Likaon (syn Pelazgosa)
Likaon (także Lykaon; gr. Λυκάων Lykáōn, łac. Lycaon) – w mitologii greckiej król Arkadii[1].
 Likaon, rycina autorstwa Hendrika Goltziusa do Metamorfoz Owidiusza | |
| mityczny król Arkadii | |
| Dane biograficzne | |
| Ojciec | |
|---|---|
| Matka | |
| Dzieci |
50 synów, m.in. Niktimos |
Ojciec 50 synów
edytujLikaon był synem Pelazgosa i Okeanidy Meliboi albo nimfy Kyllene. Wstąpił na tron Arkadii po śmierci swego ojca. Z licznymi żonami miał pięćdziesięciu synów i jedną córkę Kallisto, choć wedle innych wersji, Kallisto była jego wnuczką. Synowie Likaona są najczęściej herosami, eponimami miast Peloponezu. Tradycja mitograficzna jest jednak w tym względzie bardzo niejednolita i wygląda na to, że zmieniała się zależnie od potrzeby i lokalnych uwarunkowań. Mitografowie nie zgadzają się nie tylko co do imion i kolejności starszeństwa, ale nawet co do liczby[2]. W jednych przekazach mówi się o 50 synach w innych o 22[3]. Apollodor wymienia ich czterdziestu ośmiu, Pauzaniasz – dwudziestu sześciu, przy czym tylko siedmiu pojawia się w obydwu zestawieniach. Wedle Pauzaniasza najstarszy jest Niktimos, u Apollodora jest on najmłodszy, najstarszy zaś jest Majnalos. Dionizjusz z Halikarnasu uważa Peuketiosa, za brata Ojnotrosa i podaje, że razem przybyli do Italii, gdzie każdy z braci dał początek innemu plemieniu – Peuketiów i Ojnotrów. Dionizjusz odróżnia zresztą od Likaona syna Pelazgosa jego przodka, syna Ajzejosa i ojca Dejaniry, która poślubiła Pelazgosa i miała z nim syna Likaona[2].
| Synowie Likaona u Apollodora | Synowie Likaona u Pauzaniasza |
|---|---|
| Majnalos, Tesprotos, Heliks, Niktimos, Peuketios, Kaukon, Meksiteus, Hopleus, Makareus, Makedonos, Horos, Polichos, Akontes, Euajmon, Ankyor, Archebates, Karteron, Ajgajon, Pallas, Kanetos, Protoos, Linos, Koreton, Teleboas, Fysjos, Fassos, Ftios, Lykios, Haliferos, Genetor, Bukolion, Sokleus, Fineus, Eumetes, Harpaleus, Porteus, Platon, Hajmon, Kynajtos, Leon, Harpalykos, Herajeus, Titanas, Mantinoos, Klitor, Stymfalos, Orchomenos | Majnalos, Hellisson, Niktimos, Makareus, Pallas, Lykios, Aliferos, Herajeus, Mantineus, Orchomenos, Oresteus, Figalos, Trapezus, Daseatas, Akakos, Toknos, Hypsas, Tegeates, Kromos, Charisjos, Trikolonos, Perajtos, Aseatas, Sumateus, Ojnotros[2] |
Przemieniony w wilka
edytujLikaon, według części podań, był człowiekiem równie pobożnym jak jego ojciec Pelazgos. Wprowadził cywilizację w Arkadii i kult Zeusa Likajosa. Chętnie odwiedzali go bogowie. Synowie Likaona, pragnąc sprawdzić, czy goście ojca rzeczywiście są bogami, zabili dziecko i pomieszali jego ciało z mięsem zwierząt ofiarnych. Czyn ten oburzył bogów, którzy zesłali burzę i piorunem porazili fałszywych ofiarników[2][3].
Najczęściej jednak uważa się Likaona i jego synów za bezbożników. Zeus, chcąc się osobiście przekonać o ich nieprawościach, pod postacią żebraka zjawił się na dworze Likaona. Król rozpoznawszy boga, poddał go próbie: podczas posiłku podał mu mięso ludzkie, zakładnika trzymanego na dworze albo kogoś z członków swojej rodziny, syna Niktimosa lub wnuka Arkasa, syna Kallisto i Zeusa. Rozgniewany Zeus wywrócił stół, za którym siedział i uderzeniem pioruna zabił zarówno Likaona, jak i jego synów[2]; w niektórych wersjach mitu z wyjątkiem najmłodszego, Niktimosa, którego ocaliły błagania bogini Gai[4], a który po śmierci ojca został królem Arkadii. W tych wersjach, w których ofiarą był Arkas, został on przez Zeusa przywrócony do życia i osadzony na tronie królów Arkadii w miejsce swojego dziadka[5]. Według innej wersji mitu Likaon bądź on i jego synowie zostali zamienieni w wilki[6]. Miejsce obrzydliwej uczty znane było później pod nazwą Trapezuntu. Uczta u Likaona jest też wstępem do mitu o potopie Deukalionowym[3].
