Maria Anna Krynicka

Maria Anna Krynicka (ur. 16 kwietnia 1896 r. w Przemyślu, zm. 15 września 1978 r. pochowana na cmentarzu Srebrzysko w Gda��sku) – zasłużona instruktorka ZHP, polska nauczycielka, komendantka Lwowskiej Chorągwi Harcerek (1921-1923, 1925-1928), Naczelniczka Harcerek (1937-1945), działaczka podziemnej polski w czasie wojny, uznawana za bohaterkę Chorągwi Gdańskiej ZHP

Maria Anna Krynicka
Data i miejsce urodzenia

16 kwietnia 1896
Przemyśl

Data i miejsce śmierci

15 września 1978
Gdańsk

Stopień instruktorski

harcmistrzyni

drużynowa, komendantka chorągwi, naczelniczka
Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Nauczyciel PRL”
Gwiazda Przemyśla

Życie prywatne

edytuj

Maria Mudryk urodziła się 16 kwietnia 1896 r. w Przemyślu w rodzinie konduktora kolejowego Stefana Mudryka i Rozalii z d. Rogala – Podolskiej. Miała brata Franciszka (1901-1944, instruktora skautowego i harcerskiego, żołnierza wojny 1918-20, nauczyciela i inspektora szkolnego, organizatora tajnego nauczania w Przemyślu, zamordowanego przez hitlerowców) oraz cztery siostry m.in. Katarzynę, Stefanię, Felicję i Stanisławę.(wszystkie były harcerkami a Stanisława działała w konspiracji). W czasie nauki w państwowym seminarium nauczycielskim w Przemyślu w latach 1909-1911 należała do „Petu”, a później do „Eleusis”, spośród członkiń którego w maju 1911 r. powstał pierwszy w Przemyślu zastęp skautek. W roku 1918 zdała maturę seminaryjną, a w roku następnym jako eksternistka maturę gimnazjalną i rozpoczęła studia z zakresu nauk przyrodniczych i chemii na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. Na przełomie lat 1920/21 przeniosła się do Lwowa dla dokończenia studiów. W roku 1921 została demonstratorem, w roku następnym asystentem, a w roku 1924 starszym asystentem na Wydziale Rolniczo-Leśnym Politechniki Lwowskiej. Oprócz tego w latach 1922-32 uczyła biologii i chemii w seminarium i liceum Anny Rychnowskiej. W latach 1924–32 wykładała w pomaturalnej Żeńskiej Szkole Gospodarczej w Snopkowie k. Lwowa. W tym czasie w 1924 r. złożyła na uniwersytecie egzamin magisterski z biologii oraz egzamin nauczycielski z biologii i chemii, a w roku 1926 po uzupełnieniu studiów na politechnice uzyskała tytuł inżyniera. W maju 1932 r. przeniosła się wraz z rodziną do Tarnowskich Gór, gdzie mąż został mianowany kontrolerem odcinka PKP. Uczyła tam w szkole zawodowej, a ponadto opiekowała się Kołem Polek w Strzelcach Opolskich, dokąd dojeżdżała. Krótko kierowała tamtejszym hufcem harcerek, równocześnie prowadząc centralne kursy dla nauczycielek-opiekunek drużyn (w 1935 r. na Głodówce, w 1936 r. w Runowie Krajeńskim, w 1937 r. na Buczu, w 1938 w Skolem a w 1939 r. w Zełemiance). W marcu 1933 r. przeniosła się wraz z mężem do Bydgoszczy, gdzie został on naczelnikiem oddziału drogowego. Pracowała tam jako kierowniczka szkoły powszechnej, jak również włączyła się w pracę harcerską. Opuściwszy Toruń przed wybuchem wojny M. Krynicka osiedliła się w Łososinie Górnej w dworku p. Dunikowskiej-Dąbrowskiej. Pracowała tam jako instruktorka Kół Gospodyń Wiejskich i kierowniczka pól doświadczalnych, a równocześnie współdziałała z ZWZ-AK w Krakowie i na miejscu. Skupiała w swoim ręku wiele nici konspiracyjnych. Między innymi do przesyłania informacji wykorzystywano torebki z nasionami rozsyłanymi po całej Polsce z prowadzonej przez nią stacji nasiennej. W 1940 r. zorganizowała z pomocą sióstr zakonnych grupę tajnego nauczania, które kontynuowała po przeniesieniu się w 1943 r. do Krakowa. W Krakowie pracowała nadal jako instruktorka Kół Gospodyń Wiejskich, a mąż w zawodowej szkole rzemieślniczej. Z Krakowa Kryniccy przenieśli się ponownie do Bydgoszczy, a następnie do Gdańska. Tam M. Krynicka pracowała w Wyższej Szkole Pedagogicznej m.in. jako dziekan Wydziału Biologii i Geografii. W latach 1956–59 była doradcą Naczelnej Rady Harcerskiej, a w latach 1957-59 także Kierowniczką Wydziału Kształcenia Starszyzny Gdańskiej Komendy Chorągwi Harcerstwa. W roku 1966 przeszła na emeryturę, pracując nadal w uczelnianym związku zawodowym. Zmarła 15 września 1978 r. Została pochowana na cmentarzu Srebrzysko w Gdańsku.

