Kirkut

Wyrażenie ein jüdischer Kirchhof („cmentarz żydowski”) było i jest używane w języku niemieckim, w tym w tłumaczeniu poezji tworzonej w języku hebrajskim, chociaż obecnie słowo Kirchhof zostało niemal wyparte przez słowo Friedhof. Żydzi unikali stosowania tego (chrześcijańsko nacechowanego) określenia, zastępując je nazwami w jidysz (bejsojlem, bejsakwores i inne), pochodzącymi z hebrajskiego.

Nazwa jest przekształceniem niem. określenia cmentarza Kirchhof, pochodzącego od słów Kirche (kościół) i Hof oznaczającego otoczenie obiektu. W dialektalnej niemieckiej (nie jidyszowej) wersji  Kirchkot zastąpiono drugi człown słowem „-kot” co znaczy „błoto”^[4]. Słownik wyrazów obcych PWN zaznacza, że etymologia tego słowa ma wydźwięk obraźliwy^[5].

Pokrewnym jest także słowo Kirchhut, które oznaczało uprawnienie do nadzoru wykorzystania prawa do ziemi w „sprawach duchowych”, m.in. w Austrii w dokumentach z XIII–XVI wieku^{[potrzebny przypis]}.

W języku hebrajskim używa się określeń:

• בית עולם bejt olam – „dom świata” albo „dom wieczności”,
• בית חיים bejt chajim – „dom życia” (eufemizm),
• בית קברות bejt kwarot – „dom grobów”,
• בית עלמין bejt almin – „dom wieczności” (zapoż. z aram.).

Na ziemiach polskich Żydzi po raz pierwszy otrzymali przywileje gwarantujące nienaruszalność i ochronę cmentarzy żydowskich na mocy statutu kaliskiego wydanego w 1264 roku przez Bolesława Pobożnego w Kaliszu. W 1287 roku we wsi Czaszki założono cmentarz żydowski obecnie zwany starym cmentarzem żydowskim w Kaliszu. Jest on jednym z najstarszych polskich kirkutów.

•  
  Cmentarz żydowski w Częstochowie
•  
  Płyty nagrobne na cmentarzu żydowskim we Wrocławiu (przy ul. Ślężnej)
•  
  Lapidarium na cmentarzu żydowskim w Kamiennej Górze
•  
  Nowy cmentarz żydowski w Lublinie
•  
  Cmentarz żydowski w Lesku
•  
  Kołobrzeg, macewa w lapidarium dawnego cmentarza żydowskiego
•  
  Cmentarz żydowski w Szprotawie z XIX w.

• Macewa

• Fundacja Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego w Polsce
• Cmentarze żydowskie w Polsce (www.kirkuty.xt.pl)
• Yehuda Amichai: Ein Jüdischer Kirchhof In Deutschland
• Wyjaśnienie hasła Kirchhut w Deutsches Rechtswörterbuch (DRW) [1]