Herody
Herody – ludowe przedstawienia bożonarodzeniowe, podobne do jasełek, odgrywane w różnych regionach Polski przez grupy kolędnicze.
Opis
edytujPrzedstawienie wywodzi się z teatru średniowiecznego. Jest śladem dawnych misteriów kościelnych i jest uważane za najważniejszą formę kolędowania[1].
Treść przedstawienia opiera się na fragmencie Ewangelii (Mt 2, 16-19) opisującym rzeź niewiniątek i śmierć króla Heroda Wielkiego[2][3]. Główny wątek dramatyczny ma cechy moralitetu – ukazuje walkę dobra (anioł) ze złem (diabeł). Herod skazany jest na wieczne potępienie i poddawany dwóm egzekucjom: śmierć zabiera jego ciało, a diabeł – duszę. W niektórych regionach Polski do wątku głównego dodawane były wątki fakultatywne, np. humorystyczne sceny z Żydem i Turkiem lub wizyta Trzech Króli[4][5] albo akcenty patriotyczne (ułan walczący z Turkiem)[1].
Grupa Herodów w okresie od drugiego dnia Bożego Narodzenia (wspomnienie św. Szczepana) do Święta Trzech Króli (a czasem do święta Matki Boskiej Gromnicznej 2 lutego)[1] przechodzi przez miejscowość. Publiczność stanowią mieszkańcy odwiedzanych i mijanych posesji[6]. Praktykowane są również formy sceniczne[3] lub łączone (pochód oraz finał na scenie)[7][8]. Biorący udział w przedstawieniu sami przygotowują przebrania i rekwizyty[1][9], uczą się roli[1]. Grupy biorą udział w konkursach i przeglądach[8][10][11].
Schemat głównego wątku
edytuj- Przedstawienie Heroda (dokonane przez marszałka lub kogoś z jego świty).
- Autoprezentacja Heroda.
- Wiadomość o narodzinach Chrystusa (podana przez Trzech Królów albo kogoś ze świty Heroda).
- Przesłuchanie Żyda o miejscu narodzenia Mesjasza.
- Wydanie rozkazu zabicia wszystkich niemowląt płci męskiej.
- Nakłanianie Heroda do zmiany decyzji (anioł lub syn Heroda).
- Zapowiedź śmierci Heroda (anioł, w niektórych regionach Turek).
- Pojawienie się śmierci i diabła oraz próba wykupienia się Heroda od śmierci.
- Śmierć Heroda i spór między diabłem i śmiercią o jego duszę[1][12][13][14].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f Wojciech Dragan , Beata Maksymiuk-Pacek , Tradycyjne formy kolędowania na Rzeszowszczyźnie, [w:] Katarzyna Smyk, Jolanta Dragan (red.), Kolędowanie na Rzeszowszczyźnie, issuu.com, 27 grudnia 2019, s. 88–97 [dostęp 2024-08-29] (ang.).
- ↑ Andrzej Rojewski , Na uroczystość Trzech Króli... [online], plock.wyborcza.pl, 6 stycznia 2023 [dostęp 2024-05-05] .
- ↑ a b Herody, gwiazdy i wypiek opłatków, czyli „Gwiazdka w Skansenie” [online], Podlaskie24, 14 grudnia 2019 [dostęp 2024-05-05] (pol.).
- ↑ Herody – Zieloneckie Archiwum Cyfrowe [online], 12 września 2023 [dostęp 2024-05-05] (pol.).
- ↑ Jan Adamowski, Postać obcego w polskiej obrzędowości dorocznej. Od obcości do wspólnoty, „Etnolingwistyka”, 20, 2008, s. 192 .
- ↑ Instytut Gość Media , Czy Herod się nawrócił? [online], Instytut Gość Media, 6 stycznia 2018 [dostęp 2024-05-05] .
- ↑ Herody z Zielonek – CKPIR [online] [dostęp 2024-05-05] (pol.).
- ↑ a b Zespół Obrzędowy Herody z Budek – Gminny Ośrodek Kultury w Trzydniku Dużym [online], goktrzydnik.pl [dostęp 2024-05-05] .
- ↑ Maria Weronika Kmoch, Zima na Kurpiach Zielonych: Adwent, Boże Narodzenie, sylwester, nowy rok [online] [dostęp 2024-08-29] .
- ↑ XIV Małopolski i XLII Miechowski Przegląd Grup Kolędniczych [online], www.ckis.miechow.eu [dostęp 2024-05-05] .
- ↑ XXVII Jurajski Przegląd Grup Kolędniczych Herody 2024 | Regionalny ośrodek w Częstochowie [online], rok.czestochowa.pl [dostęp 2024-05-05] .
- ↑ Zofia Cieśla-Reinfussowa, Herody. Studium z badań nad teatrem ludowym w Polsce, „Rocznik Muzeum Etnograficznego w Krakowie”, 12, 1995, s. 54 .
- ↑ Wojciech Kaczmarek , Herody, [w:] Jan Walkusz i inni red., Encyklopedia katolicka, t. 6: Graal – Ignorancja, Lublin: TNKUL, 1993, ISBN 978-83-86668-00-7 [dostęp 2024-08-29] .
- ↑ Władysław Skierkowski, Puszcza Kurpiowska w pieśni, Henryk Gadomski (red.), t. 3, Ostrołęka: Związek Kurpiów, 2003, s. 81–96 [dostęp 2024-08-29] (pol.).