Michał Znicz

Urodził się w rodzinie Józefa Fajertaka, kupca i księgowego, i Estery Ewy Rubinsztajn. Miał brata Stanisława Znicza (1901–1943), śpiewaka rewiowego i operowego. Powołany do wojska rosyjskiego brał udział w I wojnie światowej i dostał się do niewoli niemieckiej. W obozie jenieckim Neuhammer zainicjował powstanie amatorskiego teatru dla polskich żołnierzy, w którym też występował jako recytator i aktor. Po trzech latach odzyskał wolność i przyjechał do Warszawy^[2].

Jako aktor zadebiutował 16 lutego 1918 roku w warszawskim teatrze „Sfinks”, wykonując monolog Wariat Nikołaja Gogola. W okresie dwudziestolecia międzywojennego występował w warszawskich teatrach rewiowych i dramatycznych. Grał m.in. w „Qui Pro Quo”, „Stańczyku”, „Cyruliku Warszawskim”, „Wielkiej Rewii”, „Niebieskim Młynie”. Przez 10 lat występował w teatrach poza Warszawą: w Łodzi (1923–1925, 1927–29 i 1931–1932 - Teatr Miejski), Krakowie (1925–1926 - Teatr im. Słowackiego) i Lwowie (1929–1930 - Teatr Rozmaitości). Po powrocie w 1933 roku do Warszawy otrzymał stały angaż w Teatrze Kameralnym. Grał także na deskach teatrów: Narodowy, Nowy, Letni i TKKT (1935–1938).

Występował również w wielu polskich filmach, jednak zazwyczaj były to role charakterystyczne lub drugoplanowe. Jego filmowym debiutem była niema produkcja „Cud nad Wisłą” z 1921 roku.

W czasie okupacji znalazł się w warszawskim getcie, gdzie brał udział w organizowanych przedstawieniach. Należał do solistów operetki „Femina”, występował w teatrze Marka Ornsztajna, Teatrzyku „Na Pięterku”, Nowym Teatrze Kameralnym, był konferansjerem na 1. recitalu Wiery Gran w getcie^[3]. Cierpiał na depresję i przestał występować na scenie. W 1942 roku jego żona, aktorka Janina Morska zdobyła fałszywe dokumenty i wyciągnęła męża z getta. Pod zmienionym nazwiskiem ukrywał się w Pruszkowie, gdzie zmarł w wigilię Bożego Narodzenia 1943 roku, w niewyjaśnionych okolicznościach. Jedna z wersji głosi, że popełnił samobójstwo w willi w Wołominie (Leon Schiller w jednym ze swoich listów napisał, że aktor się powiesił, kiedy uciekł z getta) – inna, że został zadenuncjowany. W niektórych źródłach można znaleźć nieprawdziwą informację, jakoby w 1942 roku zginął w czasie akcji likwidacyjnej w otwockim szpitalu Zofiówka, w ramach nazistowskiego programu likwidacji osób psychicznie chorych^[4]. Został pochowany pod nazwiskiem Arnold Szubert na cmentarzu na Żbikowie (kwatera O-49)^[5]. Janina Morska przed swoją śmiercią w 1966 roku wymieniła tablicę z inskrypcją na grobie męża: Michał Znicz artysta dramatyczny zmarł dn. 24 XII 1943 Najlepszemu mężowi żona. Jego grób odnaleziono w 2020 roku^[6] i krótko później został zlikwidowany^[7].

Jego pasją była piłka nożna i psy.

Przed laty pisano o nim:

„Z upodobaniem grywał role serio. Udawały mu się zwłaszcza te, które są jakby przejściem od ról komicznych do poważniejszych”.

Aktor Kazimierz Krukowski (Lopek) tak o nim mówił:

„Był na scenie – dodam także na ekranie – arcyludzko wzruszający i prosty w rolach małego nieszczęśliwego człowieka, wyrzuconego nie wiadomo za co poza nawias wszystkiego, co ukochał, brutalnie zdeptanego przez życie i złych ludzi”.

• 1920 – Minister z Warszawy, „Qui Pro Quo”
• 1935 – Pod włos, „Cyrulik Warszawski”
• 1935 – Muzyka na ulicy, „Teatr Letni w Warszawie”
• 1936 – Kariera Alfa Omegi, „Cyrulik Warszawski”
• 1937 – Król na jedną noc, „Wielka Rewia”
• 1937 – Podróż poślubna, „Wielka Rewia”
• 1937 – Król włóczęgów, „Teatr Letni”
• 1937 – Manewry jesienne
• 1937 – Książę Szirasu, „Teatr Letni”

• komentarz Stanisława Janickiego przed filmem Zapomniana melodia z 1938 r. („W Iluzjonie” – Kino Polska)
• Michał Znicz w bazie filmpolski.pl
• Ludwik Sempoliński: Wielcy artyści małych scen. Warszawa: Czytelnik, 1977. Brak numerów stron w książce

• Michał Znicz w bazie filmpolski.pl
• Michał Znicz, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2021-04-09] .
• Michał Znicz w bazie IMDb (ang.)
• Michał Znicz w bazie Filmweb
• Michał Znicz na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”
• Michał Znicz na zdjęciach w bibliotece Polona