Olga Zarzycka-Ręgorowicz

Urodziła się 2 maja 1900 we Lwowie. W 1918 zdała maturę w Stanisławowie^[1].

Przybyła na Górny Śląsk z ramienia Uniwersytetu Lwowskiego. Była wtedy studentką filozofii. Po latach wspominała:

Młodzież akademicka powzięła wtedy uchwałę o powszechnym udziale w górnośląskiej kampanii plebiscytowej i gdy nastąpiło zawieszenie broni w walkach polsko-bolszewickich, polska młodzież, a wśród niej Zarzycka, wyruszyła na Górny Śląsk^[2]. Zgłosiła się jako jedna z pierwszych. Wyjechała w końcu listopada 1920 w kilkuosobowej grupie studentów z Uniwersytetu Lwowskiego i Politechniki Lwowskiej. Aby wjechać na Śląsk, musiała uzyskać wizę wjazdową we francuskim konsulacie w Warszawie, gdyż Śląsk znajdował się wówczas pod nadzorem Komisji Międzysojuszniczej. W paszporcie wpisano jej wówczas zawód „nauczycielka”^[1].

Wspólnie z m.in. Janiną Giżycką i Haliną Stęślicką pracowała w Wydziale Prasowym i Organizacyjnym Polskiego Komisariatu Plebiscytowego. Organizowały one wiece i wygłaszały odczyty na temat m.in. szkolnictwa i reformy rolnej^[3][4]. Pisała artykuły i wierszyki do „Strzechy Śląskiej” pod pseudonimem „Iskra”. Jej pierwszy wiersz o Śląsku Z ziemi śląskiej (grudzień 1920) został opublikowany na początku stycznia 1921 we lwowskiej gazecie „Wiek Nowy”^[1].

Wchodziła w skład redakcji pisma „Powstaniec”, w której prócz niej działali Ludwik Ręgorowicz (jej późniejszy mąż), Jerzy Czoponowski, Zdzisław Wilusz^[5]. Dołączyła do zespołu redakcyjnego w 1921, kiedy redakcja mieściła się Bielszowicach^[6]. Weszła w skład Wydziału Prasowego Grupy „Wschód”.

Następnie 16 maja redakcja została przeniesiona do budynku szkoły powszechnej przy ul. Rawy na Zawodziu i odtąd jej samodzielność ograniczono. Weszła w skład Wydziału Prasowego Naczelnej Komendy Wojsk Powstańczych Górnego Śląska, mieszczącego się w Szopienicach; odtąd „Powstaniec” miał być naczelnym organem powstania. Następnie druk pisma przeniesiono do zakładów Karola Miarki w Mikołowie, gdzie zamieszkał na stałe prof. Wilusz, aby na miejscu przypilnować wydawnictwo^[6].

Prócz dostarczania materiału do „Powstańca" redakcja pełniła także funkcję biura prasowego, przekazując informacje przedstawicielom pozostałej prasy, której reprezentanci codziennie rano przychodzili po wiadomości. W redakcji zajmowano się również układaniem różnych ulotek i odezw. Zredagowano też kilka numerów pisma powstańczego w języku niemieckim^[6].

Swoje teksty Zarzycka podpisywała najczęściej imieniem i inicjałem nazwiska lub inicjałami imienia i nazwiska. Krytycznie wyrażała się na temat polityki Anglii wobec Polski. Była zwolenniczką zdecydowanej postawy powstańców aż do osiągnięcia zamierzonych celów, czyli do wywalczenia przynależności Górnego Śląska do Polski^[7]. Na łamach „Powstańca” zamieszczała też Obrazki z powstania w odcinkach^[1].

Pisała sporadycznie okolicznościowe wiersze, np. Chcą sprzedać kraj nasz dyplomaci, Dziś jedna tylko jest granica^[8]. W majowym numerze „Powstańca" znaleźć możemy wiersz jej pióra:

Niektóre jej wiersze stały się tekstami powstańczych piosenek: Nie złożym broni, Dziś jedna tylko jest granica, Powstańców nie wiążą wersalskie traktaty i Gdy handlarska Anglia, Włochy i Prusacy^[10] oraz Chcą sprzedać kraj nasz dyplomaci (śpiewana na melodię Marsylianki)^[11].

