Parapsychologia

Parapsychologia bada 4 grupy zjawisk paranormalnych:

1. Jasnowidztwo – wiedza o zaginionych osobach, lub rzeczach.
2. Telepatia – bezpośrednie połączenie między dwoma umysłami.
3. Prekognicja – wiedza o tym co się jeszcze nie zdarzyło, której nie można wywieść z bieżącego stanu wiedzy
4. Anomalna perturbacja (inaczej psychokineza, PK, lub BMI) – poruszanie przedmiotów (lub inne oddziaływanie na świat fizyczny) wyłącznie siłą umysłu^[2][3].

Jasnowidztwo, telepatię i prekognicję można określić ogólnie nazwą anomalna kognicja, natomiast wszystkie zjawiska paranormalne nazywane są anomalnymi zjawiskami mentalnymi. We współczesnej parapsychologii coraz częściej wyżej wymieniony podział zastępują słowa „Remote Viewing”. Obecnie również zanika granica pomiędzy anomalną kognicją a anomalną perturbacją, co jest spowodowane przez wyniki najnowszych eksperymentów^[2].

W ujęciu prezentowanym przez Słownik psychologii (wydany w roku 2009)^[4] parapsychologia zajmuje się badaniem procesów psi, które dzielą się na:

• postrzeganie pozazmysłowe (ESP – extra sensory perception), czyli postrzeganie, w którym nie biorą udziału znane zmysły
  • telepatia – porozumiewanie się, w którym nie biorą udziału znane zmysły
  • jasnowidzenie – spostrzeganie odległych zdarzeń lub przedmiotów, w którym nie biorą udziału znane zmysły
  • prekognicja (przedwiedza) – paranormalna zdolność poznawania przyszłych zdarzeń^[5]
  • retrokognicja – paranormalna zdolność poznawania zdarzeń przeszłych
• psychokineza (PK), czyli psychiczne oddziaływanie na zjawiska przestrzenne

Termin parapsychologia został wprowadzony w 1889 roku przez M. Dessoira, w innym znaczeniu niż obecnie obowiązujące^[6]. Upowszechnił się wraz z założeniem Laboratorium Parapsychologicznego na Uniwersytecie Duke’a w Durham, w Karolinie Północnej.

W 1930 badania parapsychologiczne rozpoczęli J.B. Rhine i L. Rhine. Celem ich było wykazanie, że zdolności parapsychiczne: jasnowidzenie, telepatia, prekognicja, pirokineza, wzmocniona empatia, teleportacja i psychokineza, mogą być demonstrowane i kontrolowane w warunkach laboratoryjnych. Wyniki badań Rhine’ów zostały opublikowane w Extra-Sensory Perception (1934). Wyniki tych badań zostały jednak zakwestionowane przez innych badaczy, ze względu na to, że eksperymenty Rhina nie były przeprowadzane w sposób uniemożliwiający dokonywanie oszustw i miały niewłaściwą metodologię (m.in. całkowicie błędną technikę statystycznej oceny wyników).

Pierwszą instytucją badawczą w USA zajmującą się zjawiskiem parapsychologii było ASPR (Amerykańskie Towarzystwo Badań Parapsychicznych) założone w 1885 roku^[2]. W historii najnowszej do rozwoju współczesnej parapsychologii głównie przyczyniło się laboratorium Princeton Engineering Anomalies Research (istniejące w latach 1979–2007) oraz SRI International^[2], natomiast wiele pojęć najnowszej terminologii parapsychologicznej opracował Ingo Swann^[2][7].

Pramatką parapsychologii była magia. Magia, jak mówi encyklopedyczna formuła, opiera się na odwiecznej wierze człowieka w istnienie sił i istot nadprzyrodzonych. Dzięki określonym rytuałom i praktykom magicznym, wykorzystywanym przez osoby obdarzone nadprzyrodzoną mocą. Ludzie od zawsze chcieli zapanować nad siłami natury i nawiązać kontakty z innymi poziomami codziennej rzeczywistości, z innymi wymiarami.

