IS-4 (ros. ИС-4) – czołg ciężki, konstrukcji radzieckiej, z okresu po II wojnie światowej. Najcięższy z czołgów, który znalazł się na wyposażeniu sił zbrojnych ZSRR.

IS-4[a]
Ilustracja
IS-4 w Muzeum Czołgów w Kubince
Dane podstawowe
Państwo

 ZSRR

Producent

Czelabińska Fabryka Traktorów im. J. W. Stalina
w Czelabińsku

Typ pojazdu

czołg ciężki

Trakcja

gąsienicowa

Załoga

4

Historia
Prototypy

1945

Produkcja

19451949

Egzemplarze

około 250[b]

Dane techniczne
Silnik

1 silnik wysokoprężny,
czterosuwowy,
12-cylindrowy,
o pojemności 38800 cm³
W-12 ze sprężarką, o mocy 750 KM przy 2100 obr./min, chłodzony płynem

Transmisja

mechaniczna

Poj. zb. paliwa

410 l (zasadnicze)
360 l (dodatkowe)

Pancerz

spawany z płyt walcowanych oraz odlewów o grubości:
– kadłub: przód i boki 160 mm, tył 100 mm, góra 45 mm, dno 30 mm
– wieża: przód 250 mm, boki 160-170 mm

Długość

9,79 m (10,1 m)[c]
kadłuba: 6,6 m (7,15 m)

Szerokość

3,26 m (3,3 m)

Wysokość

2,48 m

Prześwit

0,41 m

Masa

bojowa: 60 000 kg

Moc jedn.

12,5 KM/t

Nacisk jedn.

0,9 kg/cm²

Osiągi
Prędkość

43 km/h po drodze

Zasięg pojazdu

170 km po drodze
(z dodatkowymi zbiornikami 320 km)
w terenie 80-100 km

Pokonywanie przeszkód
Brody (głęb.)

bez przygotowania: 1,5 m

Rowy (szer.)

2,8 m

Ściany (wys.)

0,9 m

Kąt podjazdu

35°

Dane operacyjne
Uzbrojenie
1 armata D-25T wz. 1943 kal. 122 mm

2 wielkokalibrowe karabiny maszynowe DSzK kal. 12,7 mm

Wyposażenie
radiostacja 10-RK-26 lub 10RT,
czołgowy telefon wewnętrzny
TPU-4-Bis-F lub TPU-47
Użytkownicy
ZSRR

Historia

edytuj

Prace nad prototypem IS-4 rozpoczęto w Czelabińsku bez oficjalnego zamówienia ze strony Dowództwa Wojsk Pancernych i Zmechanizowanych i bez zezwolenia rządowego. Miał to być pojazd konkurencyjny dla IS-2, przewyższający go pod względem podstawowych wskaźników bojowych, a w przyszłości mający go zastąpić. Czołg IS-4 powstawał w roku 1944 równolegle z czołgiem ciężkim IS-3 i miał być przeciwwagą dla niemieckiego czołgu ciężkiego PzKpfw VI B Königstiger. Głównym konstruktorem odpowiedzialnym za projekt został Lew Trojanow. Prace nad prototypem oznaczonym Obiekt 701 (ros.Объект 701)[3] były finansowane z wewnętrznego budżetu fabryki. Latem 1944 roku zmontowano drewnianą makietę czołgu. Następnie powstało kilka prototypów:

