49°48′50″N 22°17′15″E/49,813889 22,287500[1]
| |
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa przemyskiego.
Położenie
edytujWieś położona jest nad potokiem Łysa, będącym prawym dopływem Sanu. Graniczy od zachodu z Bartkówką, od południa z Dylągową a na wschodzie częściowo z Sielnicą. San otacza wieś od strony północno–zachodniej i wschodniej w formie wygiętego łuku.
Części wsi
edytuj| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 1000752 | Dymitówki | część wsi |
| 0602012 | Kaczmarówka | część wsi |
| 0602029 | Kolonia | część wsi |
| 1000806 | Radanówki | część wsi |
| 0602035 | Zagóra | część wsi |
Historia
edytujPierwsza wzmianka w dokumentach o miejscowości Pawłokoma pochodzi z 13 października 1441, kiedy to w wyniku nadania królewskiego wieś została przejęta przez Mikołaja Kmitę.
W czasach zaborów, do 1918, wieś położona była w powiecie brzozowskim, w austriackiej prowincji Galicja. W połowie i pod koniec XIX wieku właścicielem posiadłości tabularnej w Pawłokomie był Ludwik Skrzyński[6]. Po roku 1918 wieś należała do powiatu brzozowskiego, sąd powiatowy w Dynowie, sąd okręgowy w Sanoku. W okresie międzywojennym był tu cieśla, kołodziej, kowal, krawiec, szewcy, oraz trafika i gospoda.
W okresie do wybuchu II wojny światowej we wsi działała polska organizacja Związku Strzeleckiego oraz ukraińska Proswita.
II wojna światowa
edytujPo 17 września 1939 wieś, w wyniku ustalenia nowej granicy niemiecko-sowieckiej, znalazła się w ZSRR. 10 lutego 1940 rozpoczęły się pierwsze wywózki Polaków w głąb Związku Radzieckiego. W okresie po kwietniu 1943 część ukraińskich mieszkańców zgłosiła się na ochotnika do 14 Dywizji Grenadierów SS. Od 1944 do maja 1945 na terenie Pawłokomy oraz ościennych wsi dochodziło do starć polsko-ukraińskich.
W kwietniu 1944 policja ukraińska z Jawornika Ruskiego aresztowała pięciu mieszkańców Pawłokomy pod zarzutem przynależności do AK i posiadania broni. Aresztowanymi byli Jan Kuś, Jan Radon, Jan Ulanowski, Maria Ulanowska i Katarzyna Kocyło (oprócz nich także jeden mieszkaniec Dylągowej).
3 marca 1945 członkowie samoobrony z kilku okolicznych wsi zamordowali od 150 do 366 osób narodowości ukraińskiej z Pawłokomy, w tym greckokatolickiego księdza Wołodymyra Łemcię. Mord odbył się na cmentarzu obok miejscowej cerkwi.
W latach 60. XX wieku cerkiew została rozebrana a materiał budowlany z niej pozyskany posłużył do wzniesienia domu ludowego[7].
W 2006 odbyły się uroczystości upamiętniające polskie i ukraińskie ofiary wydarzeń z II wojny światowej, których uczestnikami był prezydent Polski, Lech Kaczyński, i prezydent Ukrainy, Wiktor Juszczenko[8].
Urodzeni w Pawłokomie
edytuj- Petro Poticzny – kanadyjski historyk ukraińskiego pochodzenia.
- Józef Maciej Wodyński – polski scenograf i malarz.
Galeria
edytuj-
Gimnazjum w Pawłokomie
-
Łaciński kościół w Pawłokomie
-
Pomnik pamięci polskich mieszkańców Pawłokomy, którzy ponieśli śmierć z rąk ukraińskich nacjonalistów
-
Pomnik pamięci Ukraińców zamordowanych przez Polaków w dniu 3 marca 1945 w Pawłokomie
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 98537
- ↑ Raport o stanie gminy w roku 2020. Stan ludności 31.12.2020 str. 6 [dostęp 2022-01-22]
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 906 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c GUS. Rejestr TERYT
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Karol Wild: Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w królestwie Galicyi i Lodomeryi jakoteż w wielkim księstwie Krakowskiem i księstwie Bukowińskiem, pod względem politycznej i sądowej organizacyi kraju wraz z dokładnem oznaczeniem parafii, poczt i właścicieli tabularnych, ułożony porządkiem abecadłowym. Lwów: 1855, s. 156.
- ↑ Portal poświęcony Pogórzu Przemyskiemu i Górom Sanocko-Turczańskim
- ↑ Polsko–ukraiński gest pojednania. prezydent.pl, 13 maja 2006. [dostęp 2017-04-17].
Bibliografia
edytuj- Iwan Fedak, wspomnienie w: Zakerzonnia – spohady wojakiw UPA, wyd. Archiwum Ukraińskie, Warszawa 1994, s. 283–386
- Zdzisław Konieczny. Był taki czas. U źródeł akcji odwetowej w Pawłokomie. Przemyśl 2000. wyd. Archiwum Państwowego w Przemyślu
- Petro Poticzny, Pawłokoma – istorija seła 1441–1947, Lviv, 2001
- K. Wolski, Gródek w Pawłokomie nad Sanem. „Z otchłani wieków” r. XXI. 1952. s. 128–141.
- A. Żaki, O grodzie w Sielnicy „Pawłokomie” i innych warowniach małopolskich. „Z otchłani wieków” r. XXII: 1953. s. 93–97
- Edward Prus, Operacja „Wisła”, Wrocław 2006
Linki zewnętrzne
edytuj- Pawłokoma, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 904.
- Mapa katastralna wsi Pawłokoma z 1854
- Historia Pawłokomy. kki.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-09)].
- Pawłokoma w serwisie internetowym gminy Dynów. gminadynow.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-08-09)].