Język duński

dansk
Obszar	Dania, Niemcy, Wyspy Owcze, Grenlandia i inne
Liczba mówiących	6 milionów
Pismo/alfabet	łacińskie
Klasyfikacja genetyczna
	Języki indoeuropejskie; Języki germańskie; Języki północnogermańskie; Język duński;
Status oficjalny
język urzędowy	Dania, Grenlandia, Wyspy Owcze, jeden z urzędowych w Unii Europejskiej
Organ regulujący	Dansk Sprognævn
Ethnologue	1 narodowy↗
Kody języka
ISO 639-1	da
ISO 639-2	dan
ISO 639-3	dan
IETF	da
Glottolog	dani1284, dani1285
Ethnologue	dan
GOST 7.75–97	дат 178
WALS	dsh
SIL	DNS
	Występowanie
W Wikipedii
	Zobacz też: język, języki świata
	Wikipedia w języku duńskim
	Słownik języka duńskiego; w Wikisłowniku
	Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Język duński (duń. dansk, det danske sprog) – język z grupy skandynawskiej języków germańskich. Posługuje się nim około 5,2 mln mówiących^[1], głównie w Danii i Szlezwiku w północnych Niemczech (ok. 50 tys. osób). Duński w charakterze języka urzędowego używany jest w Danii a także na Wyspach Owczych. W Islandii, która aż do 1944 r. była posiadłością Danii, duński jest nauczany jako jeden z głównych języków obcych, obok angielskiego, norweskiego i szwedzkiego.

Historia

Najstarsze zapisy runiczne pochodzą z V w., natomiast zabytki języka duńskiego w alfabecie łacińskim pochodzą z końca XIII w. (ustawy Skanske Lov i Jyske Lov). Można wyróżnić 3 główne dialekty: jutlandzki, zelandzki i fioński, przy czym standardowy język duński, tzw. rigsmål, powstał w XVII w. na bazie dialektu zelandzkiego.

Gramatyka

Osobny artykuł: Gramatyka języka duńskiego.

Gramatyka duńska jest zbliżona do gramatyki pozostałych kontynentalnych języków skandynawskich, tj. szwedzkiego i norweskiego, z którymi wspólnie ewoluowała. Mniejsze, choć wciąż wyraźnie zauważalne, jest podobieństwo do języków skandynawskich wyspiarskich (tj. islandzkiego i farerskiego), które zachowały więcej z języka staronordyckiego. Równie widoczne jest wyraźne pokrewieństwo z pozostałymi językami germańskimi, w tym angielskim i niemieckim.

Gramatyka duńska charakteryzuje się dużą prostotą, szczególnie widoczną przy porównaniu z formami staronordyckimi. Niemal całkowicie zanikła deklinacja i większość form koniugacyjnych.

Ortografia

Osobny artykuł: Alfabet duńsko-norweski.

Litery alfabetu duńskiego na klawiaturze komputera

Charakterystyczne dla języka duńskiego litery to Æ/æ, Ø/ø oraz Å/å^[1] (ta ostatnia zapisywana przed reformą ortografii z roku 1948 jako Aa/aa^[2]; taka pisownia pozostała w przypadku niektórych nazwisk i nazw miast, np. Aalborg^[3]). Wyrazy zaczynające się na te litery znajdują się na końcu słowników i książek telefonicznych^[2].

Przed wspomnianą reformą ortografii rzeczowniki zapisywano dużą literą, podobnie jak dziś w języku niemieckim.

Odmiany

Występowanie jednego, dwóch oraz trzech rodzajów gramatycznych w duńskich dialektach. W Zelandii zaszło przejście od systemu trzyrodzajowego do dwurodzajowego. W dialektach znajdujących się na zachód od czerwonej linii rodzajnik określony występuje przed słowem określanym, podobnie jak w języku angielskim czy niemieckim, a na wschód od tej linii w formie końcówki danego słowa

Duński język standardowy (duń. rigsdansk lub rigsmål) oparty jest na dialekcie miejskim Kopenhagi oraz jej okolic. W odróżnieniu od języka szwedzkiego oraz norweskiego, nie ma alternatywnych, regionalnych standardów językowych, dialekty obiegowe cechują się zaś niskim poważaniem społecznym. Ponad 20% użytkowników języka duńskiego mieszka w strefie stołecznej, tu mieści się także ogromna większość instytucji rządowych i większych przedsiębiorstw, działa tu także telewizja państwowa, wychodzą większe gazety, dzięki czemu dialekt miejski Kopenhagi oraz oparty na nim język literacki ma w społeczeństwie najwyższy prestiż.

Wyróżnia się trzy główne grupy dialektów języka duńskiego:

wschodnioduńskie (østdansk): dialekt Bornholmu;
duńskie wyspiarskie (ødansk): dialekty Zelandii, Fionii, Lollandii, Falster oraz wyspy Møn
jutlandzkie (jysk), dzielone następnie na wschodnio-, południowo-, zachodnio- i północnojutlandzkie.

Z historycznego punktu widzenia do dialektów wschodnioduńskich zalicza się także dialekty południowe języka szwedzkiego. Wynika to z faktu, że aż do 1658 r. obszary Skanii, Blekinge oraz Hallandu należały do Danii i były zamieszkane przez ludność duńską. Później natomiast obszary te zostały zajęte przez Szwecję i obecnie znajdują się na terenie tego państwa.

Zobacz też

Przypisy

↑ ^a ^b Wojciech Walczak: Dania. Warszawa: PWN, 1984, s. 59. ISBN 83-01-05182-5.
↑ ^a ^b Robin Allan: Danish. An essential grammar. Londyn i Nowy Jork: Routledge, 2000, s. 185. ISBN 0-203-97876-5.
↑ Christian Becker-Christensen: Politikens Nudansk Ordbog med etymologi. T. II. Kopenhaga: Politikens Forlag, 2000, s. 1592. ISBN 87-567-6087-6. (duń.).

Linki zewnętrzne

[Walczak-1] Wojciech Walczak: Dania. Warszawa: PWN, 1984, s. 59. ISBN 83-01-05182-5.

[allan-2] Robin Allan: Danish. An essential grammar. Londyn i Nowy Jork: Routledge, 2000, s. 185. ISBN 0-203-97876-5.

[pndome-3] Christian Becker-Christensen: Politikens Nudansk Ordbog med etymologi. T. II. Kopenhaga: Politikens Forlag, 2000, s. 1592. ISBN 87-567-6087-6. (duń.).

[1]