Jan Nepomucen

Urodził się pomiędzy 1340 a 1346 rokiem^[1] w Pomuku^[2]. Jego ojciec Velfin był sołtysem Pomuku w latach 1355-1367^[3]. Jako kleryk, Jan pełnił funkcję notariusza publicznego z rekomendacji Jana Očko^[4]. Około 1380 roku przyjął święcenia kapłańskie^[5] i został proboszczem w kościele św. Gawła^[6]. Następnie rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie Praskim, gdzie w 1381 roku uzyskał stopień bakałarza^[7]. Biskup Jan z Jenštejnu wysłał potem Nepomucena na Uniwersytet Padewski, gdzie został rektorem studentów zaalpejskich^[7]. 17 października 1387 roku zdał egzamin doktorski z dziedziny prawa kanonicznego i powrócił do Pragi^[8]. W trakcie studiów został kanonikiem kolegiaty praskiej św. Idziego, a w 1389 mianowany został wikariuszem generalnym arcybiskupa praskiego^[9]. Rok później został archidiakonem w Žatcu^[9].

Jako wikariusz generalny rozpatrywał sprawę Macieja z Janowa, który 19 października 1389 roku publicznie odwołał głoszone przez siebie poglądy^[10]. Dwa lata później synod z inspiracji Jana uznał, że osoby świeckie mogą przyjmować Komunię częściej niż zalecały ówczesne reguły kanoniczne^[11]. Na przełomie lat 80. i 90. XIV wieku nasiliły się konflikty na tle religijnym^[12]. Było to spowodowane faktem, że król Wacław IV pozornie sprzyjał Kościołowi rzymskiemu i papieżowi Urbanowi VI, a potajemnie spiskował z antypapieżem Klemensem VII^[13]. W 1392 roku sytuacja duchowieństwa wiernego Rzymowi się pogorszyła, a księża zaczęli padać ofiarą prześladowań^[12]. Wskutek skazania na śmierć dwóch duchownych, Jan z Jenštejnu obłożył podkomorzego Zygmunta Hulera ekskomuniką^[14].

Król Wacław planował utworzyć nową diecezję podległą bezpośrednio władzy świeckiej, aby pozbyć się wpływów arcybiskupa praskiego^[15]. Siedzibą miał być klasztor benedyktynów w Kladrubach^[15]. Tamtejszy opat Racek zmarł na początku 1393 roku, jednak mnisi bezzwłocznie wybrali jego następcę – Olena^[15]. Spowodowało to gniew Wacława, który wzmożył represje^[16]. 19 marca arcybiskup i król podpisali porozumienie, jednak następnego dnia Wacław IV kazał aresztować Něpra, Nepomucena, Mikuláša Puchnika i Václava Knoblocha^[17]. Całą czwórkę zabrano do Zamku Praskiego, gdzie rozpoczęto przesłuchanie^[18]. Następnie w ratuszu przesłuchano ochmistrza Něpra, a pozostałą trójkę przesłuchano w budynku sądu^[19]. Byli tam poddawani torturom, jednak Něpr, Puchnik i Knobloch odzyskali wolność^[19]. Jan był już wówczas bliski śmierci, dlatego dostojnicy królewscy postanowili go związać, zakneblować, przenieść na most Karola i wrzucić do Wełtawy^[20]. Jego ciało wyłowiono następnego dnia i pochowano w kościele Świętego Krzyża, a po trzech latach przeniesiono do grobowca w praskiej katedrze Św. Wita^[20]. W latach 1733–1736 w południowym ramieniu obejścia (ambitu) wzniesiono mu srebrny nagrobek – dzieło wiedeńskiego złotnika Josepha Würtha^[21].

Jedna z teorii na temat jego śmierci mówi, że Nepomucen nie chciał zdradzić tajemnicy spowiedzi żony króla Zofii Bawarskiej^[22]. Wacław IV planował wystarać się o stwierdzenie nieważności małżeństwa, by móc poślubić księżniczkę aragońską Joannę^[22]. Zofia miała w tej sprawie zasięgnąć rady u wikariusza generalnego, podczas spowiedzi^[22].

Kult św. Jana Nepomucena rozwijali głównie jezuici, rozprzestrzenił się on na ościenne kraje, trafił między innymi do Polski, Austrii i Niemiec.

