Kazimierz Grochmalski

W 1974 założył w Poznaniu ceniony w świecie Teatr Maya^[1], w skład którego weszli aktorzy i plastycy. Był to teatr ruchu, gestu i obrazu, który stworzył indywidualną metodę pracy nad językiem komedii. Autorem koncepcji teatru był Grochmalski, jego metoda pracy teatralnej pt. „kompozycja komediowa”, była prezentowana na całym świecie podczas 106 zagranicznych tournée w 22 krajach^[2].

Teatr przez kilkanaście lat działał przy Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza, następnie od 1990 funkcjonował jako teatr prywatny. Zespół wraz z reżyserem uczestniczył w międzynarodowych festiwalach i spotkaniach. Ze względu na liczne tournee w Europie, Azji i Afryce, teatr został nawet nazwany „teatrem podróżującym”. Teatr Maya Grochmalskiego był organizatorem m.in. Międzynarodowych Spotkań Teatru i Sztuki Expanded Theatre^[3].

Teatr Grochmalskiego odnosił liczne sukcesy, zdobywał międzynarodowe nagrody oraz ceniony był przez europejską krytykę teatralną, m.in. sukcesy na Międzynarodowym Festiwalu Teatralnym w Lizbonie za „Sztukę umierania” wg K. Grochmalskiego^[4], sukces artystyczny w Japonii^[5], Portugalii i Finlandii^[6].

Jednym z adeptów teatralnej sztuki Kazimierza Grochmalskiego w Teatrze Maya był Zbigniew Brzoza, późniejszy reżyser teatralny i telewizyjny, wykładowca w łódzkiej Państwowej Wyższej Szkole Filmowej Telewizyjnej i Teatralnej. Po latach Zbigniew Brzoza wspominał: Dopiero, kiedy jako student, założyłem swoją grupę teatralną, przypadkiem trafiłem na warsztaty prowadzone przez Kazimierza Grochmalskiego z alternatywnego, poznańskiego teatru Maya. To było chyba w roku 76. Tam poznałem sposób pracy nad spektaklem oparty na metodzie improwizacji. Tam też, po raz pierwszy zetknąłem się ze środowiskiem zafascynowanym Grotowskim i Teatrem Ósmego Dnia. To środowisko, wywodzące się z inteligencji, zafascynowane konstelacją, miało coś, co odróżniało je od reszty mieszkańców PRL-u – jakąś swobodę i jakąś tęsknotę za wspólnotą, podobną do tej, którą poznałem w domu na Cyganeczki w Warszawie, w którym była słynna komuna hipisów^[7].

Grochmalski założył również poznański Teatr Plastyków, działający przy Akademii Sztuk Pięknych (dzisiejszy Uniwersytet Artystyczny im. Magdaleny Abakanowicz w Poznaniu, w którym Grochmalski wykładał w latach 2000-2008). Jednym z członków zespołu TP był m.in. Robert Mleczko, twórca wideo i scenografii teatralnej, który w rozmowie dla Dwutygodnika wspominał, iż teatr zajmował się głównie performansem, ingerował w przestrzeń galeryjną i działał w mieście Poznaniu^[8].

Oprócz pracy jako reżyser w Teatrze Maya oraz Teatrze Plastyków, Grochmalski reżyserował również w Teatrze Polskim (m.in. „Paradoks o aktorze”, Denis Diderot)^[9] oraz wystawiał swoje sztuki w Teatrze Muzycznym^[10]. Dokumentacja fotograficzna z pracy teatralnej Kazimierza Grochmalskiego przechowywana jest m.in. w Bibliotece Narodowej, Magazyn Ikonografii F.74094/II oraz w Wirtualnym Muzeum Historii Poznania (fotografie Jacka Kulmy).

Autorską metodę komediową Grochmalski wykładał na europejskich uczelniach, m.in. w Oksfordzie, Brukseli, Tunisie i Lyonie^[11]. Jako twórca koncepcji teatru offowego był w II poł. XX w. przez europejską prasę porównywany do dokonań Tadeusza Kantora i Jerzego Grotowskiego^[12][13]. W 1986 za animację kultury otrzymał Medal Młodej Sztuki^[14].

Swoje wiersze poeta prezentował m.in. na antenie Radio Poznań w galerii Jerzego Piotrowicza^[15].

• Teatr, którego nie było (2016)
• Traktat o marionetkach (2018)^[16]
• Zanim opadnie kurtyna. Esej pisany wierszem (2021)^[17]

• Uśmiech (2020)^[18]

• M. Zimny, „Słowiański fatalizm” Mistrza Grochmalskiego [w:] „Zeszyty Poetyckie”
• J. Mikołajczyk, Zanim opadnie kurtyna. Esej pisany wierszem [w:] „Popcentrala. Magazyn Kultury”
• A. Musiał, Poetyka łagodności [w:] „Wyspa”, 2019, nr 1, s. 161-163;
• I. Paczyńska, Przeciw bylejakości [w:] „Elewator. Kwartalnik literacko-kulturalny”, 2018, nr 4, s. 158-159;
• J. Grupiński, Czy świata jest za dużo [w:] „Akant”, r. 24, nr 6, s. 35;
• N. Dziuba, Autor (nie)znany – szkic krytyczny o Kazimierzu Grochmalskim [w:] „Obszary Przepisane”, nr 8/19

• Teatr Maya, z Kazimierzem Grochmalskim rozmawia Wojciech Makowiecki [w:] Szczelbaczechowa. Co było, a nie jest. Poznań artystyczno-towarzyski lat 70/80 zeszłego wieku, Poznań 2016^[19]
• Modlitwę swoją już zbudowałem... z Kazimierzem Grochmalskim rozmawia Lech Mergler [w:] "Mandragora"^[20]

• E. Csató, Almanach sceny polskiej 1976/77, wyd. 1978, s. 204;
• Skład osobowy UAM (red. zbiorowa), Poznań 1988, s. 124;
• Encyklopedia. Świat w przekroju 1989-90, Wyd. Wiedza Powszechna 1990, s 557;
• V. Julkowska, Między historią a edukacją historyczną, Instytut Historii UAM 2003, s. 145-152;
• I. Skórzyńska, Teatry poznańskich studentów, 1953-1989. Konteksty, historie, interpretacje, Poznań 2020, s. 120-220.

• Wirtualne Muzeum Historii Poznania - Teatr Maya - Kazimierz Grochmalski
• Wiersze Kazimierza Grochmalskiego