Języki fleksyjne
Języki fleksyjne – języki syntetyczne cechujące się rozbudowaną strukturą morfologiczną, w której jednostki językowe służą jako środki wyrażające relacje syntaktyczne. Podstawową właściwością formotwórczą jest fleksja, czyli binarne tworzenie form gramatycznych z podstawy morfologicznej i przypisanego formantu[1].
Języki fleksyjne od aglutynacyjnych odróżnia rozciągłość informacji przekazywanych w pojedynczym wykładniku gramatycznym. W językach aglutynacyjnych pojedynczy wykładnik ma charakter monofunkcyjny, czyli zawiera tylko jedną informację gramatyczną; w językach fleksyjnych zaś powszechna jest polifunkcyjność formantów, tj. kumulowanie różnych informacji w obrębie jednego afiksu. Np. liczbę mnogą węgierskiego wyrazu ház (dom) urabia się za pomocą formantu -ak, dopełniacz jest natomiast – zarówno w liczbie pojedynczej, jak i mnogiej – wyrażany za pomocą formantu -bol. Kontrastuje to z językiem słowackim (przykładem języka fleksyjnego[2]), w którym końcówka -ov (w formie domov), nierozkładalna morfologicznie, zawiera w sobie dwie funkcje, wyrażając jednocześnie przypadek i liczbę[3].
Dla języków fleksyjnych charakterystyczne są wariacje wewnątrz podstawy lub na poziomie szwu morfologicznego; formant słowotwórczy również wykazuje zmienność: występuje także formant zerowy[1]. Na przykład biernik liczby pojedynczej w języku słowackim może być wyrażany za pomocą różnych morfemów: chlapc – a, žen – u, dom – 0, natomiast w języku węgierskim mamy do czynienia z jednolitą formą: fiú – t, nő – t, ház – at (w tym przypadku zachodzi jedynie wokalizacja)[3]. Mogą się także pojawić takie zjawiska, jak homonimia i polisemia formantów gramatycznych[1].
Nie jest znany czysty język fleksyjny[1]. Języki klasyfikowane jako fleksyjne mogą jednocześnie wykazywać cechy izolujące czy też aglutynacyjne[4].
Typowym przykładem języka fleksyjnego jest łacina[1]. Charakter fleksyjny wykazują również takie języki jak: polski[2], rosyjski, niemiecki[4] czy też rekonstruowany praindoeuropejski.
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e Mistrík 1993 ↓, s. 138.
- ↑ a b Vlasta Juchniewiczová, Ku klasifikácii prídavných mien v slovenčine a v poľštine, [w:] Halina Mieczkowska, Julian Kornhauser (red.), Studia slawistyczne, Kraków: Tow. Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, 1998 (Prace Instytutu Filologii Słowiańskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego 17), s. 229–234, ISBN 978-83-7052-896-6, OCLC 44494286 (słow.), patrz s. 229.
- ↑ a b Dolník 1999 ↓, s. 99–103.
- ↑ a b Bentz 2018 ↓, s. 104.
Bibliografia
edytuj- Jozef Mistrík, Encyklopédia jazykovedy, wyd. 1, Bratislava: Obzor, 1993, ISBN 80-215-0250-9, OCLC 29200758 (słow.).
- Juraj Dolník, Základy lingvistiky, wyd. 1, Bratislava: Stimul, 1999, ISBN 80-85697-95-5, OCLC 43470637 (słow.).
- Christian Bentz, Adaptive Languages: An Information-Theoretic Account of Linguistic Diversity, Berlin–Boston: Walter de Gruyter, 2018 (Trends in Linguistics. Studies and Monographs 316), DOI: 10.1515/9783110560107, ISBN 978-3-11-055777-0, ISBN 978-3-11-056010-7, ISBN 978-3-11-055758-9, OCLC 1041979271 (ang.).