Niektórzy naukowcy uważają, że z pierwotnej magii zaczęły się wyodrębniać kulty religijne, które stosując często podobne środki, szybko się od niej uniezależniły stając się nawet dla niej konkurencyjne. W oparciu o nauki magiczne wytworzyły się skomplikowane i rozbudowane ezoteryczne systemy rozwoju i samokształcenia duchowego oraz poznania otaczającego nas świata. Z magii wyodrębniły się również i inne pseudonauki i paranauki takie jak alchemia, astrologia, radiestezja oraz parapsychologia.

Parapsychologia zajmuje się tą sferą naszej psychiki i niecodziennymi zjawiskami z nią związanymi, które znajdują się obok zainteresowań tradycyjnie pojmowanej psychologii. Specyfika badanych przez parapsychologię zjawisk polega przede wszystkim na tym, że wymykają się one opisom naukowym. Współczesna nauka często kwestionuje ich istnienie ze względu na brak rzetelnych dowodów badań.

Oprócz pojęcia parapsychologia można napotkać również takie terminy jak: metapsychologia czy psychotronika. Określają one to samo zjawisko, ukazując nieco inne podejście do badanych domniemanych fenomenów. Metapsychologia to niemal archaiczne, rzadko używane w Polsce określenie. Przedrostek „meta” sugeruje, że źródła badanych zjawisk leżą poza naszą psychiką.

Parapsychologia często jest przedmiotem zainteresowania osób, które interesują się teoriami i praktykami okultystycznymi.

Przedmiotem sporów pozostaje istota parapsychologii – czy jest to pseudonauka, paranauka, czy może protonauka. Jej przeciwnicy uważają ją za pseudonaukę ze względu na to, że przeprowadzane przez parapsychologów testy na prawdziwość zjawisk paranormalnych są nierzetelne. Natomiast zwolennicy parapsychologii twierdzą, że wiele zjawisk paranormalnych występuje spontanicznie, nieregularnie, nie są powtarzalne, więc nie da się ich badać wedle reguł metody naukowej.

Od 1969 r. w USA istnieje Towarzystwo Parapsychologiczne. Współczesna parapsychologia (pretendująca do bycia nauką) najbliższa jest zainteresowaniom współczesnej psychologii transpersonalnej.

• Australijskie Towarzystwo Sceptyków ufundowało nagrodę w wysokości 100 000 dolarów każdemu, kto dostarczy wiarygodnych dowodów na istnienie jakiegokolwiek zjawiska parapsychologicznego, lub zgodzi się na poddanie wiarygodnym testom na własne zdolności tego rodzaju i zdolności te okażą się prawdziwe^[8]. Nagroda nie została dotąd przyznana.

• Ingo Swann
• Julian Ochorowicz
• Lech Emfazy Stefański

• psionika
• zjawiska paranormalne

• Tajemnice parapsychologii (Krzysztof Boruń, współautor: prof. S. Manczarski, wyd. I 1973, wyd. II rozszerzone o „Życie po życiu” 1982)
• Zygmunt Pikulski, Obietnice parapsychologii, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin 1985, ISBN 83-222-0409-4.
• dr Elmar R. Gruber – Tajny Świat Parapsychologii (wydawnictwo AMBER, Warszawa 2000, 238 stron, ISBN 83-7245-271-7)
• Ingo Swann – „Penetracja” (ISBN 83-7191-061-4)
• Ingo Swann – „Ponad umysł i zmysły”
• Joseph McMoneagle – „Wędrujący umysł”
• Milan Ryzl – „Parapsychologia praktyczna, czyli naturalne metody pobudzania szóstego zmysłu”

•   Parapsychology (ang.), Routledge Encyclopedia of Philosophy, rep.routledge.com [dostęp 2023-05-12].