Księżpol
Księżpol (pierwotnie Księżopole, dawniej Kniaźpol, ukr. Княжпіль, ros. Княжполь) – wieś gminna w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie biłgorajskim, w gminie Księżpol[5][6].
| wieś | |
 Urząd Gminy w Księżpolu | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) | |
| Strefa numeracyjna |
84 |
| Kod pocztowy |
23-415[4] |
| Tablice rejestracyjne |
LBL |
| SIMC |
0892228[5] |
Położenie na mapie gminy Księżpol  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa lubelskiego  | |
Położenie na mapie powiatu biłgorajskiego  | |
 50°25′25″N 22°44′10″E/50,423611 22,736111[1]
| |
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0892234 | Podborki | część wsi |
Wieś jest sołectwem, siedzibą gminy wiejskiej Księżpol[7]. Według Narodowego Spisu Powszechnego z roku 2011 wieś liczyła 1210 mieszkańców i była największą co do liczby ludności miejscowością gminy[8].
Wieś królewska Księzopol, położona była w 1589 roku w starostwie niegrodowym krzeszowskim w ziemi przemyskiej województwa ruskiego[9]. W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Księżpol. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa zamojskiego.
Wieś jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii Podwyższenia Krzyża Świętego w Księżpolu[10].
Położenie
edytujKsiężpol leży w regionie typowo rolniczym, na pograniczu Płaskowyżu Tarnogrodzkiego i Równiny Biłgorajskiej, nad Tanwią (kąpielisko). Wieś leży pomiędzy Biłgorajem a Tarnogrodem, w bezpośrednim sąsiedztwie drogi wojewódzkiej nr 835 w relacji Lublin – Przemyśl.
Infrastruktura
edytujW Księżpolu działa m.in. Gminny Ośrodek Zdrowia, zespół szkół (szkoła podstawowa i gimnazjum), Gminny Ośrodek Kultury oraz Biblioteka Publiczna.
Historia
edytujKsiężpol powstał na początku XVI wieku pod nazwą Księżopole. Dokumenty podatkowe z 1507 roku wskazują na istnienie w Księżpolu prawosławnej cerkwi dla mieszkańców, którzy byli Rusinami. Miejscowość należała wtedy do starostwa krzeszowskiego w ziemi przemyskiej (województwo ruskie). W 1588 Księżpol znalazł się w dobrach Jana Zamoyskiego a następnie Ordynacji Zamojskiej, gdzie został w 1792 ośrodkiem klucza skupiającego 13 miejscowości. W 1867 w nowo utworzonym powiecie biłgorajskim (gubernia lubelska) powstała gmina Księżpol z siedzibą w Księżpolu. Księżpol posiadał w XIX wieku około 100 domostw oraz szkołę elementarną.
Zabytki
edytujGłównym zabytkiem wsi jest kościół parafialny pw. Podwyższenia Krzyża Świętego. Budynek ten powstał jako parafialna cerkiew unicka dla miejscowych Rusinów w 1858 i został ufundowany przez ordynata Konstantego Zamoyskiego w miejsce poprzedniej cerkwi z roku 1679 (zbudowanej także z fundacji Zamoyskich). Jednakże pierwszą świątynią w tej miejscowości była cerkiew prawosławna, której istnienie potwierdzają zapisy podatkowe z roku 1507[11]. W latach 1875–1917 (po likwidacji unickiej diecezji chełmskiej) dotychczasowa parafia unicka należała do Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego. W 1919 cerkiew została zrewindykowana na rzecz nowo powstałej w tej miejscowości parafii rzymskokatolickiej.
W 1937 roku wysiłkiem miejscowej społeczności prawosławnej w Księżpolu wzniesiono cerkiew drewnianą. Została ona zburzona w 1938 roku w ramach akcji niszczenia świątyń prawosławnych na Chełmszczyźnie i Południowym Podlasiu[12]. W latach 1941–1944 murowana świątynia była ponownie użytkowana przez prawosławnych.
W Księżpolu, nieopodal kościoła, w kierunku północnym, znajduje się rzymskokatolicki cmentarz (dawniej unicki, powstały z kolei na miejscu prawosławnego) z najstarszym nagrobkiem sięgającym 1828. Na cmentarzu znajduje się 12 mogił żołnierzy z września 1939 oraz Kopiec Żołnierski z I wojny światowej. Około 1,5 km w kierunku północno-wschodnim od dzisiejszego kościoła, znajduje się wciąż czynny cmentarz prawosławny (wiele najstarszych kamiennych nagrobków zostało poddane aktom wandalizmu).
Ludzie związani z Księżpolem
edytujGaleria
edytuj-
Dzisiejszy widok na kościół
-
Cmentarz prawosławny, widok ogólny
-
Groby żołnierzy z I wojny światowej
-
Krzyż przydrożny
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 64404
- ↑ Wieś Księżpol w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-01-15], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 631 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-04-23].
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013-02-15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2015-04-23].
- ↑ Strona gminy, sołectwa [dostęp 2023-12-11]
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Aleksander Jabłonowski, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. 7. Ziemie ruskie. Ruś Czerwona. Cz. 1, Warszawa 1901, s. 24.
- ↑ Opis parafii na stronie diecezji
- ↑ Z. Budzyński: „Sieć parafialna prawosławnej diecezji Przemyskiej na przełomie XV i XVI wieku”. Polska – Ukraina 1000 lat sąsiedztwa, Przemyśl, 1990. T.1, str. 144..
- ↑ Grzegorz Kuprianowicz: Akcja burzenia cerkwi prawosławnych na Chełmszczczyźnie i południowym Podlasiu.. Redakcja serwisu internetowego cerkiew1938.pl. [dostęp 2019-07-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-04-14)]. (pol.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Zburzona w 1938 r.cerkiew we wsi Księżpol
- Księżpol, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 830.
- Księżpol, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 187.