Hanna Hirszfeldowa

lekarka polska, pediatra

Hanna Hirszfeldowa (ur. 17 lipca 1884 w Wilczkowicach, zm. 20 lutego 1964 we Wrocławiu) – polska lekarz pediatra, profesor nauk medycznych.

Hanna Hirszfeldowa
Ilustracja
Hanna Hirszfeldowa ok. 1920
Data i miejsce urodzenia

17 lipca 1884
Wilczkowice k. Warszawy

Data i miejsce śmierci

20 lutego 1964
Wrocław

Zawód, zajęcie

lekarz pediatra

Odznaczenia
Order Sztandaru Pracy I klasy Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Kawaler Orderu Świętego Sawy (Serbia) Medal Honorowy Epidemii (Francja)
Odznaka Nagrody Państwowej
Hanna Hirszfeldowa ok. 1960
Grób Hirszfeldów we Wrocławiu

Życiorys

edytuj

Urodziła się w majątku Wilczkowice k. Warszawy, w żydowskiej rodzinie Saula (Pawła) Kasmana i Sary z domu Gesundheit[1]. Ukończyła w 1900 żeńskie gimnazjum w Łodzi. Studiowała medycynę w Montpellier i Paryżu. Od 1905 kontynuowała studia na uniwersytecie Fryderyka Wilhelma w Berlinie, które w 1908 ukończyła i uzyskała doktorat na podstawie pracy Beitrag zur vergleichenden Morphologie der weissen Blutkürperchen. Dyplom nostryfikowała w Kazaniu w 1909. W 1916 w Neapolu obroniła drugi doktorat z zakresu chirurgii, na podstawie pracy La stenosi spastica ipertrofica congenita del piloro e”l’operazione di Rammstedt. W latach 1908–1911 pracowała, początkowo jako wolontariusz, na oddziale neurologicznym, a następnie jako asystent Kliniki Pediatrycznej w Heidelbergu u profesorów Emila Feera oraz Ernsta Moro. Następnie (do 1915) wraz z mężem prof. n. med. Ludwikiem Hirszfeldem przeniosła się do Zurychu, gdzie pracowała w Klinice Dziecięcej[1].

W czasie I wojny światowej (w latach 1915–1920) lekarzem wojskowym w szpitalach polowych armii serbskiej, później służyła jako lekarka w armii włoskiej w okolicach Neapolu[1].

Do kraju wróciła w 1919. W Warszawie pracowała jako lekarz pediatra w Ubezpieczalni Społecznej oraz prowadziła prywatną praktykę lekarską. Od 1921 pracowała także jako wolontariuszka w Klinice Chorób Dziecięcych Uniwersytetu Warszawskiego u prof. Mieczysława Michałowicza[1], a od 1932 nadal jako wolontariusz pełniła funkcję ordynatora, odmawiając przyjęcia płatnego etatu. Od 1935 do wybuchu wojny przewodniczyła warszawskiemu oddziałowi Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego[2].

Po wybuchu II wojny światowej małżonkowie Hirszfeldowie wraz z córką Marią (ur. 1920), pomimo pochodzenia żydowskiego, do lutego 1941 mieszkali w Warszawie po stronie „aryjskiej” (dzięki wstawiennictwu niemieckiego lekarza, dra Kochmanna) w swojej willi na Saskiej Kępie, pozostając gorliwymi katolikami i członkami katolickiej parafii. Później jednak, na polecenie generalnego gubernatora Hansa Franka, zmuszeni zostali do przeniesienia się do warszawskiego getta. Hanna Hirszfeldowa pełniła funkcję ordynatora oddziału niemowlęcego filii szpitala Bersonów i Baumanów na Lesznie[a]. Od sierpnia 1941 Hirszfeldowie mieszkali na plebanii kościoła Wszystkich Świętych przy pl. Grzybowskim. Z getta na stronę „aryjską” uciekli latem 1942, ukrywając się najpierw u Marii Wierzbowskiej, koleżanki Hanny. Po śmierci chorej córki Marii, w lutym 1943 Hirszfeldowa mieszkała z mężem w domu Laury z Przedpełskich Kenigowej (żony Mariana Keniga) w Starej Miłośnie pod Warszawą, potem (od marca 1944) przy ul. Złotej, a po trzech miesiącach we wsi Lipka.