Harcerstwo

edytuj

Z harcerstwem styka się po raz pierwszy w 1910 roku poprzez przynależność do „Eleusis”. W grudniu 1911 r. już jako zastępowa złożyła na ręce Olgi Drahonowskiej przyrzeczenie skautowe. Drużyna była wówczas zakonspirowana, gdyż władze szkolne nie pozwalały nawet na działalność kółek przedmiotowych. W lipcu 1914 r. ukończyła ogólnopolski kurs instruktorski w Skolem. W pierwszych dniach wojny zorganizowała na dworcu kolejowym w Przemyślu pogotowie sanitarne dla uciekinierów z Galicji Wschodniej i żołnierzy znajdujących się w stojących na stacji wagonach, które zostało po 4 dniach przejęte przez Czerwony Krzyż. W okresie ofensywy rosyjskiej została wraz z rodziną ewakuowana do Kromieryża na Morawach, gdzie z dzieci ewakuowanych utworzyła drużynę harcerek. Niezależnie od tego pracowała w szpitalu czeskiego Czerwonego Krzyża. Po powrocie do Przemyśla we wrześniu 1915 r. kontynuowała naukę w seminarium oraz pełniła funkcję drużynowej, teraz już jawnej, I Drużyny Skautek im. T. Kościuszki (1915-1916). W styczniu 1916 r. zorganizowała kurs zastępowych, w którym wzięły również udział nauczycielki z powiatu, w następstwie czego powstały w tych miejscowościach drużyny. Poprowadziła również w tym czasie kolonię w Krzywczy. Od roku 1916 była przewodniczącą Rady Drużynowych Harcerek, a niebawem została Komendantką Miejscową, a następnie Komendantką Okręgową w Przemyślu. Funkcje te pełniła do 1920 r. Był to okres rozkwitu przemyskiego harcerstwa, mimo trwającej w tym czasie wojny ze wszystkimi jej przykrymi skutkami – głodem, brakiem opału i odzieży. Była współzałożycielką tajnego Związku Gimnazjalnej Młodzieży Niepodległościowej, który przeszedł pod opiekę POW. Pracowała również w założonym przez miejscowego komendanta harcerzy „klubie uliczników” i udzielała korepetycji. Była delegatką na zjazd zjednoczeniowy organizacji skautowych odbyty w dniach 1-2 listopada 1918 r. w Lublinie, gdzie z powodu wybuchu walk została odcięta od możliwości powrotu. Po powrocie ze zjazdu włączyła się czynnie do prac dla wojska broniącego Przemyśla przed Ukraińcami. Odwiedziła wszystkie grupy harcerskie, zorganizowała szwalnię i pocztę harcerską, a następnie dołączyła do ekipy Czerwonego Krzyża dojeżdżającej na front po rannych i chorych żołnierzy. Po odsunięciu się frontu od miasta na prośbę burmistrza zorganizowała pięć ochronek na peryferiach miasta. Z powodu wyjazdu hufcowego harcerzy objęła tę funkcję obok kierowania przemyskimi harcerkami. Zorganizowała kształcenie instruktorów i funkcyjnych drużyn oraz grupę przemyskich harcerzy wysłanych na akcję plebiscytową na Spisz i Orawę. Wzięła udział w III zjeździe Naczelnej Rady Harcerskiej w Zwierzyńcu w lipcu 1919 r. Latem 1920 r. weszła w skład Obywatelskiego Komitetu Obrony Państwa, który zorganizował męską Ochotniczą Legię Obywatelską i żeńską Ochotniczą Legię Kobiet, obie licznie zasilone harcerzami i harcerkami. Dodatkowo ponownie wzięła udział w obsłudze pociągów sanitarnych dowożących rannych i chorych z frontu. Od roku 1920 była członkiem komendy Lwowskiej Chorągwi Harcerek, kierując Działem Kursów, a w roku następnym została wybrana komendantką Lwowskiej Chorągwi Harcerek, obejmującej województwa lwowskie, stanisławowskie i tarnopolskie. Funkcję tę pełniła w latach 1921-23 i 1925-28, będąc równocześnie członkinią Naczelnej Rady Harcerskiej; w latach 1921-32 była członkinią komendy chorągwi, a od 1928 do 1932 r. kierowniczką Wydziału Kształcenia Starszyzny. W maju 1923 r. została mianowana podharcmistrzynią, a w grudniu 1927 r. w wyniku zmiany systemu stopni – harcmistrzynią. Była komendantką szeregu obozów instruktorskich (w 1921 r. w Starym Samborze, w 1922 r. w Pieskowej Skale, w 1925 r. w Kacwinie, a w 1926 r. Oporcu k.Skolego). Brała także udział w szkoleniu instruktorek na kursach centralnych. W lipcu 1931 kierowała organizacją Zlotu Harcerek zorganizowanego w Nowosielicy z okazji dwudziestolecia przemyskiego harcerstwa żeńskiego. Od roku 1936 była członkinią Naczelnej Rady Harcerskiej, a 6 czerwca 1937 r. została wybrana Naczelniczką Harcerek, dojeżdżając od września tegoż roku na zebrania Głównej Kwatery do Warszawy. W tym samym roku przeprowadziła się do Torunia, gdzie z kolei został przeniesiony mąż. Podjęła pracę w toruńskim Pedagogium i była członkiem Zarządu Okręgu Pomorskiego ZHP. W 1938 r. reprezentowała polskie harcerki na X konferencji instruktorek skautowych w Adelboden w Szwajcarii. Jako Naczelniczka Harcerek we wrześniu 1938 roku powołała do życia Pogotowie Harcerek, w ramach którego kilkaset harcerek wzięło udział w pracach opiekuńczych i samarytańskich na Zaolziu. W związku z przystąpieniem Organizacji Harcerek do Organizacji Przysposobienia Kobiet do Obrony Kraju weszła w skład Rady Głównej tej organizacji. W lipcu 1939 r. uczestniczyła wraz z grupą 33 harcerek w dwutygodniowym Światowym Zlocie Skautek „Pax-ting” w Gödöllö na Węgrzech. Z końcem sierpnia przeprowadziła ostatnią odprawę komendantek chorągwi. 1 września 1939 r. w myśl wcześniej ustalonego planu, nie zrzekając się funkcji naczelniczki, zeszła do podziemia, wyznaczywszy na swoją zastępczynię w Warszawie Marię Wocalewską; od 1943 r. funkcję tę pełniła Zofia Florczak. Przystąpiło do pracy Pogotowie Harcerek kierowane przez hm. Józefinę Łapińską, utrzymującą przy pomocy łączniczek kontakt z Naczelniczką przez cały okres okupacji. 25 marca 1945 r. rozwiązała dotychczasową Organizację Harcerek, składając równocześnie rezygnację z funkcji Naczelniczki.

