Jablonec nad Nysą
Jablonec nad Nysą (cz. ⓘJablonec nad Nisou, niem. Gablonz an der Neiße) – miasto statutarne w Czechach, nad Nysą Łużycką, u podnóża Gór Izerskich. Drugie co do wielkości miasto kraju libereckiego, siedziba powiatu Jablonec nad Nysą. Ośrodek produkcji sztucznej biżuterii (Jablonex, G&B beads – szklane perły), szkła (Preciosa – producent szkła kryształowego) i elektroniki profesjonalnej (Jablotron).
Nowy ratusz | |||||
| |||||
Państwo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Kraj | |||||
Powiat | |||||
Burmistrz |
Jiří Čeřovský[1] | ||||
Powierzchnia |
31,39 km² | ||||
Wysokość |
475 m n.p.m. | ||||
Populacja (2017) • liczba ludności |
| ||||
Kod pocztowy |
466 01 | ||||
Tablice rejestracyjne |
L | ||||
Położenie na mapie kraju libereckiego | |||||
Położenie na mapie Czech | |||||
50°43′N 15°10′E/50,716667 15,166667 | |||||
Strona internetowa |
Historia
edytujWieś Jablonec (Gablonz) została założona w XIV wieku; pierwszy dokument pisany wzmiankujący o niej pochodzi z 1356. Nazwa miasta oznacza „miejsce, gdzie rosną jabłonie”. W sierpniu 1496 wieś została doszczętnie spalona przez wojska Związku Miast Łużyckich podczas wojny pomiędzy nimi a królem Czech Jerzym z Podiebradów. W XVIII wieku powstała huta szkła i fabryka sztucznej biżuterii, a jej pierwszy eksporter, J. F. Schwan, uczynił miasto znanym w Europie. Wieś Gablonz została podniesiona do rangi gminy przez cesarza Franciszka II Habsburga 21 kwietnia 1808, zaś prawa miejskie nadał jej cesarz Franciszek Józef I 28 marca 1866.
W XIX wieku miasto rozwijało się. W latach 1870–1871 wojna francusko-pruska sprawiła, że w krajach tych produkcja szkła i sztucznej biżuterii upadła, zaś kupcy z Gablonz przejęli rynki zagraniczne. Produkcja i eksport osiągały niewiarygodnie szeroki zasięg przez następne 60 lat. Rozwój miasta szedł w parze ze wzrostem liczby ludności; pejzaż Jablonca ulegał dynamicznym zmianom. Wybudowano wówczas szereg wystawnych (w tym secesyjnych) domów i całych dzielnic. Wybudowano też dwa najbardziej charakterystyczne obiekty w mieście – kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa na Horní náměstí oraz ratusz miejski na Mírové náměstí. W 1904 otwarto Muzeum Szkła i Biżuterii.
Tzw. czarny piątek 24 października 1929 oraz kryzys gospodarczy lat 30. przyniosły recesję w produkcji szkła i biżuterii. W październiku 1938 Gablonz, zlokalizowane w Kraju Sudetów, zostało zajęte przez hitlerowską III Rzeszę na mocy postanowień układu monachijskiego, jako zamieszkane w większości przez Niemców. Po 1945 ludność niemiecka została wysiedlona, zaś Czesi przesiedleni do miasta, które odtąd znane jest jako Jablonec nad Nisou. Niemcy wysiedleni z Gablonz założyli po wojnie dzielnicę Neugablonz miasta Kaufbeuren w Bawarii oraz miejscowość Neugablonz nieopodal miasta Enns w Górnej Austrii.
W lutym 2012 r. Jablonec został miastem statutarnym[3]. O ten status miasto starało się już w 1990 r. jako drugi co do wielkości i znaczenia ośrodek Aglomeracji Libereckiej.
Współczesność
edytujJablonec stanowi obecnie centrum aktywnego wypoczynku i sportu, z pływalnią, trzema stadionami piłki nożnej oraz lekkoatletycznym, lodowiskiem hokejowym, 13. salami gimnastycznymi i 16. boiskami. Jest również znany ze swej nowoczesnej architektury z lat 1900–1930 i Muzeum szkła i biżuterii szklanej.
W Jabloncu mają siedzibę zakłady samochodowe LIAZ, choć ich nazwa wskazuje na pobliski Liberec (Liberecké automobilové závody). W Jabloncu powstały też zakłady elektroniczne „Jablotron”, eksportujące swe systemy ochrony mienia do kilkudziesięciu krajów, jako konkurent polskiej firmy „Satel” z Gdańska. Jablonec z pobliskim Libercem łączy licząca ok. 12 km międzymiastowa linia tramwajowa. Ponadto w mieście rozwinął się przemysł maszynowy, papierniczy oraz spożywczy[4].
Galeria
edytuj-
Przystanek tramwajowy
-
Widok na muzeum
-
Kościół św. Anny
-
Muzeum Jablonexu
-
Urząd Miasta
Współpraca
edytujMiejscowości partnerskie:[5]
Osobistości
edytuj- Milada Karbanová – czechosłowacka lekkoatletka, ur. 1948
- Dana Spálenská – czechosłowacka saneczkarka, ur. 1950
- Jaromír Drábek – czeski polityk, ur. 1965
- Jiřina Pelcová – czeska biathlonistka, ur. 1969
- Gabriela Suvová – czeska biathlonistka, ur. 1972
- Michal Doležal – czeski skoczek narciarski, ur. 1978
- Ivan Bartoš – czeski polityk, ur. 1980
- Barbora Špotáková – czeska lekkoatletka, ur. 1981
- Gabriela Soukalová – czeska biathlonistka, ur. 1989
- Markéta Davidová – czeska biathlonistka, ur. 1997
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Petr Vitvar: Novým primátorem Jablonce nad Nisou se stal Jiří Čeřovský. 2019-09-18. [dostęp 2019-09-18]. (cz.).
- ↑ POČET OBYVATEL V OBC Í CH POPULATION OF MUNICIPALITIES. [dostęp 2017-11-06].
- ↑ Jablonec nad Nisou se stal statutárním městem. 2012-02-08. [dostęp 2013-02-16]. (cz.).
- ↑ Jablonec nad Nysą, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-09-27] .
- ↑ 4u, Partnerská města [online], Jablonec nad Nisou [dostęp 2021-06-05] (cz.).