Izabela Grabowska

Z napisu umieszczonego na tablicy nagrobnej w bazylice Świętego Krzyża w Warszawie wynika, że Elżbieta z Grabowskich Sobolewska urodziła się 26 marca 1776. Zgodnie z panującą w XVIII wieku w Polsce modą Elżbieta używała imienia Izabela (Izabella) – wersji swojego imienia, która upowszechniła się w Polsce razem z kulturalnymi wpływami francuskimi^[1]. Oficjalnie uchodziła za córkę generała lejtnanta wojsk koronnych Jana Jerzego Grabowskiego^[2]. Przypuszcza się, iż w rzeczywistości była nieślubnym dzieckiem jego żony Elżbiety z Szydłowskich Grabowskiej, pochodzącym ze związku z królem Polski Stanisławem Augustem Poniatowskim^[3]. Imię Izabela otrzymała zapewne na cześć siostry swojego biologicznego ojca, Izabeli, wdowy po wojewodzie krakowskim Janie Klemensie Branickim^[3]. Izabela miała czworo rodzeństwa: siostrę Aleksandrę, żonę Franciszka Salezego Krasickiego, generała wojsk polskich Księstwa Warszawskiego Michała, marszałka wołkowyskiego Kazimierza oraz Stanisława, ministra oświaty i wyznań w Królestwie Kongresowym^[4].

Izabela i jej rodzeństwo wychowywani byli w wierze katolickiej, którą wyznawała ich matka, chociaż ojciec był wyznawcą kalwinizmu. Edukacją Izabeli zajmowała się nauczycielka francuskiego pochodzenia, a do grona jej przyjaciółek należała między innymi Krystyna Magdalena Radziwiłłówna, córka założycielki romantycznego ogrodu Arkadii Heleny z Przezdzieckich Radziwiłłowej^[5][6].

Na początku 1795 Izabela Grabowska z woli swej matki Elżbiety została zaręczona z królewskim sekretarzem i starostą warszawskim Walentym Faustynem Sobolewskim, synem kasztelana warszawskiego Macieja Leona Sobolewskiego i siostry matki Izabeli, Ewy Szydłowskiej. Ze względu na bliskie pokrewieństwo przyszłych małżonków król Stanisław August Poniatowski zlecił w lutym 1795 włoskiemu duchownemu Gaetanowi Ghigiottiemu(inne języki) uzyskanie papieskiej dyspensy^[7]. Do zawarcia związku małżeńskiego doszło 1 października 1795 w Warszawie^[7]. Po ślubie małżonkowie zamieszkali w Pałacu Branickich w Warszawie, znajdującym się w pobliżu kościoła Świętego Krzyża^[8]. 14 października 1796 Izabela Sobolewska urodziła pierwszą córkę, Teresę Laurę Józefę, która następnego dnia została ochrzczona w kościele Świętego Krzyża. Najstarsze dziecko Sobolewskich umarło 5 września 1798 na ospę^[9]. W tym samym roku przyszła na świat druga córką Izabeli i Walentego, Aleksandra Laura, która w 1825 wyszła za mąż za hrabiego Józefa Ignacego Kwileckiego. Trzecia córka, urodzona 30 marca 1800 Kwiryna Paulina, zmarła 10 maja 1812 i została pochowana obok swojej starszej siostry na Cmentarzu Świętokrzyskim^[10].

Według przekazu pamiętnika spokrewnionej z Izabelą Natalii Kickiej, Sobolewscy w latach 1803–1804 udzielili schronienia przyszłemu królowi Francji Ludwikowi XVIII, gdy zmuszony do tego przez Dyrektoriat przebywał na emigracji^[11]. Po powstaniu Księstwa Warszawskiego mąż Izabeli został członkiem powołanej dekretem cesarza Francuzów Napoleona I Komisji Rządzącej. Izabela często bywała wówczas na organizowanych na cześć cesarza balach, prowadziła również wieloletnią korespondencję z jego polską kochanką Marią Walewską^[12][13]. Gdy 28 maja 1810 zmarła matka Izabeli, Elżbieta, Sobolewska wraz z rodzeństwem wystawiła jej nagrobek na Cmentarzu Świętokrzyskim w Warszawie^[14].

