Nowe Święciany

Nowe Święciany
Švenčionėliai
	Herb
Państwo	Litwa
Okręg	wileński
Powierzchnia	5,85 km²
Populacja (2021); • liczba ludności; • gęstość	; 4654; 796 os./km²
Nr kierunkowy	387
Kod pocztowy	LT-18022
	Położenie na mapie Litwy Nowe Święciany
	55°10′N 26°00′E/55,166667 26,000000
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Nowe Święciany (lit. Švenčionėliai) – miasto na Litwie, na Wileńszczyźnie (według innego podziału Auksztota), nad Żejmianą, w okręgu wileńskim, w rejonie święciańskim, 10 km na zachód od Święcian i 87 km na północny wschód od Wilna, do 1945 w Polsce, w województwie wileńskim, w powiecie święciańskim; siedziba gminy (starostwa). Około 20% populacji miasta stanowią Polacy.

W mieście działa koło Święciańskiego Oddziału Rejonowego Związku Polaków na Litwie i niedzielna szkoła języka polskiego. W grudniu 2010, na działce nabytej przez ZPL rozpoczęto budowę Domu Polskiego z funduszy Senatu Rzeczypospolitej Polskiej. Uroczystego otwarcia placówki dokonano w lutym 2015^[1]

Historia

Miasto rozwinęło się pod koniec XIX wieku z osady przy stacji kolejowej Święciany Kolei Warszawsko-Petersburskiej, prawa miejskie uzyskało w 1920 roku.

10 lipca 1920 r. wojska polskie stoczyły pod miastem przegraną bitwę z wojskami sowieckimi.

W 1928 roku kierownik szkoły powszechnej Leon Ordyniec został odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi za „zasługi w przysposobieniu wojskowym i wychowaniu fizycznym”^[2].

Do 1939 roku Nowe Święciany były garnizonem batalionu KOP „Nowe Święciany”.

7–8 października 1941 roku, w okresie okupacji niemieckiej, na poligonie wojskowym pod Nowymi Święcianami członkowie litewskiej formacji kolaboracyjnej Ypatingasis būrys zamordowali ponad 3,7 tys. Żydów ze Święcian i okolic^[3].

Osobny artykuł: Zbrodnia w Nowych Święcianach.

20 maja 1942 litewskie formacje kolaboracyjne dokonały w Nowych Święcianach mordu 26 Polaków^[4]. Współcześnie w miejscu zbrodni znajduje się pomnik upamiętniający ofiary, jednakże nie informujący o wykonawcach zbrodni^[4].

Osobny artykuł: Zbrodnia w Święcianach (1942).

Po II wojnie światowej i utracie miasta przez Polskę, do 1 listopada 1946 z rejonu nowoświęciańskiego w obecne granice Polski wysiedlono ok. 2,8 tys. Polaków, natomiast ok. 1,7 tys. zarejestrowanych do przesiedlenia Polaków pozostało w rejonie^[5].

Urodzeni w Nowych Święcianach

Antoni Dilys – polski ksiądz katolicki, więzień łagrów sowieckich,
Kazimierz Antonowicz – polski fizyk specjalizujący się w fizyce doświadczalnej, profesor.

Galeria

Pomnik upamiętniający Polaków pomordowanych w 1942
Ulica w Nowych Święcianach
Kościół św. Edwarda
Dom kultury

Przypisy

↑ „W Nowych Święcianach otwarto Dom Polski. l24.lt. [dostęp 2015-02-17]. (pol.).
↑ Monitor Polski, „{{{czasopismo}}}” (148), Warszawa, 30 czerwca 1928, s. 1 .
↑ Ruta Vanagaitė, Efraim Zuroff: Nasi. Podróżując z wrogiem. Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca, 2017, s. 125. ISBN 978-83-8015-426-1.
↑ ^a ^b Podbrodzie i okolice – Wirtualna Wileńszczyzna [online], podbrodzie.info.pl [dostęp 2019-03-07] (pol.).
↑ Stanisław Ciesielski, Aleksander Srebrakowski [online], hist.uni.wroc.pl [dostęp 2019-03-07] [zarchiwizowane z adresu 2002-10-17] .

[1] „W Nowych Święcianach otwarto Dom Polski. l24.lt. [dostęp 2015-02-17]. (pol.).

[2] Monitor Polski, „{{{czasopismo}}}” (148), Warszawa, 30 czerwca 1928, s. 1 .

[3] Ruta Vanagaitė, Efraim Zuroff: Nasi. Podróżując z wrogiem. Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca, 2017, s. 125. ISBN 978-83-8015-426-1.

[pi-4] Podbrodzie i okolice – Wirtualna Wileńszczyzna [online], podbrodzie.info.pl [dostęp 2019-03-07] (pol.).

[5] Stanisław Ciesielski, Aleksander Srebrakowski [online], hist.uni.wroc.pl [dostęp 2019-03-07] [zarchiwizowane z adresu 2002-10-17] .

[1]