Jablonec nad Nysą

Jablonec nad Nysą
Jablonec nad Nisou
	; Nowy ratusz
Herb	Flaga
Państwo	Czechy
Kraj	liberecki
Powiat	Jablonec nad Nysą
Burmistrz	Jiří Čeřovský
Powierzchnia	31,39 km²
Wysokość	475 m n.p.m.
Populacja (2017); • liczba ludności	; 45 702
Kod pocztowy	466 01
Tablice rejestracyjne	L
	Położenie na mapie kraju libereckiego Jablonec nad Nysą
	Położenie na mapie Czech Jablonec nad Nysą
	50°43′N 15°10′E/50,716667 15,166667
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Jablonec nad Nysą (cz. ^ⓘJablonec nad Nisou, niem. Gablonz an der Neiße) – miasto statutarne w Czechach, nad Nysą Łużycką, u podnóża Gór Izerskich. Drugie co do wielkości miasto kraju libereckiego, siedziba powiatu Jablonec nad Nysą. Ośrodek produkcji sztucznej biżuterii (Jablonex, G&B beads – szklane perły), szkła (Preciosa – producent szkła kryształowego) i elektroniki profesjonalnej (Jablotron).

Historia

Wieś Jablonec (Gablonz) została założona w XIV wieku; pierwszy dokument pisany wzmiankujący o niej pochodzi z 1356. Nazwa miasta oznacza „miejsce, gdzie rosną jabłonie”. W sierpniu 1496 wieś została doszczętnie spalona przez wojska Związku Miast Łużyckich podczas wojny pomiędzy nimi a królem Czech Jerzym z Podiebradów. W XVIII wieku powstała huta szkła i fabryka sztucznej biżuterii, a jej pierwszy eksporter, J. F. Schwan, uczynił miasto znanym w Europie. Wieś Gablonz została podniesiona do rangi gminy przez cesarza Franciszka II Habsburga 21 kwietnia 1808, zaś prawa miejskie nadał jej cesarz Franciszek Józef I 28 marca 1866.

Teatr w Jabloncu nad Nysą

W XIX wieku miasto rozwijało się. W latach 1870–1871 wojna francusko-pruska sprawiła, że w krajach tych produkcja szkła i sztucznej biżuterii upadła, zaś kupcy z Gablonz przejęli rynki zagraniczne. Produkcja i eksport osiągały niewiarygodnie szeroki zasięg przez następne 60 lat. Rozwój miasta szedł w parze ze wzrostem liczby ludności; pejzaż Jablonca ulegał dynamicznym zmianom. Wybudowano wówczas szereg wystawnych (w tym secesyjnych) domów i całych dzielnic. Wybudowano też dwa najbardziej charakterystyczne obiekty w mieście – kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa na Horní náměstí oraz ratusz miejski na Mírové náměstí. W 1904 otwarto Muzeum Szkła i Biżuterii.

Tzw. czarny piątek 24 października 1929 oraz kryzys gospodarczy lat 30. przyniosły recesję w produkcji szkła i biżuterii. W październiku 1938 Gablonz, zlokalizowane w Kraju Sudetów, zostało zajęte przez hitlerowską III Rzeszę na mocy postanowień układu monachijskiego, jako zamieszkane w większości przez Niemców. Po 1945 ludność niemiecka została wysiedlona, zaś Czesi przesiedleni do miasta, które odtąd znane jest jako Jablonec nad Nisou. Niemcy wysiedleni z Gablonz założyli po wojnie dzielnicę Neugablonz miasta Kaufbeuren w Bawarii oraz miejscowość Neugablonz nieopodal miasta Enns w Górnej Austrii.

W lutym 2012 r. Jablonec został miastem statutarnym^[3]. O ten status miasto starało się już w 1990 r. jako drugi co do wielkości i znaczenia ośrodek Aglomeracji Libereckiej.

Współczesność

Jablonec stanowi obecnie centrum aktywnego wypoczynku i sportu, z pływalnią, trzema stadionami piłki nożnej oraz lekkoatletycznym, lodowiskiem hokejowym, 13. salami gimnastycznymi i 16. boiskami. Jest również znany ze swej nowoczesnej architektury z lat 1900–1930 i Muzeum szkła i biżuterii szklanej.

W Jabloncu mają siedzibę zakłady samochodowe LIAZ, choć ich nazwa wskazuje na pobliski Liberec (Liberecké automobilové závody). W Jabloncu powstały też zakłady elektroniczne „Jablotron”, eksportujące swe systemy ochrony mienia do kilkudziesięciu krajów, jako konkurent polskiej firmy „Satel” z Gdańska. Jablonec z pobliskim Libercem łączy licząca ok. 12 km międzymiastowa linia tramwajowa. Ponadto w mieście rozwinął się przemysł maszynowy, papierniczy oraz spożywczy^[4].

Galeria

Przystanek tramwajowy
Widok na muzeum
Kościół św. Anny
Muzeum Jablonexu
Urząd Miasta

Współpraca

Miejscowości partnerskie:^[5]

Osobistości

Milada Karbanová – czechosłowacka lekkoatletka, ur. 1948
Dana Spálenská – czechosłowacka saneczkarka, ur. 1950
Jaromír Drábek – czeski polityk, ur. 1965
Jiřina Pelcová – czeska biathlonistka, ur. 1969
Gabriela Suvová – czeska biathlonistka, ur. 1972
Michal Doležal – czeski skoczek narciarski, ur. 1978
Ivan Bartoš – czeski polityk, ur. 1980
Barbora Špotáková – czeska lekkoatletka, ur. 1981
Gabriela Soukalová – czeska biathlonistka, ur. 1989
Markéta Davidová – czeska biathlonistka, ur. 1997

Zobacz też

Przypisy

↑ Petr Vitvar: Novým primátorem Jablonce nad Nisou se stal Jiří Čeřovský. 2019-09-18. [dostęp 2019-09-18]. (cz.).
↑ POČET OBYVATEL V OBC Í CH POPULATION OF MUNICIPALITIES. [dostęp 2017-11-06].
↑ Jablonec nad Nisou se stal statutárním městem. 2012-02-08. [dostęp 2013-02-16]. (cz.).
↑ Jablonec nad Nysą, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-09-27] .
↑ 4u, Partnerská města [online], Jablonec nad Nisou [dostęp 2021-06-05] (cz.).

[1] Petr Vitvar: Novým primátorem Jablonce nad Nisou se stal Jiří Čeřovský. 2019-09-18. [dostęp 2019-09-18]. (cz.).

[czso17-2] POČET OBYVATEL V OBC Í CH POPULATION OF MUNICIPALITIES. [dostęp 2017-11-06].

[3] Jablonec nad Nisou se stal statutárním městem. 2012-02-08. [dostęp 2013-02-16]. (cz.).

[PWN-4] Jablonec nad Nysą, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-09-27] .

[5] 4u, Partnerská města [online], Jablonec nad Nisou [dostęp 2021-06-05] (cz.).

[1]