Jadwiga Łuszczewska

Jej ojcem był Wacław Józef Łuszczewski Korczak (1806 - 1867), radca stanu i dyrektor Wydziału Przemysłu i Kunsztów w Komisji Spraw Wewnętrznych Królestwa Polskiego. Matka, Magdalena, pochodziła z rodu Żółtowskich, była wnuczką Edwarda, generała armii Napoleona I. Jadwiga wychowywana była w patriotycznej atmosferze, gdzie wiele uwagi poświęcano historii i literaturze. Owocem takiego wychowania były jej liczne podróże wraz z rodzicami po ziemiach polskich. W latach 1856–1860 zwiedziła Wielkopolskę, Malbork, Gdańsk, okolice Sandomierza. Poznała Góry Świętokrzyskie, Pieniny i Tatry. Duży cykl reportaży z Tatr i Pienin opublikowała pt. Wrażenia z Karpat w „Gazecie Warszawskiej”^[1]. Potem zwiedziła Austrię, Belgię, Francję i Włochy. Pseudonim „Deotyma” wybrała jej matka, gdy Jadwiga miała kilkanaście lat. Szybko zdobyła rozgłos i podziw jako improwizatorka poezji.

Jadwiga zaangażowała się także w działalność patriotyczną. Brała udział w manifestacjach patriotycznych, które odbywały się w Warszawie od 1860 roku. Z czasem poetka poparła realistyczną politykę margrabiego Aleksandra Wielopolskiego, jednego z bywalców salonu artystyczno-literackiego państwa Łuszczewskich.

Po wybuchu powstania styczniowego Wacław Łuszczewski złożył godność szambelana carskiego, za co został aresztowany i w 1863 zesłany w głąb Rosji. Deotyma zdecydowała się towarzyszyć swemu ojcu.

W roku 1865 Wacław wraz z córką powrócili do Warszawy. W 1867 zmarł ojciec poetki, a w 1869 umarła także jej matka. Deotyma zamieszkała w domu przy ulicy Marszałkowskiej 153 (na rogu Królewskiej)^[2] i tu od 1870 prowadziła własny salon literacki. Był to początek znanych w Warszawie „czwartków literackich” u Deotymy.

Z życia towarzyskiego wycofała się z powodu choroby. Jadwiga Łuszczewska zmarła 23 września 1908 i została pochowana na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 64-1-12)^[3]. Jej nagrobek zdobi rzeźba „Anioł Zmartwychwstania” dłuta Daniela Zaleskiego.

Upamiętnia ją nazwa jednej z ulic na warszawskim Kole^[4], w Łodzi (ul. Deotymy), w krakowskich Łagiewnikach (ul. Deotymy), w Gdańsku-Wrzeszczu, w Kutnie oraz w Słupsku. W Dolinie Prądnika (dziś w Ojcowskim Parku Narodowym), którą poetka odwiedziła w 1853 r., znajduje się charakterystyczny ostaniec wapienny, nazwany Igłą Deotymy.

Łuszczewska była autorką wielu zbiorów wierszy, poematów, dramatów i powieści. Działalność twórczą rozpoczęła w 1852 od publicznych improwizacji. W 1854 wydała w Warszawie pierwszy tom Improwizacje i poezje.

W cyklu poematów epickich, zatytułowanym Polska w pieśni, postawiła sobie za cel opisanie dziejów ojczystych. Poematy te tworzyła przez kilkadziesiąt lat. Cykl rozciągał się od czasów legendarnych w Lechu (1859) po nieukończony utwór Sobieski pod Wiedniem (1908). Poematy nie spotkały się jednak z uznaniem krytyki.

Popularność zdobyły jej powieści historyczne dla młodzieży, zwłaszcza Panienka z okienka (1893), Branki w jasyrze (1889) oraz Pamiętnik, obejmujący lata 1834–1897. Była również autorką powieści fantastyczno-naukowej Zwierciadlana zagadka.

• Improwizacje i poezje (1854)^[5]
• Lech (1859)^[6]
• Wanda (1887)
• Branki w jasyrze (1889)^{[7][8][9][10][11][12]}
• Panienka z okienka (1893)
• Sobieski pod Wiedniem (1908)
• Pamiętnik^[13]
• Zwierciadlana zagadka^[14]

• Aleksander Grzegorz Turczyk: Deotyma (Jadwiga Łuszczewska). [dostęp 2007-12-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-22)].
• Alina Witkowska, Ryszard Przybylski: Romantyzm. Wyd. VIII - 3 dodruk. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, s. 483, 662, seria: Wielka Historia Literatury Polskiej. ISBN 978-83-01-13848-6.

• Utwory Deotymy w serwisie Wolne Lektury
• Dzieła Jadwigi Łuszczewskiej w bibliotece Polona