Lelkowiec zimowy

Lelkowiec zimowy
	Phalaenoptilus nuttallii
	(Audubon, 1844)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	lelkowe
Rodzina	lelkowate
Podrodzina	lelki
Rodzaj	Phalaenoptilus; Ridgway, 1880
Gatunek	lelkowiec zimowy
Synonimy
	Caprimulgus Nuttallii Audubon, 1844;
	Caprimulgus Nuttallii Audubon, 1844;
Podgatunki
	P. n. nuttallii (Audubon, 1844); P. n. californicus Ridgway, 1887; P. n. hueyi Dickey, 1928; P. n. dickeyi Grinnell, 1928; P. n. adustus van Rossem, 1941; P. n. centralis R. T. Moore, 1947;
	P. n. nuttallii (Audubon, 1844); P. n. californicus Ridgway, 1887; P. n. hueyi Dickey, 1928; P. n. dickeyi Grinnell, 1928; P. n. adustus van Rossem, 1941; P. n. centralis R. T. Moore, 1947;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	; w sezonie lęgowym występuje przez cały rok
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Lelkowiec zimowy^[5], lelek zimowy^[6], lelek Nuttala^[7] (Phalaenoptilus nuttallii) – gatunek ptaka z rodziny lelkowatych (Caprimulgidae).

Najmniejszy przedstawiciel rodziny w Ameryce Północnej. Nie wiadomo, czy odbywa wędrówki: może zapadać w odrętwienie, przeczekując niepomyślną pogodę; wtedy temperatura ciała obniża się do 18–19 °C^[7].

Zasięg występowania

P. nuttallii występuje w zależności od podgatunku^[8]:

P. nuttallii nuttallii – południowo-zachodnia Kanada, zachodnie i zachodnio-środkowe USA oraz północny Meksyk.
P. nuttallii californicus – zachodnia Kalifornia (USA), północna Kalifornia Dolna (Meksyk).
P. nuttallii hueyi – południowo-wschodnia Kalifornia i południowo-zachodnia Arizona (USA), północno-wschodnia Kalifornia Dolna (Meksyk).
P. nuttallii dickeyi – południowa Kalifornia Dolna (Meksyk).
P. nuttallii adustus – południowa Arizona (USA), północny Meksyk.
P. nuttallii centralis – środkowy Meksyk.

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy opisał John James Audubon w 1844 roku, nadając mu nazwę Caprimulgus Nuttallii^[9]. Jako miejsce typowe autor wskazał górne Missouri pomiędzy Fort Pierre a ujściem rzeki Cheyenne w Dakocie Południowej w USA^[9]. Jedyny przedstawiciel rodzaju Phalaenoptilus opisanego przez Roberta Ridgwaya w 1880 roku^[8]^[10].

Etymologia

Nazwa rodzajowa: gr. φαλαινα phalaina – ćma; πτιλον ptilon – upierzenie^[11].
Epitet gatunkowy: Thomas Nuttall (1786–1859), angielski botanik, ornitolog w USA latach 1808–1812, 1815–1841, 1847–1848^[12].

Morfologia

Długość ciała 18–21 cm; masa ciała samców 31–58 g, samic 37–58 g^[13]. Wierzch ciała brązowy, srebrnoszary w czarne plamki; spód ciała czarno-szary, w delikatne prążki. Gardło białe, kontrastuje z czarną maską i górną częścią piersi. Skrzydła zaokrąglone, białe plamy w rogach białego ogona. Obie płcie są podobne. U młodych plamy na gardle i na ogonie są mniej wyraźne, upierzenie z płowym nalotem.

Zasięg, środowisko

Suche, wyżynne tereny na południe od północno-zachodniej i północno-środkowej Ameryki Północnej. Zimuje na południe od południowo-zachodniej Ameryki Północnej, lecz obszary, w których zimuje, są słabo poznane.

Status

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje lelkowca zimowego za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Trend liczebności populacji uznaje się za wzrostowy^[4].

Przypisy

↑ Phalaenoptilus nuttallii, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ Phalaenoptilus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2011-03-30] (ang.).
↑ Common Poorwill (Phalaenoptilus nuttallii). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (ang.).
↑ ^a ^b BirdLife International, Phalaenoptilus nuttallii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2015-4 [dostęp 2016-06-11] (ang.).
↑ Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Caprimulginae Vigors, 1825 - lelki (wersja: 2020-04-13). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-08-02].
↑ P. Mielczarek, W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 136, 1999. ISSN 0550-0842.
↑ ^a ^b Gromada: Ptaki Aves. W: W. Zamachowski, A. Zyśk: Strunowce (Chordata). Podręcznik zoologii dla studentów. Kraków: Wydawnictwo Naukowe WSP, 1997, s. 387. ISBN 83-86841-92-3.
↑ ^a ^b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Frogmouths, Oilbird, potoos, nightjars. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-08-02]. (ang.).
↑ ^a ^b J.J. Audubon: The birds of America: from drawings made in the United States and their territories. Cz. 7. New York: J.B. Chevalier, 1844, s. 350. (ang.).
↑ R. Ridgway. Revisions of nomenclature of certain North American birds. „Proceedings of the United States National Museum”. 3, s. 5, 1880. (ang.).
↑ Phalaenoptilus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-02-17] (ang.), [archiwum].
↑ nuttallii, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2021-12-27] (ang.).
↑ N. Cleere, G.M. Kirwan: Common Poorwill (Phalaenoptilus nuttallii). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie, E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2016. [dostęp 2016-06-11]. (ang.).

Bibliografia

Andrew Gosler: Atlas ptaków świata. Warszawa: MULTICO Oficyna Wydawnicza, 2000. ISBN 83-7073-059-0.

Linki zewnętrzne

Zdjęcia i materiały multimedialne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Phalaenoptilus nuttallii, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[itis2-2] Phalaenoptilus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2011-03-30] (ang.).

[ibc-3] Common Poorwill (Phalaenoptilus nuttallii). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (ang.).

[iucn-4] BirdLife International, Phalaenoptilus nuttallii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2015-4 [dostęp 2016-06-11] (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-5] Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Caprimulginae Vigors, 1825 - lelki (wersja: 2020-04-13). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-08-02].

[Mielczarek&Cichocki-6] P. Mielczarek, W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 136, 1999. ISSN 0550-0842.

[pdr-7] Gromada: Ptaki Aves. W: W. Zamachowski, A. Zyśk: Strunowce (Chordata). Podręcznik zoologii dla studentów. Kraków: Wydawnictwo Naukowe WSP, 1997, s. 387. ISBN 83-86841-92-3.

[ioc-8] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Frogmouths, Oilbird, potoos, nightjars. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-08-02]. (ang.).

[Audubon-9] J.J. Audubon: The birds of America: from drawings made in the United States and their territories. Cz. 7. New York: J.B. Chevalier, 1844, s. 350. (ang.).

[Ridgway-10] R. Ridgway. Revisions of nomenclature of certain North American birds. „Proceedings of the United States National Museum”. 3, s. 5, 1880. (ang.).

[hbwalive2-11] Phalaenoptilus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-02-17] (ang.), [archiwum].

[hbwalive3-12] nuttallii, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2021-12-27] (ang.).

[hbwalive-13] N. Cleere, G.M. Kirwan: Common Poorwill (Phalaenoptilus nuttallii). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie, E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2016. [dostęp 2016-06-11]. (ang.).

[5]