Prawdopodobnie w czerwcu 1921 opuściła redakcję. W prośbie o zwolnienie z pracy wystosowanej do szefa Oddziału II NDWP z 9 czerwca 1921 jako powód podała niezgodność jej przekonań osobistych z linią polityki prowadzonej wobec powstania. Prawdopodobnie chodziło o dążenie przywódców powstania do jego likwidacji, z czym się nie zgadzała. Przyczyna może leżeć także w zaostrzeniu się sprzeczności między Wojciechem Korfantym a grupą piłsudczykowską, do której prawdopodobnie należeli Zarzycka wraz z Wiluszem. Powodem odejścia Zarzyckiej i Wilusza mógł być też fakt, że w redakcji umacniały się coraz bardziej wpływy endeckie. Na przełomie maja i czerwca na łamach „Powstańca” przedrukowano szereg artykułów z endeckich pism warszawskich – „Rzeczypospolitej” i „Gazety Warszawskiej”. Były to artykuły autorstwa Stanisława Strońskiego, Kazimierza Smogorzewskiego oraz Henryka Korab-Kucharskiego. Treść ostatnich numerów „Powstańca" świadczy o tym, że w jego redakcji umocniły się wpływy endecko-chadeckie^[6].

10 stycznia 1922 Olga Zarzycka wzięła ślub z redakcyjnym kolegą, Ludwikiem Ręgorowiczem^[12].

Po wyjeździe ze Śląska kontynuowała przerwane studia na polonistyce i historii. W latach 1922–1927 pracowała jako nauczycielka w prywatnym żeńskim seminarium nauczycielskim w Poznaniu. Wróciła na Śląsk w 1927, kiedy to Ludwik Ręgorowicz został zatrudniony w wydziale oświecenia publicznego Urzędu Wojewódzkiego w Katowicach. Olga w tym okresie pracowała społecznie w Związku Obrony Kresów Zachodnich i w Towarzystwie Polek. Współorganizowała Śląski Komitet Pracy Kobiet na Powszechnej Wystawy Krajowej w Poznaniu w 1929^[13], która zapoczątkowała Międzynarodowe Targi Poznańskie. Z jej inicjatywy (wraz ze Stefanią Eckertową) powstała Księga pamiątkowa pracy społeczno-narodowej kobiet na Śląsku od roku 1880 do roku 1922, zbiór wspomnień kobiet m.in. z okresu powstań śląskich i plebiscytu^[14], prezentowany podczas PeWuKa^[13]. Wygłaszała również prelekcje w katowickiej rozgłośni Polskiego Radia. Publikowała wiersze w „Zaraniu Śląskim” i w „Polsce Zachodniej”. Nazywano ją „śląską Iłłakowiczówną” ze względu na szczególny stosunek do Piłsudskiego^[1].

W 1931 na łamach wydawanej w Poznaniu „Strażnicy Zachodniej” zamieściła pionierskie opracowanie twórczości literackiej okresu powstań śląskich i plebiscytu^[1]. W 1932 uzyskała doktorat na UJ^[1]. Opublikowała m.in. Od regionu – do człowieka. Nowe kierunki w polskiej literaturze śląskiej (1934–1935)^[15].

W 1935 razem z mężem przeniosła się do Warszawy. W czasie II wojny światowej prowadziła tajne nauczanie w Rembertowie^[1], gdzie pracowała również po wojnie^[16]. W 1947 Ręgorowiczowie powrócili na Śląsk, gdzie Olga pracowała jako polonistka w Liceum dla Dorosłych w Katowicach. W 1950 ponownie zamieszkali w Warszawie^[1].

W 1967 przeszła na emeryturę. W tym samym roku została odznaczona Śląskim Krzyżem Powstańczym. W 1972 została awansowana do stopnia porucznika za udział w powstaniach śląskich^[1].

W 1982 uczestniczyła w Krakowie w uroczystości pięćdziesięciolecia swojego doktoratu^[1]. 14 maja tegoż roku brała udział w ceremonii przy pomniku upamiętniającym powstania śląskie i wielkopolskie na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie^[17].

Zmarła 2 maja 1986^[18].

• Śląski Krzyż Powstańczy^[19].

Była jedną z 30 bohaterek wystawy „60 na 100. SĄSIADKI. Głosem Kobiet o powstaniach śląskich i plebiscycie” powstałej w 2019 i opowiadającej o roli kobiet w śląskich zrywach powstańczych i akcji plebiscytowej. Koncepcję wystawy, scenariusz i materiały przygotowała Małgorzata Tkacz-Janik, a grafiki Marta Frej^[20].

• Helena Karczyńska: Kobiety w polskim ruchu narodowym na Górnym Śląsku w okresie plebiscytu i powstań śląskich. Opole: Wydawnictwo Instytutu Śląskiego w Opolu, 1998.
• Franciszek Hawranek: Encyklopedia powstań śląskich. Opole: Wydawnictwo Instytutu Śląskiego w Opolu, 1982.