Odznaka „Za opiekę nad zabytkami”

Odznaka może zostać nadana obecnie za:

1. utrzymywanie dóbr kultury zgodnie z zasadami opieki nad zabytkami,
2. projektowanie i wykonywanie prac konserwatorskich lub robót budowlanych przy dobrach kultury,
3. prowadzenie prac archeologicznych i wykopaliskowych,
4. dokumentowanie dóbr kultury i prowadzenie badań naukowych związanych z ich konserwacją,
5. przeciwdziałanie zagrożeniom dóbr kultury,
6. popularyzację zagadnień związanych z działalnością konserwatorską.

Odznaka aktualnie przyznawana jest przez ministra kultury i dziedzictwa narodowego z jego własnej inicjatywy lub na wniosek: innego ministra, kierownika urzędu centralnego, organu administracji rządowej w województwie, organu jednostki samorządu terytorialnego albo organizacji społecznej, której celem statutowym jest opieka nad zabytkami, w oparciu o uzasadniony wniosek przedstawiony ministrowi kultury za pośrednictwem Generalnego Konserwatora Zabytków. Zadaniem Generalnego Konserwatora Zabytków jest sprawdzenie czy wniosek o przyznanie odznaki spełnia wymogi formalne.

Minister lub upoważniona przez niego osoba wręcza wyróżnionemu odznakę w Międzynarodowym Dniu Ochrony Zabytków lub w czasie innych uroczystości związanych z ochroną dziedzictwa kulturowego. Odznakę wręcza się razem z legitymacją stwierdzającą jej przyznanie.

Odznaka, o wymiarach zewnętrznych 18 × 24 mm, ma kształt wieży obronnej z ostrołukową bramą u dołu, wypełnionym jasnoniebieską emalią, oraz okienkiem strzelniczym powyżej. Wieża zwieńczona krenelażem z wypukłoreliefowymi blankami ujęta jest w dolnej części, do 2/3 wysokości, opaską o zaokrąglonych dolnych narożach, z licem wypełnionym wypukłym napisem ZA OPIEKĘ NAD ZABYTKAMI, biegnącym od lewej do prawej strony. Na odwrotnej stronie odznaki umocowane jest zapięcie.

Do 2009 przyznana 10 810 razy (7102 odznak złotych i 3716 odznak srebrnych).

• Odznaka „Za opiekę nad zabytkami”. mkidn.gov.pl (Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego). [dostęp 2022-07-03].
• Ustawa z dnia 15 lutego 1962 r. o ochronie dóbr kultury (Dz.U. z 1962 r. nr 10, poz. 48. Art. 72)
• Zarządzenie Ministra Kultury i Sztuki z dnia 22 października 1963 r. w sprawie ustalenia wzoru odznaki „Za opiekę nad zabytkami”, trybu jej nadawania oraz sposobu wręczania i noszenia (M.P. z 1963 r. nr 90, poz. 425)
• Obwieszczenie Ministra Kultury Dziedzictwa Narodowego z dnia 12 listopada 1999 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o ochronie dóbr kultury (Dz.U. z 1999 r. nr 98, poz. 1150. Art. 72)
• Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 16 maja 2001 r. w sprawie odznaki „Za opiekę nad zabytkami” (Dz.U. z 2001 r. nr 70, poz. 728)
• Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. z 2022 r. poz. 840. Art. 106)
• Rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 12 maja 2004 r. w sprawie odznaki „Za opiekę nad zabytkami” (Dz.U. z 2004 r. nr 124, poz. 1304)
• Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 3 lutego 2006 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie odznaki „Za opiekę nad zabytkami” (Dz.U. z 2006 r. nr 24, poz. 181)