Mateusz Zwierzchowski
Mateusz Zwierzchowski (ur. ok. 1713 w Wielkopolsce, zm. 14 kwietnia 1768 w Gnieźnie)[1] – polski kompozytor, organista, dyrygent przełomu baroku i klasycyzmu.
| Data i miejsce urodzenia |
ok. 1713 |
|---|---|
| Pochodzenie | |
| Data i miejsce śmierci |
14 kwietnia 1768 |
| Instrumenty | |
| Gatunki | |
| Zawód |
Życiorys
edytujPochodził z rodziny szlacheckiej. Początkowo uczył go ojciec, Andrzej, skrzypek i organista katedry gnieźnieńskiej. W 1723 został wraz z ojcem przyjęty do kapeli katedry. Kontynuował naukę w szkole katedralnej i należał do schola cantorum. Po śmierci ojca (w 1735) kapituła przejęła nad nim opiekę i wyznaczyła dwóch protektorów-kuratorów[1].
W 1735 Zwierzchowski został organistą kościoła metropolitalnego w Gnieźnie, co świadczy o nabytych już wysokich kwalifikacjach. W 1738 powierzono mu dodatkowo stałą pieczę nad szpinetem. Drobne naprawy tego instrumentu wykonywał samodzielnie[1].
Od 1750 do końca życia Zwierzchowski był kapelmistrzem kapeli katedralnej. Zajmował się też komponowaniem i sprawami organizacyjnymi kapeli. Na jego wniosek zostały zakupione dla zespołu 4 trąbki, 4 rogi i flet poprzeczny; wielokrotnie sprowadzał wybitnych fachowców do ulepszania i naprawy organów. Dbał też o repertuar kapeli; w ciągu 33 lat działalności pozyskał ok. 260 kompozycji różnych autorów (sam był autorem części z nich), niestety pożar katedry w 1760 pochłonął niemal cały zbiór. 18 lat po śmierci Zwierzchowskiego jego syn Jakub przekazał kapeli odziedziczone po ojcu autografy mszy, nieszporów i symfonii, ale i one uległy zniszczeniu podczas II wojny światowej[1].
Życie prywatne
edytujW 1739 Zwierzchowski ożenił się z gnieźnieńską szlachcianką Marianną Węgorzewską, z którą miał dwóch synów: Eulogiusza Józefa (ur. w 1743, późniejszego prawnika) i Jakuba Eliasza (1745–1786, późniejszego proboszcza kościoła św. Wawrzyńca w Gnieźnie)[1].
Mateusz Zwierzchowski został pochowany 16 kwietnia 1768 w krypcie kaplicy Sławieńskich w katedrze gnieźnieńskiej. Kapituła katedralna wyprawiła mu uroczysty pogrzeb, wysoko oceniając jego zasługi[1].
Twórczość
edytujZwierzchowski tworzył w okresie formowania się polskiego klasycyzmu muzycznego, w połowie XVIII wieku. Był związany wyłącznie z gnieźnieńską kapelą katedralną i jego utwory nie były znane w innych ośrodkach. Komponował utwory chóralne i wokalno-istrumentalne[1]. Znane są informacje o jego 54 kompozycjach[2], ale zachowało się zaledwie kilka utworów religijnych, m.in. dwie pastorałki skomponowane na bardzo skromną obsadę instrumentalną, z myślą o wykonywaniu ich podczas domowych koncertów bożonarodzeniowych. Zgodnie z ówczesnym obyczajem kompozytor wplótł w nie fragmenty ludowej kolędy[3].
Zachowane utwory
edytuj(na podstawie materiałów źródłowych[1][2])
- Pastorella (Jesule parvule) na sopran, fagot solo, 2 skrzypiec i basso continuo (autograf z 1750)
- Pastorella de nativitate DNJC (Ej Bracia czy śpicie) na sopran, bas, 2 skrzypiec i basso continuo (autograf z 1756)
- Requiem Es na 4 głosy, chór mieszany, 2 trąbki, 2 skrzypiec i basso continuo (autograf z 1760)
- psalm nieszporny Dixit Dominus, zachowane głosy 2 lutni (autograf z 1760)
- Jerusalem surge et exulte na chór mieszany, 2 skrzypiec, 2 oboje, altówkę i basso continuo (autorstwo wątpliwe)
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h Leszczyńska-Zając 2012 ↓, s. 384.
- ↑ a b Chodkowski 1995 ↓, s. 984.
- ↑ Leszczyńska-Zając 2012 ↓, s. 384-385.
Bibliografia
edytuj- Dorota Leszczyńska-Zając: Zwierzchowski Mateusz. W: Encyklopedia muzyczna PWM. Elżbieta Dziębowska (red.). Wyd. I. T. 12: W–Ż część biograficzna. Kraków: PWM, 2012, s. 384-385. ISBN 978-83-224-0935-0. (pol.).
- Encyklopedia muzyki. Andrzej Chodkowski (red.). Warszawa: PWN, 1995, s. 984. ISBN 83-01-11390-1. (pol.).
- Słownik muzyków polskich. Józef Michał Chomiński (red.). T. tom 2: M-Z. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1967.