Odznaczenia i ordery

edytuj

Zobacz też

edytuj

Bibliografia

edytuj
  • Biblioteka Jagiellońska. Dział Rękopisów, S. Stipal, Rys Historyczny Lwowskiej Chorągwi Harcerek na podstawie zebranych materiałów opracowała..., mps, sygn. Przyb. 413/76, s. 34-37, 56-57, 59, 77;
  • M. Mudryk, Hufiec Przemyśl. Relacje i wspomnienia... [w:] S. Stipal, op. cit., s. 93-96; W. Błażejewski, Z dziejów harcerstwa polskiego (1910-1939), Warszawa 1985, s. 311, 330, 332, 335, 342;
  • J. Bury, Harcerki przemyskie, Przemyśl 1994, s. 5-21, 30, 35-36, 51-55, 63-72, 77-81, 95-98, 174-180;
  • E. Grodecka, Pierwsze ćwierćwiecze Harcerstwa Żeńskiego. Materiały do historii, cz. 1. 1911-1914, Warszawa 1937, s. 21-22;
  • Harcerki 1911-1939. Historia, program, wychowanie [red.] J. Raniecka-Bobrowska, Warszawa 1990, s. 77, 110, 112, 199-201, 289, 337;
  • Harcerki 1939-1945 [red.] K. Wyczańska, Warszawa 1983, s. 8-10, 30-31, 461;
  • Harcerki 1939-1945. Relacje-pamiętniki [wyb. i oprac.] K. Wyczańska, Warszawa 1985, s. 6, 14, 25, 36, 48, 155; K. Jarzembowski, L. Kuprianowicz, Materiały do Księgi Harcmistrzyń i Harcmistrzów Związku Harcerstwa Polskiego mianowanych w latach 1920-1949, „Harcerstwo”, 1997, nr 3, s. 61; A. M. Korsak, Komendantka Szarych Szeregów. Harcerze z Nowego Sącza, „WTK-Katolik”, 1976, nr 24, s. 6;
  • S. Krakowski, Tropami Przemyskiego Harcerstwa, Przemyśl 1998, s. 3, 8, 12, 14, 17, 29, 34-36, 112-114;
  • Materiały do Harcerskiego Słownika Biograficznego [red.] O. Fietkiewicz, „Harcerstwo”, A. J. Sławski, Maria Anna Mudrykówna-Krynicka 1896-1978, „Harcerstwo”, 1987, nr 9, s. 35-43; nr 10, s. 26-31;
  • S. Stipal, Wspomnienie o Marii Krynickiej Naczelniczce Harcerek, „Tygodnik Powszechny”, 1979, nr 14, s. 3.