Język ma’anyan
Język ma’anyan, także: maanyan[1][2], ma’anjan, maanyak dayak[3] – język austronezyjski używany w prowincji Borneo Środkowe w Indonezji, przez grupę ludności w kabupatenie Barito Selatan. Według danych z 2003 roku posługuje się nim ok. 150 tys. osób[3].
| Obszar | |||
|---|---|---|---|
| Liczba mówiących |
150 tys. (2003) | ||
| Pismo/alfabet | |||
| Klasyfikacja genetyczna | |||
| Status oficjalny | |||
| Ethnologue | 6b zagrożony↗ | ||
| Kody języka | |||
| ISO 639-3 | mhy | ||
| IETF | mhy | ||
| Glottolog | maan1238 | ||
| Ethnologue | mhy | ||
| WALS | myn | ||
| W Wikipedii | |||
| |||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||
Sami użytkownicy wyróżniają trzy dialekty: paju epat („cztery wsie”), paju sapuluh („dziesięć wsi”) i banua lima („pięć wsi”); są to również nazwy poszczególnych grup ludu Ma’anyan. Różnice dotyczą przede wszystkim elementów leksyki[4]. Ethnologue (wyd. 18, 2015) wyodrębnia następujące dialekty ma’anyan: dusun balangan, samihim (buluh kuning), sihong (siong)[3]. W powszechnym użyciu są też języki banjar i indonezyjski[5].
Wymierający język paku był niegdyś klasyfikowany jako dialekt ma’anyan (bądź bliski genealogicznie język)[6]. Według klasyfikacji A.D. Smitha (2017) języki te należą do bardziej odległych od siebie grup (ma’anyan został zakwalifikowany do języków barito południowo-wschodnich, a paku – do barito centralno-wschodnich)[7][8]. Pod względem struktury i leksyki paku jest bardzo bliski ma’anyan, co wynika z silnego wpływu ma’anyan na język tej społeczności[9]. Również samihim bywa wymieniany jako odrębny język, zwłaszcza w starszych pracach lingwistycznych. Zgodnie z nowszą klasyfikacją samihim powinien być rozpatrywany w ramach gałęzi barito centralno-wschodniej (podobnie jak paku), przy czym niektóre doniesienia sugerują, że chodzi o dialekt ma’anyan[7].
Bliskim krewnym ma’anyan jest język malgaski z Madagaskaru[10][11][12]. Związek ten zasugerowano i przebadano w XX w.[13] W obszernej pracy z 1951 r. Otto Christian Dahl dokonał kompleksowego porównania obu języków[14][15]. W porównaniu do malgaskiego ma’anyan wyróżnia się innowacyjnym charakterem morfosyntaktyki, która upodobniła się do cech struktury malajskiej (podobnie jak w przypadku innych języków regionu). Jednocześnie ma’anyan nie przeszedł szeregu zmian fonologicznych, które nastąpiły w języku malgaskim (prawdopodobnie odzwierciedlając wpływ języków komoryjskich, możliwy substrat bantu)[16]. Ma’anyan utracił natomiast austronezyjski system stron gramatycznych, którego elementy zachowały się z kolei w języku malgaskim[17].
Służy zasadniczo jako język mówiony i nie wykształcił własnego systemu pisma (podobnie jak pozostałe języki Kalimantanu)[18]. Zalążki piśmiennictwa w języku ma’anyan (głównie w postaci przekładów religijnych) powstawały w poł. XIX w. i XX w., w związku z działalnością misjonarzy zachodnich[19]. We wczesnych publikacjach zawarto pewne dane leksykalne (1889, 1913)[20][21] oraz skrótowy opis gramatyki (1913)[22]. Nowsze materiały opisowe nt. ma’anyan to m.in. opracowania gramatyczne: Struktur bahasa Maanyan (1984)[1], A grammar of Maanyan: A language of Central Kalimantan (1985/1988)[2] oraz słownik: Kamus Bahasa Ma’anyan (1997)[23]. Jest zapisywany alfabetem łacińskim[3].
Przypisy
edytuj- ↑ a b Kawi, Ismail i Ranrung 1984 ↓.
- ↑ a b Gudai 1985/1988 ↓.
- ↑ a b c d M. Paul Lewis, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Ma’anyan, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 18, Dallas: SIL International, 2015 [dostęp 2020-02-12] [zarchiwizowane z adresu 2015-04-18] (ang.).
- ↑ Gudai 1985/1988 ↓, s. 3.
- ↑ Kawi, Ismail i Ranrung 1984 ↓, s. 10.
- ↑ Dunis Iper, Wihadi Admojo, Petrus Poerwadi: Struktur bahasa Paku. Jakarta: Pusat Bahasa, Departemen Pendidikan Nasional, 2002, s. 2. ISBN 979-685-268-3. OCLC 52269184. [dostęp 2023-05-22]. (indonez.).
- ↑ a b Diedrich 2018 ↓, s. 5–6.
- ↑ Smith 2017 ↓, s. 443.
- ↑ Diedrich 2018 ↓, s. 6, 12.
