Niszczyca blaszkowata

Pozycja w klasyfikacji: Gloeophyllaceae, Gloeophyllales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi (według Index Fungorum)^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1789 roku Bulliard nadając mu nazwę Agaricus abietinus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1882 roku Karsten, przenosząc go do rodzaju Gloeophyllum^[1]. Niektóre synonimy naukowe:

Nazwę polską nadał Władysław Wojewoda w 2003 r., Stanisław Domański opisywał ten gatunek pod nazwą niszczyca jodłowa, a Józef Jundziłł jako siatkowiec jodłowy^[3].

Owocnik

Grubość u nasady do 7 mm, szerokość do 8 cm. Zazwyczaj przyrasta bokiem i ma kształt półkolisty, kolisty czasami listewkowaty. Górna powierzchnia ciemnobrązowa, z wiekiem jaśniejsza, jak gdyby wyprana, stare owocniki mogą być jednak niemal czarne. Młode owocniki są owłosione, z czasem owłosienie zanika i stają się nagie. Brzeg owocnika ostry, czasami falisty, ochrowy^[4].

Hymenofor

Blaszkowy. Blaszki zwykle faliste, na jednym cm przy brzegu kapelusza znajduje się ich 8-12. oprócz głównych blaszek występują międzyblaszki. Pojedyncza blaszka ma grubość do 1 mm, szerokość przy podstawie ok. 1 cm i barwę od jasnobrązowej do ciemnobrązowej^[4].

Miąższ

Ciemny i włóknisty. Ma grubość ok. 2 mm, w pobliżu blaszek jest gęsty i zbity, przy górnej powierzchni kapelusza rzadszy. Brak wyraźnego zapachu^[4].

Cechy mikroskopowe

Strzępki generatywne ze sprzążkami, cienko lub nieco grubościenne. Mają grubość 2–4 μm. Strzępki szkieletowe grubościenne, o barwie od żółtawej do jasnobrązowej, rzadko rozgałęzione, kręte. Jest ich w owocniku najwięcej. Mają grubość 3–6 μm. Strzępki łącznikowe nieliczne, bardzo rozgałęzione, kręte, żółtawo-brązowe, o grubości 2–4 μm. Cystydy liczne, grubościenne, o wierzchołku szydłowatym lub zaokrąglonym i barwie brązowawej. Mają gładką powierzchnię, czasami tylko na wierzchołku występują kryształki. Mają rozmiar 25-60 × 4–7 μm i są równe z powierzchnią obłoczni, lub niewiele tylko ponad nią wystają. Podstawki zgrubiałe, 4-sterygmowe, ze sprzążką przy podstawie. Mają rozmiar 26-32 × 5–6 μm. Zarodniki cylindryczne, hialinowe, gładkie, nieamyloidalne. Rozmiar: 9-12 × 3–4 μm^[4].

W Europie i Azji jest szeroko rozprzestrzeniony, występuje także w Australii, na Nowej Gwinei, Karaibach i w stanie Ontario w USA. W Europie jest pospolity, na północy sięga po północne krańce Półwyspu Skandynawskiego, brak go na Wyspach Brytyjskich i w Islandii^[5]. W Polsce jest pospolity^[3].

Występuje w lasach iglastych i w parkach, głównie na jodle pospolitej, świerku pospolitym i sośnie pospolitej. W Polsce zanotowano występowanie także na innych, uprawianych gatunkach drzew iglastych: na jodle wonnej (Abies amabilis) i daglezji zielonej (Pseudotsuga menziesii). Saprotrof pojawiający się głównie na martwym drewnie, również na konstrukcyjnym drewnie budowlanym, np. na ogrodzeniach, słupach, mostach^[3]. Bardzo rzadko tylko atakuje żywe jeszcze, ale bardzo osłabione drzewa – stare i już zamierające^[6].

Owocniki są jednoroczne, ale przy odpowiedniej pogodzie rozwijają się przez cały rok – od stycznia do grudnia^[3].

Najbardziej podobna jest niszczyca płotowa (Gloeophyllum sepiarium), która czasami również ma blaszkowaty hymenofor, jednak bardziej gęsty (15-4 blaszek na 1 cm), ponadto zwykle blaszki te anastomozują z sobą^[6]. Ponadto niszczyca płotowa ma jaśniejszy owocnik, a jego brzeg jest żółtawy. Istnieją też różnice mikroskopowe^[4].