W maju 1829, przed koronacją cesarza Rosji Mikołaja I Romanowa i jego małżonki Aleksandry Fiodorowny na króla i królową Polski, małżonkowie Sobolewscy organizowali w Pałacu Namiestnikowskim na Krakowskim Przedmieściu rauty dla przedstawicieli arystokracji i inteligencji Królestwa Polskiego, w których uczestniczyli między innymi dramaturg Julian Ursyn Niemcewicz i historyk Joachim Lelewel^[15]. 18 maja 1829 Izabela Sobolewska brała udział w odbywającym się na Zamku Królewskim w Warszawie przyjęciu na cześć cesarza, na którym została mianowana damą honorową cesarzowej^[16]. 4 czerwca 1831 zmarł mąż Izabeli, po którym Sobolewska otrzymała dożywocie na połowie majątku Młochów^[17].

Po śmierci małżonka Izabela zamieszkała wraz ze swoją szwagierką Marianną z Sobolewskich Gutakowską i jej synową Gabrielą Zabiełłową w Pałacu na Grzybowie^[18]. Wycofała się z życia publicznego, pojawiając się tylko sporadycznie na oficjalnych uroczystościach jako dama portretu Świętej Katarzyny^[19]. Według wspomnień Natalii Kickiej do końca życia Izabela ubierała się w stroje modne w czasach jej młodości: ogromne szare kapelusze, fałdziste kołnierzyki oraz wąskie suknie^[20]. 28 grudnia 1843 zmarła współlokatorka Izabeli, Marianna Gutakowska. 26 maja 1856 Izabela Sobolewska pojawiła się na przyjęciu urządzonym dla następcy cesarza Mikołaja I, Aleksandra II Romanowa, z którym jako dama honorowa poprzedniej cesarzowej tańczyła poloneza w pierwszej parze^[21].

Izabela Elżbieta z Grabowskich Sobolewska zmarła 21 maja 1858 w Pałacu na Grzybowie^[22]. Została pochowana 26 maja 1858 w podziemiach kościoła Świętego Krzyża, gdzie wcześniej został pochowany jej mąż Walenty Sobolewski i brat Stanisław Grabowski^[23]. Po śmierci Izabeli Gabriela Zabiełłowa wyprowadziła się z Pałacu na Grzybowie, który aktem darowizny przekazała na rzecz Zgromadzenia Księży Misjonarzy. W miejscu dawnej posiadłości w 1861 rozpoczęto budowę kościoła Wszystkich Świętych^[24].

Znane są dwa portrety Sobolewskiej pędzla Józefa Grassiego. Pierwszy z nich znajduje się w Muzeum Narodowym w Poznaniu, zaś drugi, przedstawiający Izabelę jako Sybillę, w Muzeum Narodowym w Warszawie.

• Młochów. mlochowski.com. [dostęp 2014-08-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-08-17)].
• Listy do Elżbiety Grabowskiej. zamek-krolewski.pl. [dostęp 2014-08-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-08-17)].
• Boniecki A., Herbarz polski. T. 7: Grabowscy – Hulkiewiczowie, Gebethner i Wolff, Warszawa 1904, s. 10–11. (e-biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego)
• Dobroński A. Cz., Lechowski A., Izabela Branicka w 200-lecie śmierci, Muzeum Podlaskie w Białymstoku, Białystok 2008, ISBN 978-83-87026-8-82, s. 5.
• Dufresne C., Pani Walewska, Świat Książki, Warszawa 2004, ISBN 83-7311-889-6, s. 28–29.
• Kicka N., Pamiętniki, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1972, s. 90, 96–101, 129, 132–138, 163–166, 188, 526–527.
• Kucz K. (red.), Kurjer Warszawski, nr 134, B. Kiciński, Warszawa 1858, s. 691. (e-biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego)
• Kucz K. (red.), Kurjer Warszawski, nr 137, B. Kiciński, Warszawa 1858, s. 711. (e-biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego)
• Sztarbałło K., Wardzyński M. (red.), Serce miasta. Kościół Świętego Krzyża w Warszawie, Mazowiecka Jednostka Wdrażania Projektów Unijnych, Warszawa 2010, ISBN 978-83-61277-34-7, s. 244–245.
• Wasylewski S., Twarz i kobieta, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1960, s. 131.
• Wójcicki K. W., Cmentarz Powązkowski pod Warszawą. T. 3, Warszawa 1858, Drukarnia S. Orgelbranda, s. 4–5. (Biblioteka Narodowa Polona)
• Zienkowska K., Stanisław August Poniatowski, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 2004, ISBN 83-04-04725-X, s. 272.