Od października 1944 do roku 1945 Hanna Hirszfeldowa – wówczas docent – była ordynatorem Szpitala Dziecięcego w Lublinie (kierownikiem pierwszej, powstałej jeszcze w czasie wojny, Katedry i Kliniki Pediatrii), a zaraz po zakończeniu wojny zamieszkała wraz z mężem we Wrocławiu. Tu prof. Hanna Hirszfeldowa współuczestniczyła przy tworzeniu Akademii Medycznej; wydział lekarski wrocławskiej uczelni[b] rozpoczął nauczanie pierwszych 520 studentów już w 1945 roku, a w październiku pod jej kierownictwem powołano Katedrę i Klinikę Pediatryczną tego wydziału, mieszczącą się uruchomionym już w lipcu szpitalu (dawnym Domu Małego Dziecka) dziecięcym (pierwszej tego rodzaju placówce na Dolnym Śląsku po wojnie). Klinika składała się z 6 oddziałów, wyposażona była w laboratorium i kuchnię mleczną (znajdował się tu też punkt zbiórki naturalnego mleka kobiecego); w 1947 uruchomiono przy Klinice także żłobek, a także – w znajdującym się w pobliżu (przy u. Bartla) opuszczonym Szpitalu Maltańskim – pierwszą szkołę pielęgniarską, do której pierwsze słuchaczki przyjęto 5 maja tego roku. Szkoła ta (początkowo pod nazwą „Szkoły Pielęgniarstwa P.C.K. we Wrocławiu”) utworzona została przez Polski Czerwony Krzyż i przez instytucję tę do roku 1949 była utrzymywana; istnieje ona do dziś (choć w zmienionych realiach organizacyjnych i lokalowych) i od 1977 roku ma za swą patronkę prof. Hirszfeldową, inicjatorkę jej powstania.

Później, od 1954, prof. Hirszfeldowa była kierownikiem Katedry Diagnostyki Oddziału Pediatrii Akademii Medycznej. Zajmowała się także pracą naukową i organizacją polskiego życia naukowego we Wrocławiu; była założycielką i pierwszą przewodniczącą wrocławskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego, pisała prace naukowe na temat choroby głodowej, hematologii dziecięcej, czynności układu wegetatywnego, choroby reumatycznej, konfliktu serologicznego oraz wad wrodzonych. W 1955 za prace nad przyczynami poronień nawykowych i wadliwości rozwojowych została wyróżniona Nagrodą Państwową II stopnia[3].

Oprócz swoich prac obejmujących zagadnienia przede wszystkim z dziedziny pediatrii, immunologii i hematologii interesowała się także problemami alergologii pediatrycznej, datujące się jeszcze z dwudziestolecia międzywojennego[c]. Brała też udział w pracach naukowych wraz z mężem, z którym zastosowała pionierskie metody leczenia choroby hemolitycznej przy pomocy wymiennej transfuzji krwi.

W 1962 przeszła na emeryturę[2]. Zmarła we Wrocławiu, pochowana wraz z mężem na cmentarzu św. Wawrzyńca.

Ordery i odznaczenia

edytuj

Źródło:[1].

Upamiętnienie

edytuj
  1. W bazie danych na stronie warszawa.getto.pl zawierającej tę informację brak danych, w jakim okresie tam pracowała, natomiast według Encyklopedii Wrocławia w latach 1941–1942 była ordynatorem Szpitala Zakaźnego.
  2. Wówczas nosiła ona jeszcze nazwę „Uniwersytetu i Politechniki Wrocławskiej”; rozdzielenie na poszczególne odrębne uczelnie nastąpiło później.
  3. Hirszfeldowie już w 1928 roku zaprosili do Warszawy małżeństwo Coca (Arthur Fernandez Coca, ur. 1875, był światowej sławy alergologiem) na cykl wykładów, będących w istocie kursem alergologii wieku rozwojowego, zapewne pierwszym w Polsce; Hanna Hirszfeldowa podjęła się też tłumaczenia sztandarowego podręcznika z tej dziedziny autorstwa A.F. Coca „Familial nonreaginic food-allergy” („Rodzinna niereageniczna alergia pokarmowa”).

Przypisy

edytuj
  1. a b c d e Hanna Hirszfeldowa - wybitna lekarz-pediatra, profesor nauk medycznych [online], Instytut De Republica [dostęp 2024-06-13] (pol.).
  2. a b Krystyna Wasielczyk. Prof. Hanna Hirszfeldowa – w służbie nauki i dzieci. „Spotkajmy się we Wrocławiu”. 1/2015 (32), s. 4–5, 2024-06-13. Wrocław. ISSN 1644-1524. [dostęp 2024-06-13]. 
  3. Nagrody Państwowe za osiągnięcia w dziedzinie nauki, postępu technicznego, literatury i sztuki. „Życie Warszawy”. Rok XII, Nr 173 (3656), s. 5, 22 lipca 1955. Warszawa: Instytut Prasy „Czytelnik”. [dostęp 2024-06-13]. 
  4. M.P. z 1954 r. nr 99, poz. 1213 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w pracy zawodowej w dziedzinie służby zdrowia”.
  5. Akty Prawne. uchwaly.um.wroc.pl. [dostęp 2019-05-01].
  6. Prawobrzeżne. [w:] Muzeum Warszawskiej Pragi [on-line]. [dostęp 2024-05-16].

Bibliografia

edytuj