Opowieść o Zeusie i ofierze z chłopca jest wyrazem obrzydzenia, jakie budziły w bardziej cywilizowanych częściach Grecji barbarzyńskie i przeciwne naturze (Plutarch: Żywot Pelopidasa) kanibalskie rytuały praktykowane w Arkadii ku czci Zeusa[7]. Składano tam istotnie ludzi w ofierze Zeusowi, a uczestnicy ofiary zjadali ich wnętrzności. Według podania zamieniali się wówczas na osiem lat w wilki, po czym odzyskiwali swą pierwotną postać, jeśli przez ten czas nie tknęli mięsa ludzkiego[a][8]. Obrzędy polegające na składaniu ofiar z ludzi bóstwu mogły mieć na celu zapewnienie bezpieczeństwa osiedlom ludzkim od wilków. Postać króla-wilka i skomplikowane układy liczbowe, zawarte w micie, mogące odnosić się do czasu sprawowania przez niego władzy, są przedmiotem spekulacji uczonych[7].
Zobacz też
edytujUwagi
edytuj- ↑ O Likaonie wspominają Homer w Iliadzie III 333; XX 81; XXI 34 i n.; XXII 46 i n.; XXIII 746 i n.; Apollodoros w Bibliotece III 8, 1 i n.; 12, 5; Pauzaniasz w Wędrówkach po Helladzie VIII 2, 1 i n.; Hezjod we fr. 71; Scholia do Eurypidesowego Orestesa 1642; Strabon w Geografii V 221; Hygin w Astronomii poetyckiej II 4 i w Opowieściach mitycznych 176; 225; Owidiusz w Przemianach I 196 i n.; Jan Tzetzes w komentarzu do Lykofrona 482; Mikołaj z Damaszku we fr. 41; Nonnos w Dionisiakach XVIII 20 i n.; Eratostenes w Ugwiednieniach VIII i Księga Suda
Przypisy
edytuj- ↑ Vojtech Zamarovský: Bohovia a hrdinovia antických bájí. Bratislava: Perfekt a.s., 1998, s. 263. ISBN 80-8046-098-1. (słow.).; polskie wydanie: Bogowie i herosi mitologii greckiej i rzymskiej (Encyklopedia mitologii antycznej, Słownik mitologii greckiej i rzymskiej).
- ↑ a b c d e Grimal 1987 ↓, s. 212.
- ↑ a b c Graves 1974 ↓, s. 140.
- ↑ Grimal 1987 ↓, s. 254.
- ↑ Grimal 1987 ↓, s. 43.
- ↑ Mała Encyklopedia 1990 ↓, s. 420.
- ↑ a b Graves 1974 ↓, s. 142.
- ↑ Grimal 1987 ↓, s. 213.
Bibliografia
edytuj- Robert Graves: Mity greckie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1974.
- Pierre Grimal: Słownik mitologii greckiej i rzymskiej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1987. ISBN 83-04-01069-0.
- Lycaon. [w:] Greek myth index [on-line]. 2007. [dostęp 2010-03-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-04-02)]. (ang.).
- Mała encyklopedia kultury antycznej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1990. ISBN 83-01-03529-3.
- Carlos Parada: Arcadia. maicar.com, 1997. [dostęp 2014-02-21]. (ang.).
- Carlos Parada: Lycaon2. [w:] Greek Mythology Link [on-line]. [dostęp 2011-08-02]. (ang.).
- Oskar Seyffert: Dictionary of Classical Antiquities, 1894, s. 366: Lycaon. [w:] The Ancient Library. The complete classics bookshelf on the web. [on-line]. 2005. [dostęp 2011-08-02]. (ang.).
- William Smith: Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology, 1867, T. 2, s. 843: Lycaon. [w:] The Ancient Library. The complete classics bookshelf on the web. [on-line]. 2005. [dostęp 2011-08-02]. (ang.).