  • Obiekt 701-2 o masie 55,9 t. W pierwszej wersji głównym uzbrojeniem czołgu była armata S-34 kalibru 100 mm z lufą o długości 47 kalibrów, bez hamulca wylotowego[d]. Dodatkowe uzbrojenie stanowił karabin maszynowy DT kalibru 7,62 mm. Powstały dwa pojazdy eksperymentalne, z czego jeden przezbrojono w armatę S-34-1 kalibru 122 mm z wydłużoną lufą i hamulcem wylotowym[2].
  • Obiekt 701-5 o masie 58,5 t. Wzrost masy wynikał z pogrubionego pancerza. Czołg uzbrojono w armatę S-34P kalibru 122 mm. Armata miała kołyskę z S-34 oraz lufę z A-19. Pojazd przechodził próby strzelania w drugiej połowie 1944 roku[2].
  • Obiekt 701-6 o masie 60 t powstał w wyniku przebudowania Obiektu 701-5. Pojazd uzbrojono w armatę D-25T kalibru 122 mm sprzężoną z wkm DSzK kalibru 12,7 mm. Do uzbrojenia czołg przyjęto ostatecznie dopiero w 1947 roku w wersji odpowiadającej ostatniemu prototypowi[2].

Produkcja

edytuj

Pierwsze standardowe egzemplarze zbudowano w latach 1945-1946, natomiast główną partię pojazdów wyprodukowano w latach 1947-1949[2]. IS-4 nie spełnił wysokich wymagań Armii Czerwonej, która kładła duży nacisk na małą masę i dużą mobilność czołgów, w rezultacie produkcja IS-4 zakończyła się na niewielkiej, jak na warunki ZSRR, liczbie około 250 egzemplarzy[4].

Opis konstrukcji

edytuj
  • Kadłub i wieża

Kadłub czołgu powtarzał w zmodyfikowanej formie koncepcję kadłuba czołgu T-34[5]. Pancerz wieży i kadłuba był spawany z płyt walcowanych oraz odlewów. Wieża posiadała napęd obrotu elektryczny i ręczny.

  • Zawieszenie

W podwoziu wykorzystano wiele elementów z czołgu IS-2[5]. Stanowiło je 7 par podwójnych stalowych kół jezdnych[e] i 3 pary podwójnych kół podtrzymujących górną część gąsienicy. Koła napędowe były z tyłu kadłuba, a napinające z przodu. Zawieszenie było niezależne na wałkach skrętnych[5].

  • Napęd

Napęd pojazdu stanowił czterosuwowy, 12-cylindrowy, o pojemności 38800 cm³[6] wysokoprężny silnik W-12 chłodzony płynem będący rozwinięciem silnika W-2. Osiągał moc 750 KM przy 2100/obr./min. Moc taką osiągnięto poprzez zastosowanie nowej sprężarki oraz zmianę m.in. pompy paliwowej i wzmocnienie niektórych elementów[f]. Dla silnika W-12 skonstruowano specjalny układ chłodzenia z chłodnicami i dwoma wentylatorami dużej średnicy[g].

  • Wyposażenie i uzbrojenie

Czołg wyposażono w 1 przegubowy celownik teleskopowy TSz-45 (TШ-45), 1 przyrząd obserwacyjny dowódcy TPK-1 oraz 4 peryskopy obserwacyjne Mk-4[1].

Do zapewnienia łączności zewnętrznej służyła radiostacja 10-RK-26 (10-PK-26) lub 10RT (10PT). Łączność wewnętrzną umożliwiał czołgowy telefon wewnętrzny. Początkowo był to TPU-4-Bis-F (ТПУ-4-Бис-Ф), a następnie TPU-47 (ТПУ-47)[4].

Czołg był uzbrojony w armatę wz. 1943 D-25DT kalibru 122 mm. Kąt ostrzału armaty w płaszczyźnie poziomej wynosił 360° i w płaszczyźnie pionowej -3°+19°. Z armatą sprzężony był wkm DSzK kalibru 12,7 mm, drugi wkm DSzK kalibru 12,7 mm zamontowano jako przeciwlotniczy na wieży[1]. Był on wyposażony w celownik kolimatorowy K8-T[7] (późniejsze egzemplarze K10-T)[4]. Zapas naboi: 30 do armaty i 1000 do wielkokalibrowych karabinów maszynowych[7].

