Kościół św. Piotra i św. Pawła w Szczecinie

Pierwszy drewniany jeszcze kościół zbudowany został tu w 1124, gdy do Szczecina z misją chrystianizacyjną przybył Otton z Bambergu. Ów drewniany kościół prawdopodobnie był najstarszą budowlą sakralną w Szczecinie, został jednak spalony podczas najazdu duńskiego w 1189. W latach 1223–1237 na jego miejscu zbudowano nową świątynię z cegły.

W 1268 do parafii Świętych Piotra i Pawła biskup kamieński Hermann von Gleichen włączył okoliczne wsie Grabowo, Golęcino i Niemierzyn.

W 1425 rozpoczęła się budowa nowego korpusu świątyni w duchu pomorskiej szkoły architektury gotyckiej Heinricha Brunsberga. Na ścianach zewnętrznych umieszczono maszkarony – twarze autentycznych mieszkańców średniowiecznego Szczecina. W 1460 kościół przedłużono ku zachodowi o jedno przęsło, znacznie szersze od pozostałych i zwieńczone wieżą.

W 1534 zamieniony na świątynię protestancką. W 1556 rozebrano wieżę, przebudowując zachodnią fasadę. W 1602 kościół zwieńczono istniejącą obecnie sygnaturką.

W czasie ostrzału artyleryjskiego w 1677 został znacznie zniszczony. Odbudowa trwała 24 lata. Odbudowany jako budowla salowa, bez sklepień i filarów dzielących na nawy. W 1702 Hans Kamerling wykonał tzw. pseudosklepienie, czyli drewniany strop ukształtowany na wzór ceglanych sklepień. W 1703 szczeciński malarz Ernst Eichner ozdobił sklepienie olbrzymim malowidłem. W 1817 podczas remontu usunięto wszelkie elementy barokowe. W 1901 dokonano regotyzacji zachodniej fasady świątyni budując neogotycki szczyt ze sterczynami (zob.: [zdjęcie]).

W 1909 r. w sąsiedztwie kościoła, w miejscu starszego budynku parafialnego powstała nowa, zachowana do dziś kamienica, w której mieściła się parafia^[1].

Od 1946 należy do wyznawców Kościoła Polskokatolickiego jako kościół parafialny. W 1960 dokonano gruntownego remontu świątyni. Do 1978 proboszczem był ks. Zdzisław Zaremba, a następnie (do dzisiaj) jest nim ks. inf. Stanisław Bosy.

W 2009 w podziemiach świątyni natrafiono na stare pochówki, najprawdopodobniej patrycjatu lub członków dynastii Gryfitów^[2]. Od czerwca 2009 do lutego 2010 przy kościele działał Suwerenny Zakon Rycerzy Świętej Trójcy, stare pochówki odkryli członkowie Zakonu.

Kościół został wpisany do rejestru zabytków 30 lipca 1955 pod nr A-803^[3].

Na północnej, zewnętrznej ścianie kościoła znajduje się nisza jałmużnicza z pierwszej połowy XV w., z otworem wrzutowym dla datków. Po obu stronach niszy wbudowano w ścianę kościoła dwie płyty wapienne z płaskorzeźbami przedstawiającymi patronów kościoła: św. Piotra i św. Pawła. Płyty pochodzą z końca XIV w.

Największą ozdobą kościoła jest ciągnący się przez niemal całą długość świątyni plafon z 1703, dzieło Philippa Ernsta Eichnera. Plafon w kształcie wydłużonego prostokąta, o wymiarach 27 x 3 m, z jednej strony zakończony jest półkoliście. Obramowanie plafonu ozdobiono liśćmi akantu w złotym kolorze. Malowidło wykonane jest w technice olejnej i składa się z trzech powiązanych ze sobą scen rozdzielonych powtarzającym się słowem „SANCTUS” – „święty”.

Pierwsza scena (znajdująca się przy wejściu do świątyni) przedstawia artystyczną wizję końca świata. Widzimy tu ludzi przerażonych wydarzeniami, które dzieją się wokoło. Niektórzy z nich z trwogą patrzą w niebo wznosząc ręce ku górze, inni padają ze strachu na ziemię. W pobliżu widać przerażone zwierzęta (m.in. psy, bydło). Z ciemnego nieba spadają błyskawice i rozżarzone węgle.

W scenie środkowej widzimy tronującego Chrystusa, po bokach cztery putta wychylające się z otaczających scenę obłoków. Symbolizują one cztery strony świata nad którymi On panuje. Poniżej cztery uskrzydlone postacie z głowami lwa, orła, wołu i człowieka. Postacie te zaopatrzone są w koła z mnóstwem oczu. Spod kół wydobywają się wachlarzowato języki płomieni. Scena stanowi ilustrację wizji zawartej w Księdze Ezechiela^[4].

Scena trzecia przedstawia rzesze ludzi adorujących Baranka na Górze Synaj. Niektórzy z zebranych grają na harfach i śpiewają na Jego chwałę. Podobnie jak i poprzednie, również ta scena jest ilustracją fragmentu Nowego Testamentu (Apokalipsa 14.1-3).

Wszystkie trzy sceny stanowią łącznie spójną wizję zgodną z chrześcijańską eschatologią, na którą składa się koniec ziemskiego świata (scena pierwsza), Sąd Ostateczny (scena druga) oraz szczęście zbawionych (scena trzecia).

Na zewnątrz kościoła, (a także w zakrystii) zachowały się konsole w kształcie główek średniowiecznych mieszkańców Szczecina różnej płci i wieku. Niegdyś konsole stanowiły podstawy dla eksponowanych na nich rzeźb. Rzeźby te nie zachowały się.