- ↑ R. Kikusawa: Malagasy. W: E. K. Brown, Sarah Ogilvie (red.): Concise Encyclopedia of Languages of the World. Amsterdam: Elsevier, 2009, s. 674–677. ISBN 978-0-08-087775-4. ISBN 978-0-08-087774-7. OCLC 318247422. (ang.).
- ↑ Adelaar 1995 ↓, s. 326.
- ↑ Human Inhabitants Of Madagascar Are Genetically Unique. „ScienceDaily”, 2005-06-09. [dostęp 2021-08-18]. [zarchiwizowane z adresu 2012-09-11]. (ang.).
- ↑ Kawi, Ismail i Ranrung 1984 ↓, s. 7.
- ↑ Gudai 1985/1988 ↓, s. 2.
- ↑ Dahl 1951 ↓.
- ↑ Adelaar 2006 ↓, s. 206–207.
- ↑ Dahl 1993 ↓, s. 65.
- ↑ Gudai 1985/1988 ↓, s. 1.
- ↑ Dahl 1951 ↓, s. 24.
- ↑ C. den Hamer. Proeve eener vergelijkende woordenlijst van zes in de Z. O. afd. v. Borneo voorkomende taaltakken. „Tijdschrift voor Indische Taal-, Land- en Volkenkunde”. 32, s. 455–486, 1889. (niderl.).
- ↑ Sidney H. Ray. The languages of Borneo. „The Sarawak Museum Journal”. 1 (4), s. 1–196, 1913. OCLC 214980103. [dostęp 2024-03-07]. (ang.).
- ↑ Hermann Sundermann. Der Dialekt der „Olon Maanjan“ (Dajak) in Süd-Ost-Borneo. „Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde van Nederlandsch-Indië”. 67 (2), s. 203–236, 1913. DOI: 10.1163/22134379-90001790. ISSN 1383-5408. OCLC 5170331389. JSTOR: 20769692. (niem.).
- ↑ G. Rubay, A. Widen, P. Bangel, A. Dansen, C. Y. Ngabut: Kamus Bahasa Ma’anyan. Palangkaraya: Proyek Pembinaan Perpustakaan Umum Dati II, 1997. [dostęp 2022-10-21]. (indonez.).
Bibliografia
edytuj- K. Alexander Adelaar. Asian Roots of the Malagasy: A Linguistic Perspective. „Bijdragen tot de taal-, land- en volkenkunde / Journal of the Humanities and Social Sciences of Southeast Asia”. 151 (3), s. 325–356, 1995. DOI: 10.1163/22134379-90003036. ISSN 0006-2294. OCLC 5672481889. JSTOR: 27864676. (ang.).
- K. Alexander Adelaar: The Indonesian migrations to Madagascar: making sense of the multidisciplinary evidence. W: Truman Simanjuntak, Ingrid H.E. Pojoh, Mohammad Hisyam (red.): Austronesian Diaspora and the Ethnogeneses of People in Indonesian Archipelago: Proceedings of the International Symposium. Jakarta: LIPI Press, 2006, s. 205–232. ISBN 979-26-2436-8. OCLC 73745051. (ang.).
- K. Alexander Adelaar: Loanwords in Malagasy. W: Martin Haspelmath, Uri Tadmor (red.): Loanwords in the World’s Languages: A Comparative Handbook. Berlin–New York: Walter de Gruyter, 2009, s. 717–746. DOI: 10.1515/9783110218442.717. ISBN 978-3-11-021844-2. ISBN 978-3-11-021843-5. OCLC 642692803. (ang.).
- Otto Christian Dahl, Malgache et maanjan: une comparaison linguistique, Oslo: Egede-Instituttet, 1951 (Avhandlinger utgitt av Egede Instituttet = Studies of the Egede Institute 3), OCLC 24974578 (fr.).
- Otto Christian Dahl: Language conflict in Madagascar around AD 700. W: Ernst Håkon Jahr (red.): Language Conflict and Language Planning. Berlin–New York: Walter de Gruyter, 1993, s. 59–68, seria: Trends in Linguistics. Studies and Monographs 72. DOI: 10.1515/9783110886580.59. ISBN 978-3-11-088658-0. ISBN 978-3-11-013539-8. OCLC 647030490. (ang.).
- Daniela Diedrich, A grammar of Paku: a language of Central Kalimantan, University of Melbourne, 2018, OCLC 1315666165 [dostęp 2023-05-22] (ang.).
- Darmansyah H. Gudai: A Grammar of Maanyan: A Language of Central Kalimantan. Canberra: Australian National University, 1985/1988. DOI: 10.25911/5d763957026a1. OCLC 65850313. [dostęp 2022-10-21]. (ang.).
- Djantera Kawi, Abdurachman Ismail, Willem Ranrung: Struktur bahasa Maanyan. Jakarta: Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa, Departemen Pendidikan dan Kebudayaan, 1984. OCLC 14708996. [dostęp 2023-01-01]. (indonez.).
- Alexander D. Smith, The languages of Borneo: a comprehensive classification [online], University of Hawaiʻi at Mānoa, 2017 [dostęp 2024-02-16] (ang.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Ma’anyan. Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology. [dostęp 2024-02-08]. (ang.).
- Kamus Dayak Maanyan-Indonesia. Balai Bahasa Provinsi Kalimantan Tengah. [dostęp 2024-03-03]. (indonez.).