Jan Nepomucen został beatyfikowany w 1721 roku przez Innocentego XIII, a kanonizowany 19 marca 1729 przez Benedykta XIII^[23]. Już wcześniej uchodził za nieformalnego patrona Czech, a jego kult rozprzestrzenił się na sąsiednie ziemie, zwłaszcza Śląsk.

Jego wspomnienie liturgiczne w Kościele katolickim obchodzone jest 21 maja^[5].

W ikonografii święty przedstawiany jest w stroju kapłańskim, w sutannie, rokiecie, birecie. W ręku palma męczeńska; krucyfiks, niekiedy trzyma palec na ustach, symbol zachowanej tajemnicy spowiedzi^[5].

Jego atrybutami są: klucz, książka, kłódka, krzyż w ręce, zapieczętowany list, most (z którego został zrzucony), pieczęć, wieniec z pięciu gwiazd (w środku napis tacui – milczałem), woda, zamek^[5].

Jest patronem jezuitów, Pragi, spowiedników, szczerej spowiedzi, dobrej sławy i tonących oraz orędownikiem podczas powodzi. Jest także patronem mostów^[5].

Według tradycji ludowej był świętym, który chronił pola i zasiewy przed powodzią, ale również i suszą. Dlatego figury Jana Nepomucena (nepomuki) można spotkać jeszcze dzisiaj przy drogach w sąsiedztwie mostów, rzek, ale również na placach publicznych i kościelnych oraz na skrzyżowaniach dróg^[5].

Pierwszą figurą Jana Nepomucena jest pomnik w Pradze, na moście Karola, z którego miał zostać zrzucony. Wokół jego głowy pojawiło się pięć gwiazd (symbolizujących pięć cnót męczeńskich), tworzących aureolę, która ponoć miała ukazać się w miejscu wrzucenia go do rzeki. Pomnik ten ustalił kanon dla ikonografii, kolejne przedstawienia opierały się na pomniku praskim. W 1724 roku figura św. Jana Nepomucena stanęła w Wodzisławiu Śląskim^[24]. We wsi Chochołów koło Zakopanego znajduje się figura Jana Nepomucena upamiętniająca powstanie chochołowskie z 1846 roku^[25]. Figura Jana Nepomucena znajduje się także w Kostuchnie, dzielnicy Katowic, postawiona w 1892 roku^[26].

•  
  Fontanna św. Jana Nepomucena w Rosenheim (Bawaria)
•  
  Posąg św. Jana Nepomucena na moście gotyckim w Kłodzku
•  
  Pomnik św. Jana Nepomucena w Bühlertann
•  
  Figura w Boguszynie
•  
  Figura w Gorzanowie
•  
  Posąg św. Jana Nepomucena w Bystrzycy Kłodzkiej
•  
  Figura św. Jana Nepomucena na moście św. Jana w Lądku-Zdroju
•  
  Figura św. Jana Nepomucena w Ścinawce Średniej
•  
  Figura w Wilkanowie
•  
  Figura św. Jana Nepomucena w Stroniu Śląskim
•  
  Figura św. Jana Nepomucena w Bolesławowie
•  
  Zrzucenie z mostu. Fragment figury św. Jana Nepomucena w Aleksandrowicach
•  
  Figura w Nowej Łomnicy
•  
  Figura w Świdnicy
•  
  Figura w Szczytnej
•  
  Figura w Wojborzu
•  
  Figura w Nowej Rudzie
•  
  Pomnik w Żelaźnie
•  
  Figura w Mostowicach
•  
  Pomnik w Dzierżoniowie
•  
  Figura w Lesznowoli
•  
  Kolumna w Niwie
•  
  Kapliczka z zabytkową figurą św. Jana Nepomucena z 1789 r. w Wincentowie (powiat konecki)
•  
  Figura w Prudniku

• nepomuk
• studnie i źródła św. Jana Nepomucena w Czechach
• wstawiennictwo świętych

• Andrzej Babuchowski: Jan Nepomucen. Kraków: WAM, 2007. ISBN 978-83-7318-747-4. (pol.).

• Svaty Jan Nepomucky – naszesudety.pl
• Strona Bractwa Nepomuckiego – stowarzyszenia miłośników Nepomuków, m.in. katalogującego polskie i zagraniczne przedstawienia Jana Nepomucena.