Służba

edytuj

Z powodu niewielkiej liczby wyprodukowanych pojazdów, IS-4 znalazły się na wyposażeniu tylko niektórych pułków czołgów ciężkich Armii Radzieckiej. Nigdy nie uczestniczyły w walkach. Brały udział w wielkich manewrach na poligonie Kapustin Jar, gdzie badano wpływ autentycznego użycia broni atomowej na żołnierzy i pojazdy. Niektóre z pułków znalazły się w składzie Zabajkalskiego Okręgu Wojskowego oraz Dalekowschodniego Okręgu Wojskowego. Po wybuchu wojny w Korei jednostki te postawiono w stan pogotowia bojowego, ale nie doszło do ich użycia. Stosunkowo szybko wycofano IS-4 z jednostek pierwszoliniowych. Czołg pod względem uzbrojenia nie przewyższał IS-3, a jego cena jednostkowa[h] była trzy razy większa[2]. W czasie eksploatacji natrafiono też na trudności wynikające z wymiarów i masy pojazdów. Duże wymiary utrudniały załadunek i transport koleją. Masa powodowała duże problemy w czasie marszu, gdyż przeciętne mosty nie wytrzymywały ciężaru wozu[2]. IS-4 w porównaniu z czołgiem IS-3 był konstrukcją, która nie spełniła oczekiwań radzieckiego dowództwa, był ciężki, ważył aż 60 ton (IS-3 ważył 45,8-46,5), a jego pancerz przedni był ukształtowany w sposób tradycyjny w porównaniu z nowatorskim "nosem szczupaka" IS-3. IS-4 mimo dużo większej masy posiadał taką samą siłę ognia co IS-2 i IS-3, gdyż wszystkie te pojazdy wyposażono w tę samą armatę – D-25Т. Po wycofaniu pojazdów z pierwszej linii wykorzystywano je jako wkopane w ziemie nieruchome punkty ogniowe wzdłuż granicy z Chinami[8][i].

Zachowane egzemplarze

edytuj

Do dziś zachowały się dwa egzemplarze. Jeden znajduje się w Muzeum Czołgów w Kubince, a drugi ustawiono jako pomnik w przysiółku Zabajkalskie w dawnym obwodzie Czyta[4][8].

  1. Wszystkie dane, osiągi i pokonywanie przeszkód za J. Magnuski[1].
  2. Według J. Magnuskiego około 200 czołgów lub do 250[2].
  3. Wszystkie wymiary w nawiasach z uwzględnieniem osłon gąsienic.
  4. Była to armata opracowana w biurze Grabina.
  5. Standardowe koła jezdne IS-2[2].
  6. Wzmocniono głowicę, zawory i karter.
  7. Wentylatory pracowały bardzo głośno, co powodowało, że jadący czołg był słyszany z dużej odległości.
  8. Cena czołgu IS-4 wynosiła 994 tys. rubli[2].
  9. W wydanej w 1984 roku przez Zarząd Szefa Wojsk Inżynieryjnych Ministerstwa Obrony ZSRR instrukcji "Wojskowe Urządzenia Fortyfikacyjne" podano szczegółowe wytyczne dla ukrycia żelazobetonowego dla czołgu IS-4[8].

Przypisy

edytuj

Bibliografia

edytuj
  • Michaił B. Bariatinskij, Maksim Kołomijec, Andriej Koszczawcew, Советские тяжелые послевоенные танки [Sowietskije tiażełyje poslewojennyje tanki], M. Dmitrijewa (ilustr.), „Бронеколлекция”, A.S. Raguzin (red. nacz.), 3 (6), dodatek do czasopisma Моделист-Конструктор, 2001 (ros.).
  • Janusz Magnuski. Sowiecki czołg ciężki IS-4 (Obiekt 701). „Nowa Technika Wojskowa”. 1998. nr 6. s. 32-36. ISSN 1230-1655. 

Linki zewnętrzne

edytuj