Jurków (powiat brzeski)
Jurków – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie brzeskim, w gminie Czchów.
| wieś | |
 Jurków widoczny ze wzniesienia w Piaskach Drużków | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
1338[2] |
| Strefa numeracyjna |
14 |
| Kod pocztowy |
32-860[3] |
| Tablice rejestracyjne |
KBR |
| SIMC |
0817020 |
Położenie na mapie gminy Czchów  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu brzeskiego  | |
 49°51′03″N 20°41′17″E/49,850833 20,688056[1]
| |
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Wieś Jurków leży w dolinie Dunajca we wschodniej części strefy fliszowej Pogórza Wiśnickiego[4]. Jest to typowy pejzaż Karpackiego Pogórza. Wieś administracyjnie leży w centrum gminy Czchów, w województwie małopolskim. Przeciętna szerokość wsi dochodzi do 4 km, długość do 5 km. Powierzchnia geodezyjna miejscowości wynosi 501,47 ha. Obecnie liczy 1300 mieszkańców.
W Jurkowie znajduje się rondo, główny węzeł komunikacyjny gminy: krzyżują się tu drogi Kraków – Krynica i Jurków – Tarnów. Znajduje się tu również kąpielisko „Chorwacja”[5][6].
W latach 1954–1961 wieś należała do gromady Biskupice Melsztyńskie, po jej zniesieniu należała i była siedzibą gromady Jurków. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa tarnowskiego.
Części wsi
edytuj| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0817037 | Dąbrówka | część wsi |
| 0817043 | Krzyżówki | część wsi |
| 0817050 | Łacnowa | część wsi |
| 0817072 | Szotówka | część wsi |
| 0817089 | Zagrody | część wsi |
Historia
edytujPo raz pierwszy wymieniona w dokumentach pochodzących z 1215 roku. Wtedy to biskup krakowski Wincenty Kadłubek przyznał Katedrze Krakowskiej dziesięcinę snopową między innymi z Jurkowa. Pierwszymi udokumentowanymi właścicielami wsi byli Wielogłowscy herbu Stary Koń.
W roku 1401 wieś jest własnością Anny, wdowy po Żegocie, właścicielu Jurkowa i Wielogłów. Od 1436 roku w źródłach historycznych jako właściciel pojawia się jej syn Mikołaj i jego żona Anna z Jeżowa. W ich posiadaniu były również wsie: Kaliszany i Tymowa. W latach 1448–1467 dziedzicem Jurkowa był syn Mikołaja – Najko. We wsi było 9 łanów kmiecych, zagrody, dwór szlachecki z rolami folwarcznymi, karczma i młyn o jednym kole na Dunajcu.
Brat Najki, Żegota Wielogłowski występuje w dokumentach z lat 1467 do 1496 jako właściciel Jurkowa, Wielogłów, Sieprawia, Zawady - parafia Siepraw, Kawęcina i Pogwizdowa. W latach 1489–1518 dziedzicem Jurkowa zostaje Stanisław syn Nanajki, bratanek Żegoty. Brat Stanisława, Andrzej jest kolejnym właścicielem do roku 1526. Synowie Stanisława: Sebastian Nanajko, Henryk i Kasper zawierają umowę w roku 1527 w sprawie dóbr Tworkowej, Jurkowa i Tymowej. Jeśli któryś z zawierających umowę umrze bez potomka męskiego, wówczas spadkobiercą jego dóbr będą inni członkowie umowy mający potomstwo męskie.
W roku 1530 Kasper Wielogłowski, dziedzic Jurkowa jest także właścicielem Tworkowej, Tymowej, Dogalina, Zwoli, Morawin Wielkich i Małych oraz Sokolej Góry. Kasper zmarł w 1564 roku. W kościele parafialnym w Czchowie znajdują się dwa nagrobki renesansowe Kaspra i jego żony ze stojącymi postaciami zmarłych. Wykonawstwo tych rzeźb przypisywane jest Hieronimowi Canavesiemu z Florencji. Miejsce pochówku dowodzi, że Wielogłowscy mieszkali w Jurkowie.
Na cmentarzu dolnym w Czchowie znajdują się pomniki nagrobne ostatnich właścicieli Jurkowa. Tablica na jednym z nich jest jeszcze czytelna i głosi:
Tytus Saryusz
Dobrzyński
Właściciel Jurkowa
1815–1881
córki
Maria 1855–1871
Florentyna 1860–1883
Drugi nagrobek ostatniego właściciela obszaru dworskiego, którym był hrabia Marasse. Napisy są już nieczytelne. Prawdopodobnie jest to nagrobek zmarłego 7 lutego 1917 Adama hr Marasse. Był on synem Ludwika i Ameli Skarżyńskiej. Po śmierci starszego brata Mieczysława w 1880 roku został właścicielem Jurkowa. Rodzina Marassych była pochodzenia francuskiego[9], a ich dwór znajdował się pod wzgórzem Dąbrowa nad obecną stacją benzynową. Dwór rodzinny Marasse spłonął po I wojnie światowej.
W Jurkowie szkołę zorganizowano w 1901 roku. Pierwszym nauczycielem był Józel Zgłobisz z Tarnowa. Samodzielna parafia Jurków istnieje od 21 grudnia 1979 roku. W Jurkowie natrafiono na ślady osadnictwa prasłowiańskiego, które potwierdzają pogląd, że tereny doliny Dunajca należały do obszarów najwcześniej zasiedlanych na ziemi polskiej. Podobne ślady osadnictwa napotkano między innymi w Czchowie.
Zabytki
edytujObiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[10].
- kaplica pw. Świętego Krzyża, obecnie kościół filialny pw. Przemienienia Pańskiego.
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 47719
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-07].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 409 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Jerzy Kondracki: Geografia regionalna Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 1998. ISBN 83-01-12479-2.
- ↑ Kąpielisko Chorwacja Jurków
- ↑ Kąpielisko Chorwacja w Jurkowie
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
- ↑ Adam hr Marasse Czas nr 72 z 13 lutego 1917 [online].
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024.
Bibliografia
edytuj- Pomniki Pamięci Narodowej z dni walk i męczeństwa na terenie województwa tarnowskiego; Oprac.: R. Hycnar, A. Pietrzykowa, F. Turzański, St. Wróbel, K. Głomb; wydawcy: ZBoWiD Zarząd wojewódzki w Tarnowie, Tarnów 1984.